Katalog

30 HAZİRAN 19%. SAYI 536 L Melon şupkast ve bastonuylu flört eder gibi danseden Fred Astaire... Ancak üniversitemizde doğup gelişen bu yepyeni çalışmanınyürümesine gelince sıradabirisim var,odaba!}kanMeralTunalı. Sanateğitimindekayıtsızjjartsı/ealiijmayainanan Mcral, Klasik vc Modcrn Bölümdeyolumuzaçıkanhersorununüstüneyürüyenyorulma7askcrimİ7 Doçent MeralTıınalı. Toplumumu/da bugiin dans(Bale) bazı muhafazakârsiyasigöriişlercehorgörülüyor. Nediyorsunuz? Danstabcdenin ba/ı kısımları mahrcm ya da yasak diyc dışlanamaz. Öğrenciler (kız/erkek)günlükderslerini rahat birgiysi içinde sürdürürler. Tcknik cğitinı eksiksiz dikkat isteyen birçalı^madırbu. Dansta yaratıcılığa gelince, tabiiki erotizm gcrcktircn yerdecinsellikyansıyacaktır. ÖrneginSalomekonusunuelealanbirkoreografındüzgöğüslü bir balerinle çahşacağını düijünemeyiz. Klasik balenindchası VaslavNijinski harikuladc vücudıında aşkı yaratırkcn o muhteşemçıplaklığınasılyadırgarız. Günümüzde halkın bir bölümü dini nedenle örtünürken, birkısmımızdasanatıbahaneedipsoyunuyoruz. Sonuçgereksizçıptaklık vedeğersiz gösteri. Bu eğitim,öğrenciyegelecek için ne gibi olanaklarsağlar? Ayrıcadanseğitiminin akademikyöndenetürçalışmalarıolabilir? Dansetmek, koreografi yapmak... Okuldandeneyimliçıktıklarıiçinsahneprodüksiyonlarınınçc^itli i^lerindcçalı^abilirlcr. Tabii seçtikleri alanda ağırlıklı cğitim şart. Akademikalandamasteriçinkonularöğretmenliktenbaşlayıpdanseğitimindchcrtüraraştırmalarakadaruzanır.Örnegin hareket laboratuvançalışmalan konusunda folklorumuz çok zengin, Anadolu tarihi ise mitolojide dünyanıntükenmezkaynağı. ^ Ben bir dansçıyım. Baleye İkinci Dünya Harbi'nde ailemızin bir parçası olan Marianne Uns'la başladım ve hiç bırakmadım. (Mit)in kaçınılmaz olduğunu lısede öğrendim, soyutla somutun birlikte olduğunu da şiirden. Sonra dansta hareketin doğurganlığını ve durmayan değışıminı anladım. Eğıtımim ve dansa tutku içiçe devam etti ve ediyor. Klasikten modern eğitime geçerken bedenin alışılmış kalıplardan özgür, bağımsız olması gerekiyordu. Bünyesel yoğunluk için yoga ve felsefi disiplinlerden yararlandım. Şanslıydım, Türkiye'de ve dışarda en iyi okullarda ve özel stüdyolarda ücretsiz öğrenci oldum. En yakınım olan kişiler sanat alanında derin ve ileridirler, etkileri hiç bitmez. llk profesyonel bale temsilini 1950'deSes Tiyatrosu'nda verdim. Yaşamak' isimli özgür koreografi bu programda yer aldı. Altmışlı yıllardan bu yana Graham ve diğer güçlü tekniklerle çalıştım. Halen çalışmalarım dansçının kendi bilinçlilığı içinde yeni ve üretici bir biçimde devam ediyor. Çoğunlukla yalnız yaşarım, az okur, çok düşünür çabuk heyecanlanırım. El emeği gerektiren işleri yapmayı severim. Açık deniz teknesi yapımında dokuz sene çalıştım; Bu tür disıplinler dın gibi, yani hayalindeki proje ile yaptığın iş aynı, düşünce, duygu ve beden birlikte hareket ediyor. Bu da dansta fıziksel yoğunluk bakımından önemli.^ '50'liyıllarda. Jan Darc rolünde (solda). Eminönü HalkevVnden biraflş. (1944) MARTHA GRAHAM Dans dünyasında köklü devnm yaratan Martha Graham'ı Kaya llhan yazdı. "Ben çalarım: Platon'dan, Picasso'dan, Bertram Ross'tan. Şimdiyı yaşamak ıçin tarihlerın ötesine giderim. Nerde en iyisini bulsam alır götürürüm uzaklara; sonra gıder geleceğın karanlığında dimdik dururum." Bu sözler düşünceleri, keşifleri, teori ve tekniğiyle dans dünyasında köklü bir devrim yaratan Martha Graham'ın not defterinden. Uzun karıyerını etkileyen kaynaklar ise din, felsefe mitoloji ve kendi yaşamı. Bu dev sanatçı cinselliğın evrensellığinı, bedenin toprağa bağını, başlangıçtan bu yana yaşadığımız ya da yaşayabıleceğımiz anların otağanüstü gerçeğini yüzseksen eserinde işleyerek yirminci asrın seyircısini hayrette bıraktı. "Hareket hıç yanılmaz, beden yalan söylemez" diyen Graham için günlük çalışma üreticiydi ve dansın bütününe girmişti. Martha Graham, New York'un ortasında yakın çevresinden uzak tuttuğu özel yaşamını sahnede Medea, Jocasta, Pheadra gıbi tarıhin nice kadınlarının yaşamıyla paylaşmtş eşsiz bir dansçı. Yüzyılımızın ikinci yarısında Graham tek başına bireysel ve abstre tıyatronun en güçlü dramlarını yaratmaya devam etti. Basında adı Campbell, Joyce, Freud ıle bırlikte geçen bu dev koreograf, yaratıcı harekete getirdiği anlayış ve teknikle özgün dansın öncusü oldu. Ben onun dısiplinıne girmek ve çalışmak ıçin 63'üncü sokaktakı Graham okuluna yıllarca devam eden dansçılardan biriylm. Derslerde ve dışarda daima mesafeli ve daima çok etkili olan bir kişilıği vardı. Aşağıdakı büyük stüdyoda ayakta dururdu. Solunda Bertram Ross; kaderin kurban ettiği Kral Oedipus, daha geride Yunan Tanrılarf na benzeyen diğer dansçılar... Kulaktan kulağa duyduğumuz onun Erick Havvkins'i sevdiği, bekleyişi yaşam boyu bir tutkuya dönüştürdüğü ve alkol bağımlısı olduğuydu. Sahnede, stüdyoda izlediğimiz, kitabında okuduğumuz (Blood Memory, 1895/1991) Martha Graham işı ve yaşamıyla bütünleşmiş gerçek bir efsane, yokluğun hiçliğini hesaba katmayan cesur bir dansçı. Koreograf olarak anılmak istemiyor. Hocalığa gelince... Graham'egöre dansçının bir hocası var o da kendisi. Modern dansın iki büyük ismi, Merce Cunningham ve Paul Taylor, Martha Graham'le dans ettiler. Onikı yıl süreyle de Erick Havvkins. Graham tiyatrosunun bale starlarından Hollywood yıldızlarına performans alanını etkiiedi. Eğıtimde modern dansın en güçlü tekniğı yine onun ismi altında öğretilıyor. Martha Graham, işi tutkulu ihtirası ve bedeniyle yaratıcılığında bütünleşti. ölümüne yakın Ispanya'ya götüreceği bir proje uzerinde çalıştığı biliniyor. Dansa ne zaman başladığını sorduklarında, ınsanlığın başlangıcını kastetmiş olacak "Bılinmez" demiş, "Yaşam kutsal ve devam ediyor". Martha Graham dans dünyasına somut bir din bıraktı ve zamanın aydınlığında dimdik ayakta durarak, tıpkı sanatın gelmiş geçmış sayısız önculerı gıbı, o da yaratıcı gücun tükenmez kaynakları yanında yerini