Katalog

17MART 1996. SAY1 521 13 Cîcleneksel diııscl yorumda hiçhir /anıan "aşk", "sev<*r\ "tutkıf' «ihi duygulara ve sözcüklere yer verilmez. Orada j»eç,en tek söz "zina^dır. Del Monaco'nun yorumıındaki wkaşık olmak", "sevmek" «ibi sözcükleı; ne yazık ki iğreti kalıyor, esasta bir farklılık varatanııvor. Yönetmenin Salome'yi oldukça dekoltebirgörünümiçindesunmasınınnedenlcrianlaijilıyoramaYah" ya'yı kalçasına sardığı bir kuşakla yarı çıplak oynatmasının hikmcii pek anlaşılamıyor. Ivğcr Salome'nin Yahya'nın vücudu için söylediğı övücü sözlerin ve"şehvetinın" nedeni açıklanmak istenmis.se ne ya/ık ki sahncdekı Yahya görünümü bu izlenimi vermiyor. Oysa Incıl'de Yahya için "deve tüyünden giysisi, bclindedederidenkuşağı vardı.Tek yiyeeeği çekirge veyaban balıydı" deniyor. Hiç kuşkusuz bu yabanıl tip Salome için dcl Monaco'nun çıplak Yahya'sından çok daha ılginç. Buncdenledeonaçekicigelır. Dckorlar da Wilde'ın kısa oyunundakı basıt ve sade anlatıma oranla oldukça abartılı, hatta görkemli. Istanbul DevletOpera ve Balesi, bu konuda yönetmen del Monaco ve dekorları tasarlayan M ichael Scott'un tüm istcklerini yerine getirmiş. Oysa bu görkemli dckor oyuncuları sahnede eziyor, ilgiyi zindan ve çevresinde toplaması gerekirken, tüm sahnede dağıtıyor. VVilde'ın Salome'si çok daha sade ve hatta modern dekorlarla izleycnlereçokfarklıizlenimlervcrebılirdi. Salome'nin Yahya'nın kesik başıy la konuştuğu sahneler gerçekten etkileyici. Del Monaco bu sahnelerdc Salome'nin cinselliğinisergilemek gibi bir zorlamaya kalkışmadığı için VVilde'ın Salome'si ilk kez sahnede görünebiliyor. Ve Zehra Yıldızbu sahneyi alkışlanmayadeğer bir başarıyla, gerçekten ender bulunur güzel sesini bütün ustalığı ilckullanarak üstünbiryorumlaoynuyor. Bunu görünce insan gerçck bir VVilde yorumu yapılabilmiş olsaydı Zehra Yıldız nasıl bir Salome yaratırdı diye düşünmeden edemiyor. "AşkAcıdırDerler" Monaco'nun yorumunda Oscar VVilde'ı en çok yaralayan bölüm oyunun finaline saklanmış; son sahnede yönetmen VVilde'dan iyice saparak Salome'yi Kral Herodes'eöldürtmüş. Ancak bunu yaparken Oscar Wilde'ınKral Herodes'e söylettiği "Öldürün şu kadını" buyruğuylaegemen sınıfların ikiyüzlülüğüne, yok cdiciliğine, insana ve aşka yabancılığına sapladığı öldürücü bıçağı ycrinden çıkarttığının ne yazık ki farkında değil. Aşk ile ölüm arasındaki trajediyi Salome ile Herodes arasındaki bir hesaplaşmaya dönüştürmüş. Çürümüş bir iktidarı temsil eden Kral Herodes'e, sarayında ölüm meleklerinin kanat seslerini duyuran "canavar ruhlu" bir kadını yokettirerek kutsal kitaplarda bıle yer almayan ölçüdc yeryüzü egcmenlerinin "adaletini"kutsamış. Oscar VVilde oyunun başında "dudağını öpeccğim"dedirttiği Salome'yi oyunun sonunda bu arzusuna kavuşturur. Ama, "Dudağını öptüm Yahya. Acı bir tad var dudaklarmda. Kan tadı mıydı? Ama belkı de aşk tadıydı. Aşk acıdırderler,"diyecektir Salome. Bugün aşkın tadı hâlâ acı... Bugün de göky üzü egemen leri kadar vc hatta onlardan daha da fazla yeryüzü egemenleri ve onlann yarattığıkoşullar aşka engel.Belkide aşkın tadı hcp acı kalacak... • ** konuşan ve onun dudaklannı öpen Saiome'ye dönüp bakar, tiksinir. Askerlerine emir verir; "Oldürün şu kadını". Yahya'nın ölümünden sonra Salome'nin yaşamı ve ölümü konusunda efsanelerde açık bir anlatım yok. Tarihsel kaynaklarbu olaydan sonra 76 yılınakadar yaşadığınıyazar. Oscar Wilde ise, oyunun sonunda Salome'yi az önce onu elde etmek için can atan bir kralın soğuk buyruğu ile ölüme gönderirken kuşkusuz gerçck aşkın önündeki öteki engeli, iktidarlan ve çıkarlan için her şcyi yapan egemenleri işaret cder. Bu engcl kutsal metinlerde kollanan şehvet düşkünü egemenin ta kendisidir. Yeryüzü ve gökyüzünün egemenleri aşkı öldürmek üzere elele vermişlcrdir. ya'ylakonuşurkenonabirkesbiledokunamadığı, Yahya'nın onu farketmediği anlaşılıyor. Buda Salome 'dekikavuşmaisteğinin neden bir tutkuya dönüştüğünü açıklıyor. Oysa del Monaco'nun Salome'si Yahya'yı baştan çıkarmak için yine dişiliğine başvuruyor. Yine yerlerdekı vranıyor. Atabinergibi Yahya'nın üzerine oturuyor. Kızınca onu tekmeliyor vb. Ve bu sırada ağzından o şiirsel aşk sözleri çıkıyor. Del Monaco'nun yorumu ister istemez cinselliğin kababirşekilde sergilcnmesini zorunlu kılıyor. Böyle olunca Oscar Wilde'ın aşk üzcrinde yoğunlaştırdığı bütün şiirsel duygular ve gerilim basit bir şehvet gösterisinekurbanediliyor. "Lolita" değil, aşık bir genç kız Yönetmen üian Carlo dcl Monaco "şchvetli bir Lolita" yorumunabağlı olarakSalome tipi için sahnedc her adım atışında kalçalannı kıvıran,yerlerdebacaklannı birbirine sürterek kı vranan, orasını burasını sıkan, erkeklerin kucağına oturan, onlan tahrik etmek için her şcyi yapan bir "dilber" yaratmış. Kostümler de buna uygun. Zehra Yıldız, Salome tipinde güzel sesi ve yorumu kadar oyunculuğu ile de bu dilberi gcrçektcn başanylacanlandırıyor. Ama.neyazıkkibu * başarının Salome için bir şans olduğu söylenemez. VVilde'ınSalome'si Yahya'yıgörebilmck Salome için hayrlanan broşürün kapağu amacıylanöbetçi subayına"küçük birçiçek" vermeyi vaad eder. Bu bağışın subay için yüceliğini "küçük birycşil çiçek" diye vurgular. Bu çok özenli bir anlatımdır. Zaten "bakire" ve "erdemli" bir prenscstcn de başkası beklencmez. Del Monako'nun Salome'si isc bu istcğine ulaşmak için subayın önündc kıvnm kıvnm kı vranıyor. Adama sarılıyor, orasını burasını sürtüyor. VVildc'ın mctninden Salome'nin Yah Ve ünlü " Yodi Tül DansT Oscar Wilde bu dans sahnesi için bir not düşmemiş. Ancak efsanede Salome'nin yedikattülesarındığı,dansboyuncatülleritekertckerçıkarttığıanlatılır. BuanlatımDoğu'nunörtülücinselliğinevebunungizemli çekiciliğine uygun. Strauss bu dans için yumuşak, akıcı ve aralara arabesk süslemeler ycrleştirdiği bir müzikyazmış. Del Monaco insanlarayüzyıllarboyuncaesinlervermiş olan bu gizemli sahncy i şehveti ve baştan çıkarıcılığı cn çarpıcı şekilde vurgulamak amacıyla olsa gerek Salome'nin eteğine bağlanmış yedi küçük tül parçasıyla biraz mekanikbirstripteasegösterisinedönüştürüyor. 35.kuruluşyıldönümünde Istanbul Devlet Operave Balesi'nin gerek izleyenlergerekse Salome'de görüldüğü gibı sahneye koyanlar açısından zorluklar içeren daha çağdaş operalara doğru yönelmesini kutlamak gerekiyor. Dahadabaşarılı ikinci 35 yıla...^