Katalog

CUMHURİYETDERCİ Rumlann mekânı Burgazada'da artık aşıklar sevgililerine "ke tu Hacı Bekir lokum o triferos lemos su " diye kur yapmıyor. Gitmeyi düşünmemişler hiç. Ama mecbur kalınca... Biz de kalanlarla konuştuk. Eskiden iskemle bulunmazmış kalabalıktan. Şimdi ise oturacak adam! Onlaı; geçmiş zaman peşinde YAZI VK FOTOGRAFLAR: BİRGÜLCÖKER kıınıu!) muydunu7 Maria Yordanidu'nun"Loksandralstanbul Düşü"nü? 1897 'de Istanbul'dadoğan Yordanidu, kitabının girişinde, "Bu,gereekbiıbiyografideğildir"diyorvc ekl iyor: "adı geçen kişilerin çoğu hayal ürünüdür. Öbürlcri ise, Loksandragibi gerçektcn yaş.amış ki^ılerdir." "Loksandra"da(()smanBleda'mnçevirisi)ozamanlarlstanburunun"RumDünyası"encanlıbirbıç.iıniyleyansıtılmıs,:"Loksandra'nın fukarahalkileodunlarını kcscn Kürtılcmahallcningecebckçisi ilepekgüzel alıs. vcrişj vardır. Onlarla iyi anlaşır, onlan sevcrdi. Işte biitün bunları gördüğüın ve yaşadıgım gibi anlattım" Şunun şurasında kaç yıl olmuşki? Yüzyılın başında yemyes.il bir Bakırköy varmış. Loksandra'nın kahramanı Kira Loksandra (Bayan Loksandra) yas.armıs. orada. Her sabalı penceresini açardenizi süzcr, "Oh! Allah'aşükürlcrolsun!" dcdikten sonra, zevkledenizin tuzlu havasını solurmuş. Marmara Denizi de deniz; cömert ki cömert... Levrck, mercan, uskumru, palamut, barbunya bini bir para. Ya istakoz, istiridye? Zamanın kadınlarının hakkı yenmemeli. Hepsi de mutfakta birer uzmanmis,. Ne lezzetli yemekleryaparlarmıs., "yemedeyanındayat"dedikleri cinsten. Binbır çesjt tatlı. Sakızlı muhallcbi,rcvani, Hacı Bekir lokumu... Bakın bir aş,ık sevgilisine nasıl seslcnıyor: "Muhallcbi ke gül serbet o ,, K()lana anastenağmossu, ketu Hacı Bekirlokumotriferoslcmossu. () kahtc loğos glikos, san ravanı afratos, ke san Ay vansaray lokması ınc meli mirodatos. Yani, "Nefcsin muhallcbi \e gül şerbeti kokuyor/ Vc narin boynun Hacı Bekir lokumu gibi./ Senin her sözünrevani tatlısı gibi tatlı/ Ve Ay vansaray lokması gibi bal kokulu." Şimdilcrdc Kadıköy, Bostancı'dan Bakırköy 'edeni/'otobüsleri geliyorya.o zamanlar Bakırköy 'den Galata'ya vapurlar çalışırmış. Oradan da arabayla ver clinı Tatavla. Nüfusuyüzdeyüz Ruın olan tek semtmi^ Tatavla (Şimdilerde Kurtuluij diyorlar).Tatavla'daarabayokmu^. Bıryerdenbiryeretahtırevanlarlagidcrlermi^Tatavlalılar. Pembeve deniz mavisi atlasla kaplı tahtırcvanda oturan mahallc güzelleri, saga sola selam yağdırırlarmış.. Buncadcgİ!jiklik...Nekaldıgeriye? Artık kitaplardakalmışohayatın ızlerini.Samatya'da mı (Samatya tren istasyonunun adı çoktandırK. Mustafapaşa),Feneı'demi,Bakırköy'de mi, Ye^ilköy'de mi arasak? Yoksa Pera'yamıçıksak? Patrik Metedios 'ıın kaldığı zindanda... murtaları kırmızıya boyar, Türk, Rum hepimi/yollardayumurtatokuştururduk. Eskiden burada, herak^am gitar, mandolin, akordeonsesleriduyulurdu. Artık yok. "Ada eski ınsanlarını kaybettı. Ciitmeyi düşünmüyorlardı, ama mecbur kaldılar. Hepsi l%4'tegitti.Birgrupdal974Kıbrıs olaylarından sonra..." Istanbul Ansiklopedisi'ne göre, Istanbul'dayaşayan Rumsayısı 1927'de90bin. Bugün ise, bu sayı iki binc düştü. Kimse konuşmuyor. Herkes susmuş Yani'yidinliyor. "Ki^i doğup büyüdügü yeri her zaman arar. Yabancı bir yere gitmekçokzordur. Insan, karanlıkta kendi evindeki merdivenlerdcn gözii kapalı ıner. Yabancı evde inemez. Burası bizim yurdumuz. Şimdi yurtdışına gitsck, her ne kadarda bir Hıristiyan yeri olsa.yabancılıkçekeriz." Yordanidu'nun Loksandra'sıdayabancılık cekmış. Hem de sonradan gittiği Yunanistan'da, Pire'dc: "Bu ne bıçim memleket, Allahaşkına? Zambak arıyorsun, yok. Iri mıdye arıyorsun, yok. Dolmalıkpırasadiyorsun,gülüyorlar, asma kabagının ne olduğunu bilmiyorlar. Pastırmayı, lakerdayı da bilmiyorlar. Yok, yok, yok. Hiçbir şey yok diyorum sana, canım! Hiçbirşcy!" "Ah I stanbul.ah!" diye diye sonunda yurduna,yuvasına, Istanbul 'unadönmüş Loksandra. 1%4'ten, 1974'ten sonra gidenler? "Gıdenartık gelmez"diyor Yani Karamiti. Hleni, henüz bir lise öğrencisi. Gitmeyi düîjünüp dü>>ünmcdiği sorulduğunda, dudaklarmı bükmekle yetiniyor. Yani atılıyor: "Kısmet işi.belli olmazçoeuklarındurumu. Bizimdeistegimizçocukların burada kalması ama, malum, okul sorunu." Yani Karamiti veailesi,eski Burgaz'Ustanbul'u özlemle anarak, bugünü yaşamay ı sürdürüyorlar. Umutlabakıyorlargeleceğc. Burgazada, Yenikuyu Sokağı'nın 86 yaijindakisakini Andrea Arzumanoğlu'nunda söyleyecekleri var. Bırzamanlarıniinlü"Tavuk^u Yordan" lokantalarının sahibi Arzumanoğlu, ijimdi bir başjna, anılanyla yaı>ıyor. "Masaya oturdıığumu/da on dörl kişı olurduk. Şimdi birbcnkaldım." Koltuğunaoturmuş.adanıno gü/el manzarasını izlıyor. Karşıdat'ıstıkcamlarıylakaplı Kasıkadası...Duvarlardayitirdiğiailesinin siyahbeya/fotoğraflan.. "I914'tc Kınalı'yageldim. Beşyaşındaydım. Sonra Burga/'a yerleştik. 'Tavukçu Yordan' lokantasmıaçtık. Babamtiftiktüccarıydı. l>i bozuklu sonradan. Annem işi Cennet Bölgesi'ne yolculuk Çamormanları,bahçciçindeçokluklaiki katlı^irinyapılar.çiçekkokııları.raytonlar, balıkçılar ve ba^larında bekle^en sabırlı kedıler.temizsokaklar, birbirlerinegüleryüzle ijaijirmayınayaküstühal hatırsoraninsanlar... Burası kırlı mctropoldc ya^ayanların ilk görü^te vuruldukları Burga/ada. Adada Türk'ü. Rum'u, Musevi'si, Ermeni'si yan yana ya^ıyor. (,'ar^ıda, kahvedc, sokakta hâlâ "Günaydın","K.alımera","lyiGünler","Yasu"sözcükleriaynıandaduyulabiliyor. Neçok fayton var. Herkesfaytonlaula.'jiyorgidecegi yere. Işte birtanesi, sarsıla .sarsıla Burgazeğlencelerinin birzamanlarki ayrılmazparçası Cennet Bölgesi'nedogruilerliyor. Cennet Bölgesi, eğlenceleriyle ünlü kır gazinosu ve biti>iğindeki Ayios Yeoryios Manastın'ylatanınıyor. Manastır,bugünkilisesi.ayazınası vemü.'jtcmilatıylaRumkiracılannahizmet veriyor. Kıracılardan Yani Karamiti veailesi,bahcedebirmasayıçevrelemiş, konukları Yorgo ve Madam Katina'yla sohbel ediyorlar. Mavı gö/lü, U7un saçjı gü/el bilcnı, babasının yanındaki sandalyede. Madam Maria ise, nuıtfaktaTürkkahvesipİ!>iriyor. "Dedcden, babadan adalıy ı/" diyor Yani. "IZskıdenadânın ııütusu Runıağırlıklıydı. I lattaTürklcrbıle Rumokulunagiderlerdı. Adada dil, din, ırk ayırımı yoktu. Hâlâ yok, ama... Önceleri Paskalya yortusunda, yu Balıkçı tekneleriyerliyerinde. Ama onların da eski keyfı yok.