Katalog

5MAYIS 19%. SAYI528 rum. Dört kişiler. Hepsi de bilincn, belli adamlar. Bunlararasinda,nebiFeyimben,birisi,okırya... Içim karmakanşık. Saçmalıyorum. Hcrkesten kuskulanmak ııc kötü biışcy! Olınaz bu. Kcndimi toplamalıyım. lyiamakimbuişkenceciler?Ncdiycortayacıkmazlar? Neden resimleri gösterilmez? Tanısınherkes. Yaptıklarıiyibirşeyscbuna inanıyorlarsa.cıkıpsöylesinler, kendilerini savunsunlar. Biz buyuz, sunun için yaptık, dahadayapacagızdesıııler. Hayırdiyemiyorlar. Biliyorlarnasılpisbir işiniçindeolduklarını. Ayıplıbirişyaptıklarını. Korkudanba^kabır^eybu. Yargıçlarda insanları cezalandırıyor. Ama incc ince sorgulayıp suçu buluyorlar. Ondan sonra ceza vcriyorlar. Onlarınki açık, akla uygıın. ls> kenceeininyaptıgıöylcdcgilki. Acıvercrek zorla kabul ettirmck istiyorlar. Insanlık dı^ı birşey. Enyukardakilerindurumudaçokgülünç. Işkcnceyokdiyorlar. Aradabiroluyorsada onlarıcezalandınyoruzdıyorlar. Aslındazayıfbir savunma. Nerden baksanıztutarsız. Buayıplı işlerdcn kendilerinin haberi olduğu heınen anlaşılıyor. Tersi düşünülemezzaten. Kesinbirtavıralsalarbuishcmenbitcr. İ!>kcnce yapanlar, yaptıranlardan alıyor bu gücü. Degilsecesaretedemezler. Onlaraslında zavallı kişiler. Belki de itilmiş kakılmiij.ezikinsanlar. Şinıdi birilerinden öc alırcasınabaşkalarınais,kcnccyapıyorlar. Hani okunıaz mıyız, tarihte en büy ük kıy ıcılar, çocukluklarındayadagcnçliklcrindeezilmiş insanlardır. Şiındi bubizimişkencecilerde öyle kİ!>ıler ını acaba? Kim bunlar, neden saklanıyorlar? Birkoms,uziyaretinderastladım,akrabasıymiij. Başarıhbırpolısinis.. Diizgüngiyimli.agzı da lafyapanbirisi. Öncetedirginoldum. Ama konuşma ilcrledikço ısındım. Scvimli bir aclam. üüzel fıkralar anlatıyor. Mesleğiileilgiliılginçanılardansözediyor. Saklısı gizlisi yok. (,'ok rahat. Sorayım mı, ayipolurmu,diisündümbiraz. Sonra dedim, "Kânıil Bcy, durmadan iskencelerdensözediliyor. Kimyapıyoıbuiskenceleri.nasıl insanlar bunlar? Çok merak ediyorum?" Birdcn ciddıleşecek saııdıııı. Hayır, lıiç tavrınıbozmadı. Yok beycfendi.dcdi. Ne i^keneesi? Polisteiskenceolmaz. Kcndmı bilcn hıçbirpolis böyle İJjlcrc gırmez. Sıkı mı? Adamın dumanını ataılar. (Jazcteler ı^i büyütüyor. Onlara habergerekli. Pireyi devcyaparlar. Birscrseriyekarakoldabirtokatntılmışsaertesigün "işkence" diye mansjcte cıkarırlar. Bızim mesleğimİ7zormeslek beyefendi. Dışardan bakan anlayamaz. Ak^ama kadar ille kopukla uğraı>ıyoruz. Bunlar doğru da, bazcn it kopıık olmayan ki^ilercde... llabak,onudasöyleyim,biziasılotiplcr uğra.'jtırırlar. Öğrenimleri vardır, kafaları çalışır, ama devlete kanji suç işlemiştir. Onu konuı>turmamızgcrckir. Işkenceilemi? 1 layır, i>keneeyok! Peşinyargılıolmayın lütfcn. Kcndini bilcn polis kesinliklc i^kcncc yapmaz. Kırkyıldabiroluyorsa,onuyapan da polis değildir. Yakımdir? Beyefendi, bilmcz gibi konuşmayın. memlekette it kopuk, serscri cok. Sokaktan çağınrsınikikişi,"aloğlumşuparayı,söyletinsuadamf'dersin.Söyletirlcr... Böylcyapılıyoröylemi? Böyleyapılıyordemedim.Bclkibuyola dabaşvuruluyordur, bilemem. Peki, neden saklanırbu kisilcr? Ee kimsc o kadarsafdeğil beyefendi. O kadarını diisünürler. Kafaın büsbütün kari!)tı. Adres değisti. Nercde arayacağım ben şimdi işkencccileri? Nasıl bulacagım? Bu öykü gene tip siz kaldı . ^ 17 Göz boncuğu Türkiye'ye nasıl geldi? Timur, Şam'ı istila etmese, boncuk ustaları Hebron'a oradan da tzmir'e göçmese ne asardık evlerimizin kapısına ya da otomobilimizin dikiz aynasına? Şimdi, İzmir Görece'de bir avuç usta, bu binlerce yıllık sanatı ayakta tutmaya çalışıyor... C'öreıe. Honcuklunn mekânı. Şimdi birkaç usta, hıı binlerceyıllıkgeleneğe sahip çıkıyoı:. Nazar değmesin diye K A. SİNAN SOLAKLAR imi zaman nazardan saklasın diye evimizin kapısına. kımızaman otomobilimizin dıkız aynasına astığımız. 'kemgözlerdensaklasm'diye yeni doğniu!? bebeğimizin omuzuna iliştirdiğimizgözboneukları... Bu nasıl bir ınanıs.tır, kökeni nereyedayanmaktadırki, kuyumcu vitrinlerınden. tezgahlardan tasjinıp. günlük yas.antımızda bu kadar ycrbulsun? Bukonudayazılmışeserlerdenbiri.Prof. Dr. Önder Küçükermaırm "(JÖZ Boncuğu" adlı kıtabı. Kitap.gözboncuğunun nasıl ımal edıldiğını anlatıyor. Bir bas,kaçalıs.madaAnıerıkalı arkcolog ve boncuk ara^tırmacısı Peter FrancisJr'aaıt. Jr."m,"Bead Makiııg ın Mıddk' East" adını ta.'jiyan kitabında ıse, Tiirkıye'de üretilmektc olan göz boncuğunun tarihine ıs,ık tutııyor. Nazar ve Gö/'e inanışjn kökeni. M.Ö. üç bın yillarınadayanıyor. Nazara karşı ilk gözlü caııı boncukların.M.Ö. 16001200yıllarındaMısırvelenikelilertarafındanyapıldığıbukonudayazılınışenderkaynaklurdaııöğrcndiklerimİ7. Tire'ydı. Bukez caııı boncuk endüstrisıniortadan kaldıran. savaşlar vedepremlerdi. Afetlerin. ordan oraya süriiklediği cam sanatçıları. kendilenncönce.Şam' ıyurtbellediler. 1402'deTimur'un ıstılasıyla kars.1 kar^ıya kalınca da camcıların bir kısmının Tinıur'la beraberOrta Asya'ya Semeıkant'a. bir kısmının daKudüs'iingüncyındcki Hebron (El Halıl) kentıne gideıek üretimlerini buradadevamettırdıklcritahmınediliyor. Cam sanatçılarının bundansonraki seriiveni ıse.doğrudanTürkıye'dekı boncukçuluğuilgilendıriyor. Halen, Görece'de yaşayan boncuk ustası vc sanatçısı Zekaı Erdal. cam boncukc, uluğunun Türkiye'ye gelişıni şöyle anlatıyor: "Hüsnü ve Halıl adlarındakı ıkı boncuk ustası. 1880'h yıllarda Kudiis civarından gelerek, İzmir Kadife Kalc'ye yerle^mişler. Otarihlerde yalnızca. mav i at boncuğu vebilczıküretirmİ!} ustalar. Onlardan sonra oğulları.Salım.aynı işidevam ettırmı.ş. Hebron'dangetirttığı boncukların iiretımını Türkiye'de sürdürmüş;. 1930 yılma kadar Kadife Kale'de devam eden boncuk üretimı. ımalat sırasında boncuk üretılen ocakların çıkardığı dumandan rahatsız olanların şikayetiyle, Görece'yc, Mustafa Kenıal Pa^a'nın Kuru Dereköyüne veBodrtım'ata^ınmi!,." Binlerce yıllık bir geleneğınözü olan mavi boncııgunyenıdenhayatımızagırmcsinısaglayan. Görecelı boncuk ustası Mehmct Erdal'ın oğlu. Zekaı Erdal. Bu yolda pek çok Boncuk ustası Zekai Erdal. miizeyi dolaşan Erdal. gördüğü boncukların benzerlerini üreterek. kültürümüziin doğrudantarihinietkiliyor. Yeniden boncuk... Boncukguluğun bugününe bakıldığmda, üretımınçokazsayıdaocaktasürdürüldüğü görülüyor. Görece ve Kurudere'de. ncrcdeyse ta Fenekililer'den beri yapılagelen geleııckscl ürctinı. ağırlıklı olarak. tıcarı veturistikpazarıhcdeflıyor. Yazıkkı. 2030yılönce üretilen boncuk kalitesı veçesıtindengitgidc uzaklaşılıyor. Herşeyekan>ın,Zekai Erdal ve yine Göreceli Erkan Cerit ustanın maddi olanaksızlıklarakarsınürettiklcri, camboncukKültürmirasınıkorumanınyollarındanbirinındc.Türkiye'deki boncuk koleksiyonculuğunun gelijjinesmc katkıda bulunmak olduğunu unutmamalı. Belki bebeklerının omuzuna, otomobillerin dikiz aynalarına ya da nazardan saklasın dıyekapılarınagözboncuğutakmakistıyorsunuz. Neduruyorsunuz? Bugiin.azsayıda kalmiijCski vekaliteli boncuklardanalmanız için, İzmir Görece'de ce^ıtceşıt göz boncuklarısizibcklıyor. ^ Timur'un istilası ve boncuk... 12. yüzyıla kadar kadar, Mısır'dakıFustat, zamanın en büyiik cam ve eamboncuk endüstrisınınmerkcvıydi.Taki.büyükbıryangın cam iiretimıninsonunugetmnceye kadar. Cam endüstrısmin geliştıği bir başka yerde çuluğunungelecegiiçiniimitveriyor.