Katalog

CUMHURİYlıT DKKCİ "Halkının Musa'sı" Tubman ve Yeralü Hatü rı.özgiirdüsünceli vatanseverler, işadamları vesıradaninsanlar vardı. Bu örgüt mensupları, üıılü "Kaçak Köle Yasasf'na meydan okumerikakolonıdönemıtarihindekadular ve kaçan kölelerin Kuzcy eyaletlerıne lıcı ilkkoloniyikurmaküzere IngilyadaKatıacla'nın"vaatedilmi^toprak]an"na tere'den göç eden beyazlan getiren sağ salim Ulaşmasına yardım etmeye ba^ladıMayflower gcınisi, Amerika'ya 1620'de vardı. Oysa, siyahlar Amerika'ya on lar. Adınakarijin,buörgütünherhangibirdedan bir yıl önce, 1619'da, Londra Virginia miryolu ya da bir yeraltı hattı yoktu. Kaçanlar Kumpanyasf nın hi/nıet işlcrinde çah^tırılkaranlıktan yararlanıyor, kılık değiı>tiriyormaküzere Afrika'dansözleşmeliişçiler olalardı. Örneğin 1848'de bir köle, teninin rengı rak getırilmis.lerdi. Işçiyerinekölegetirmeaçık olan karısına birsilindirşapka ve iyi ternin inanılmayacak kadar para getireccğini zinin elinden çıkma birçiftlik sahıbi elbisesı görengemi kaptanları, siyah köle avını başlattılar, Afrika'dan Amerika'ya köletaşıdılar giydirmişti.Kadınınyüzündcsakalolmayi!}!nı veokumayazma bilmeyijjini örtmek içın, veuygarlıktarihminenayıpticaretinikurdudijfi ağnyorınuij gibi bir sargı sarıp, kolunu da lar. Ücrct ödenıedençalıştınlanemckçi takıın kırıkmüjgibıa.skıyaalıp, köle sahibi bir efendi ilcsiyah kölesi kılığına yirmiş,çalı^tırıldılarının cmcği ilc, güneydcki küçük çıftlikler, ğı yerden kaçmiijtı. Karıkoca Yeraltı Hattrnın göz görebildiğine u/anan bıtek topraklar üzegüneydeki istasyonlarında konaklaya konakrindedıspazarlarabüyüknıiktardaçivit.çellaya Kuzey'e, özgürlüğe ulaijiııışlardı. tık.pamuk ve;>ekergönderenkocakocaplanYeraltı Hattı üyeleri.demiryolculukterimtasyonlarhalinegeldi;gitgidedahaıazla Afleri kullanıyor, cejjitli güzergâhlara "hat"; rikalıkölcnınemcğincgcreksınimdııyuldu. mola verilen yerlere"istasyon", hatboyunca lnanilmasigucas.agilikkolcavigiderekh.izyardımda bulunan kişilcre "kondüktör", yollandı. 15 tnilyon Afrikalı zorla yurdundan, culuk eden kaçak kölelere dc "koli" ya da evindenkopanldı;hayvansüriilerigibigemı"yük" adını veriyorlardı. Şebeke, 14 Kuzey lerebindiriidi;üstiisteyığılarak,kafcslerekaeyaletinc ve Kanada'nın, kaçak köle avlayan patılarak, kimi zaman urganla birbirlcrinin çetelerin ulaşamayaeağı topraklarına kadar boynuna, kimi zaman zincirle gcmilerdeki ıızanıyordu. Yeraltı Hattı'nınönemli kişilehalkalara. lâlelere bağlanarak Amerika'ya rinden biri de, "Ycraltı Matgötürüldü. Yoldaölcnbirçoğu tı'nınBaşkanr'adıylatanınan Okyanusa fırlatıla fırlatıla, Yll 1820'Vüİ. BİF Levi CotTin'di (17891877). hırsla büyüyen plantasyonlara Birçiftliktebüyüdüğüiçinörücrctsiz emek tasındı. Kuzey baŞlYlü gün eğitim gönuemi^, ama geAfrika'dasiyah insamnçilcsi ne de kendini yetiştirmi^ bir böyle basladı. Amerika'da Ouaker'di. 1821'deNevvGar17831K8S arasında köleligin den'da köleler için bir kilise kaldmlmasıyolundagüçlübir pazarokuluaçmi!), kölesahipkamuoyu ve kölclik karijitı bir leri korkarak kölelerini okula akımolustuve 19.yüzyılın ilk Güney' göndermemeye ba^layınca, çeyrcğindc kıtalararası köle tiokul kapanmıştı. Nevvport'a caretine son vcrilmesi karara dönmüştü (bugün Fontainc kenti) taşınan bağlandıysa cla, köle ticareti Coffin.evinibirambarhaline kaçak olarak 1862yılına kadar Tubman. Yeraltı getirmiş, ticaretten kazandığı sürdii. büyük servcti kaçak köleleri Yeralt.Hatt. Hattı'na yolcu kuzeye kaçırmaya adamıştı. CofTin bu bakımdan komşulaGüney'den Kuzey'e, özgür aradl. BaŞlYlü 40 rına da örnek olmuş, üç bindcn lüğe kaçıij ve kölelık karsjtı fazla kölenin kaçmasını sağlahareket çok önccdcn başladı. bin dolar ödül mıştı. Benjamın Franklin, yazar ThomasPain hck.m vesiyaUnle Tom's Cabin (Tom set adamı Dr. Benjamın Rush Amca'nın Kulübesi)romanını ve Marquis de Lafayette gibi yayımlamadan önce, Harrict bütün ailesini, ünlülcr, 1783'te PensylvaBeecher Stovve da Cıncinnati nia'dakurularT'KöleliğinKalyakınlarındaki VValnut Hills'te dırılmasıDerneği"ninüyeleYeraltı Hattı istasyon şefliği riydi. Daha sunra Yeraltı Hattı yapmiijtı. Stovve, romanın adımtaşıyanvekendineözgü ölümsüzlcşcn kahramanı olabir yapısı bulunan bir örgüt l l n rak Lliza Harris'i.Ohio Irmakuruldu. Bu harekete omuz \ ğı'nın buzları üzerinden karşı veıenler arasında Özgiir Si, , nmn<!irrt r kıyıya geçen siyah köle kadını yahlar Topluluğu, Köleligin OIÜU, ÇümaŞirCl model almı$tı. Bebeğinden Kaldırılması Mareketi'ninKu • . • ayrılmaktehlikesi ilckarşılazeyeyaletlerindckiyandaşla HemŞire üe... M. HALİM SPATAR ^an Eliza, ırmağın öte yanındaki özgür topraklarakaçmayıkafasınakoydu.lrmağınkıyısına varınea, ırmağı örten buzun yeryer kırılmiijolduğunu, akıntıyla kocaman buz kalıplarının sürüklendiğini gördü. Pc^indekiler gitgideyaklaşıyorlardı. F.lıza.bebcğini iyice göğsüne bastırarak buzun üzerine atladı; birinden ötekine sıçrayarak uzaklaşırken, ayakkabıları da ayağından t'ırlamüj, ırmağa düşmüijtü. F.liza, kanayan ayaklarıyla çabasını sürdürmüş, kariji kıyıya geçıni^, ühio Yeraltı Hattrnınkorumasınasığınmı^tı. "General Tubman" Onbeş ya^larında ufak tefek bir siyah kız. Anası,babası,amcası.dayısı,ağabeyleri,ablaları, kardeşlcri gibi, o da köle. Ailenin on köle çocuğundan biri olarak o da köle doğdu. Irgatbaşı.onugetirgötürişlerindekullandı. Kimi zaman da tarlaya sokup öbür köleler arasında çalıştırdi. Günlerden bir gün, nasıl oldubilinmez,kafasınaçokı>iddetlibirdarbe ındi. Irgat başı mı vurmuştu kal'asına sopasını,yadadizlerititrcyen,yükünüzarzortai}iyan birkölenin sırığı mı çarpmı^tı, bilinmiyor. Kızcağız uzun süre baygın yattı. Sonra yavaşyavaşkendinegeldi.Onugeneişekoijtular. Ama artıkömürboyusaralıydı; zaman zaman aniden yere düşüyor, sara nöbetleri geçiriyordu. Okuma yazması olmayan bu siyah köle kız, Yeraltı Hattı'nda ve Köleligin Kaldırılması Hareketi içinde en önemli vc en saygın kişılcrdcn biri olarak yerini alan Harriet Tub man'dı. Harriet Tubman, 1820yıhndaMidland'da, Dorchester ilinin Bucktovvn kasabasında doğdu. Doğduğu ay ve gün bilinmiyor. Yirmilerinidoldururken, 1849yılınınaysızbir yaz gecesinde, karanlıktan yararlanarak çalıştırıldıg.1 plantasyondan kaçtı. Kuzey Yıldızını kılavuz alarak Kuzey'deki özgürlüğe ulaş,tı. Harriet 'in kaçmasınada Yeraltı Hattı'nın üyeleri yardım etmişlcrdi. Bölge, kaçaklar veonlara yardım edcnler için çok tehlikeliydi. Adımbaşındasilahlı,tazılı,atlıdevriyelerkol geziyordu. Hermeyhanenin kapısında, her yol ağzında, her kö;>ede kaçakları ihbaredecek olan "muhbir vatandaşlar"a verilecek cazipödüllcriilan eden kocaman pankartlarasılıydı. Harriet Tubman, uzun biryoluyürüycrek,tchlikeli bir yolculuktan sonra Pennsylvania'nın özgür topraklarına ayak bastı. Beşparası yoktu. Gurbette, kimscyi tanımayan, kimsesi olmayan bir yabancıydı. Ama işbuldu. Kazandığı her kuruşu, gclecekteyapmayıkafasmakoyduğu önemli görevi için biriktirdi. Tek basjina özgür olmak ona yetmiyordu. Yenidenyakalanmayı.köleavcılarının gazabına uğramayı göze alarak 185()'de gcri dönerek, Yeraltı Hattı'na yolcu aradı. Bu is.i en a/onbcş kezyaptığı söyleniyor. Gece karanlığında kölelerin kurtarıcısı vc yol göstericisi olarak önlerinden giderken, kellesine konmuş olan ödüliin 40 bin dolara ulaştığısöylenir. Harriet Tubman, kendianababasını ve ailesinin bütün üyelerini de Kuzcyekaçırdı.