Katalog

8 Halkları adına konuşan yazarların idam edilmesi, ölümle tehditler ve sürgünler, dünyadaki hoşgörüsüzlüğü anlatıyor bize. Pramoedya Ananta Toer, Ken SaroWiwa, Wole Soyinka, Teslime Nesrin, Sufia Kemal, Lindsey Collen, Mohammed Choukri... Tarık Ali bu yazısında yine âe umutsuz olmadığını söylüyor, gereken yalnızca biraz daha parlak bir ışık. Adonis'in dediği gibi, "Gerçek, cinayetler ve yalanlarla yok edilemez." askcrı diktatörlükçeidamedildi. Berlin Duvarı 'nın yıkıhi>ından sonra, kapitalizmin kazandığı global zafer,"Aydınlanma"adinabir zafer olmamıştır. Şu satırları yazarken bile SaroWiwa'nın katillerinin daha çok kan isteyen ulumalarını duyargibi oluyorum. Onlar sürgündeki Nobel ödüllü ."jairleri Wolc Soyinka'nınbaşınıistiyorlar. BizlereNijerya'yaistediğiandönebileceğinisöylüyorlar. Sözcüklerinin ardındaki asıl anlam, onu öldürmek için daha fazlabekleyemeyecekleri. Neden? Çünkü Soyinka, bir yazar olarak uluslararasıkonumunukullanarak ABD'yi veAvrupaBirliği'niNijerya'nınüniformalı katillerine kar$ı petrol ambargosu uygulamayaçağınyor.O, iilkesiiçinözgürlükvedcmokrasi istiyor. Batıhseçkinlerıseonunçağrılarınasağırkalıyor. Soyinka'nın,SaroWiwa gibi, yalnızca yazınsal çiküjt iledeğil, aynı zamanda politik eyleınliligi içinde izlenmesi tartışılabilir. Bu tamanlamıyladoğrudegil.Soyinka'nındünya göriisjü onun oyun ve romanlarının çoğunda görülüyor, ama bu bile asıl noktayı oluşturmuyorsa, o zaman farklılığı yaratan ne? SaroWiwa ve Soyinka yazar olarak kazandıklarıitibarlaNijerya'nınsessizkitlelerinin saygısınıkazandılar.Gerçeklerinancakfısıltıyla konuijulabildiği ülkelerde, böyle yüksekseslekonu!>anlarkahramanoluyorlar. Nesrin, Kemal ve Collen... KoşullarSaroWiwaveSoyinka'yı halkları adına konuşmaya itti. Ba^kaları da var, Islam'ın evinin sakinleri: Mısır'dan Necip Mahfuz, Suriye'den AbdurRehman Munif, Ingıltere'den Salman Rüijdi, Fas'tan Mohamed Choukri, ve Cezayir'den Şair Adonis ilesayısızyazar vegazeteci, Kahire'de, Riyad'da, Karaçi'de,Tanea'daveTahran"dagerici güçlerin tehditi altında yaşıyorlar. Köktendincilığe Kaı>ı Kadınlar'ın da belirttiği gibi.kadınlardahedefalmıyor. I994'tc,tanınmış Bengladcşli kadın yazar Teslime Nesrin, kitabı Shame (Utanç) ile 'dinsel duyguları rcncideetmekle" yargılanmasının ardından, bir fetvadan kurtulmak için Isveç'e kaçtı. l.aik bir şair olan Sufia Kemal CUMHURlYFTDKRt;! sürekli ölüm tehditleri alıyor. Lindsey C'ollen'inkadınlarauygulananş.iddetekarsıyazdiğiTheRapeofSita(Sita'yaTccavÜ7)adlı kitabı Mauritias Adası Ba^bakanı tarafından 'günah" bulunarak yasaklandı. Konuettiğimİ7bukituplar, butürpisliklerden arınmak için dua eden dindarları kızdırıyor. Gerçekteiscdindarki^ilerinutuklarını daraltmayı isteycn köktcndinei demagoglarınyumurtladığıherzclerbunlar. Onlaryalnızca, korku ikliminde, bir kitabın nasıl da tılsımlı güçler içerdiğini çok iyi biliyorlar. Ve özellikle Islam tarihini gerçek bir tartışma içineçekmegirisimleriniönlemekiçLnyaygara ediyorlar. Bız, her şeyden önce, kendi rönesansı içingcrekli birikimi olan bir kültiirden söz ediyoruz. Ortaçağ'da inanılmaz bir vahşeti yaşayan, Avrupa'ydı. Kahire, Kudüs, Şam, Bağdat, Halep, Homs, Trablusgarp, Sur ve Isfahan'da Müslümanlar, YahudilerveHıristiyanlar'ınbiraradavarolarak görece barış içinde yaşadıkları dönemler oldu. O zamanlar buraları önemli ticaret ve eğitim merkezleriydi. Gerek halka ait gerekse özel yüzlerce kütüphanede onbinlerce elyazması bulunuyordu. Kentli erkek nüfusun büyük bölümü okuma yazma biliyordu. Çayhanelerde.halkhamamlarında, üniversitclerde ve kiijlalarda fclsefe ve yazın rahatça tartışılıyordu. BukentlerlekarşılaştırıldığındaParis, Londra, MainzveMilanobirertasraköyünden başka bir şey dcgildi. Mahfuz ve Munif romanlarını yazmaya oturduklarında, belkidebilinçsizce.birikerekçogalan Arap rönesansınıyansıtıyorlar. Onların, günah çıkartan ijjkcncecileri, tam tersine, Dogu'da bulduklarıgelişmi^uygarlıklarakarsısavaş sürdürenbarbarHaçlılar'ınmodernkarşılıklarıdır. Soğuk savaşçılar... Bize özgürlük ve insan haklarına dayalı yeni birdünya sözü verildigi bu görkemli zamanlarda.yazınınkendisibirsuçhalinegeldi. AbdurRehman Munif, ABD petrol şirketlerinin kendi çıkarlarını korumak için nasıl birdevletyarattıklarını romanlaştırdığı be!}CİItlikCitiesofSalt(TuzKentleri)'uyaz Kaleınleri sİMİltme zamanı E ndonczya 'nın Buru Adasi 'nda, onyıllara mahkum bir hükümlü sekiz yılhergeceöyküsünüpolitiktutukluarkadas,larınaanlatarakzulme, illetevecinneiekarsısavasverdi.Bututuklular, onu dinlcrken nerede olduklarını ya da onlarıyıllarcasürecckbiracıyakimın mahkum cttiğini uııuttular. Pramoedya Ananta Toer, Jakarta "da I %5 'teki askcri darbe sonniMndatutuklandı. 12yıldan bcri Buru Adası'ndayatıyor. Tutukhıarkadas.larınaumutsıız anlarda anlattığı öyküler daha sonra Minkey'sStory(Minkey'inÖykiisü) olarak bilincnromandörtlemesiniolu^turdu. Bunlaıdanilki,ThisEarthofMankind(lnsanoğlununBuDünyası) 1981'dcyayımlandı, 10 ay en çok satan kitaplar listesinm en başında kaldı veyasaklandı.Toer lc>79'da saiıverilmişti.amagiriştiğieylemler, Endonezyaaskeriyönetimininkoyduğukısitlamalaragörehâlâsuçunsurutaşıyor. KendisıhalihazırdaNobel EdebiyatÖdülü'nüngüçlüadaylarıarasında. Buödülüalmasıbelkideonuözgürleştirecek. Dünyadaki hoşgörüsüzlüğü anımsamak için şöyle birkaç ay öncesine dönüp Nıjerya'dais,lenenbirsuçabakmâmızyetcrli. Yazar Ken SaroWiwa, birkaç meslektas.ıyla birlikte, cchenncmi is,kencelerden geçti vc çok UIUSILI petrol devi Shell'in güdümündeki Sevip Mahfuz, bclki </c hıliın \izce. trap Röııesansı 'ıııyansılaıı Mısırlı yazar... Teslime Nesrin. Kituhı "l lanç", (liıısel dııygıılun rencide etıneklcyaıgılumlı. Sürffiintle.