Katalog

T1996. SAY1521 11 ratılırkıbu öykünün binlerceyıldır bir ibret olmaktan daha fazla insanlaracrotik csinlcr vcren, düşlerını dolduran bir rol oynadığı da söylenebilir. Müslümanlar tarafından da peygamber olarak kabul edilen ve Isa'yı vaftiz öyküsü bcnimsenen Yahya, Kuran'da"sayyit vehaşur", yani ıffetli, şehevi duygulardan uzak, nefsıne hakım bir kişi olarak övülür. Açıkça anlatılmasa da Kuran da Salome öyküsüne atıfla bulunur. Ancak öykü "K.ısası Enbiya"lardaHıristiyanesatirlerinebenzerşekildcycralır. BuanlatımlardaSalome'nin Yahya ile "zina" yapmak istcdiği özclliklc vurgulanır. Salome'nin kişiliği ve Yahya'nın ölümündc oynadığı rol tarihı bakımından kuşkulu olsa, öykü büyük ölçüde söy lentiye dayansa da sonucta bu cfsancnin arkasında binlcrce yıldır insanlara aşkı ve scvilmeyi haram kılan karanlık yüzlcrseçilebilir. Ve tıpkı bir çocuk gibi "kendisini mutlu edecek bir oyuncak ister." Bu oyuncak yozlaşmış Roma tmparatorluğu'nuclcştirdiğı için üvey babası tarafından zindana atılan Yahya'dır. "Onaaşık olur." Hcristediğinı eldcetmeyealışmışbu"yozlaşmışçocuk", istediğini alamayınca kırıcı olur. Hatta giderek "bir canavara dönüşür. Bu onun "masum ama aynı zamanda şchvetli kişiliğindcn" kaynaklamr. "Scvdiği adam" ona yüz vermeyincc başını ister. Del Monaco'ya göre Salome "ahlaki anlamda da çöküşünü yaşayan Roma tmparatorluğu'nun cgemen sınıfı"nı simgeler. (Cumhuriyet, 18 Kasım 1995) Karşılaştı rmayapılırsabu yorum, Incillerdevc Hıristiyan esatirinde ycralananlatımlarla uyumlu ve aynı Hıristiyan ahlakçısı bakışı yansıtıyor. Del Monacodaşchvctin insanı nasıl baştan çıkardığını, canavarlaştırdığını, kötülüğe kaynaklık cttiğini anlatıyor. ıki yorum arasındaki tck fark Del Monaco'nun Salome'yi "masumluk"maskcsi takmış, bir "Lolita" olarak nitelemesi, böylece bugünün insanlannın gözündc onun şcytani baştan çıkancılığını daha bir iç gıcıklar şckildesunması. Gclenekseldinsclyorumdahiçbirzaman "aşk", "sevgi", "tutku" gibi duygulara ve sözüklere yer verilmez. Orada geçen tek söz "zina"dır. Del Monaco'nun yorumundaki "aşık olmak", "sevmek" gibi sözcükler, ne yazık ki iğreti kalıyor, csasta bir farklılık yaratamıyor. Aynca Kral Herodes ve Kraliçe Hcrodias tarihscl kişiliklcri ile ortadayken Del Monaco'nun Salome'yi yargılaması vc onu Roma imparatorluğu'ndakiegemen sınıf"*>» Iarın ahlaki çöküşünün simgesi olarak göstermesi de öyküyc tarihsel birgerçeklik boyutu kazandırmadığıgibi.buyorumdakiyüzcysel1 iği gözler önüne seriyor. önetnli ölçüde geliştinldıği bilinıyor. Bu ilgide, öyküdekı gizli çekicilik kadar Yahya'nın kişiliği ve ölümü ile Isa'nın yaşamındaki öneminin etkili olduğu söylenebilir. Yahya'nın ölümü üzerinelsadağlaraçckilir, müritlerı de kentleri terk ederek onun ardindangiderlcr. Böylece Isataraftarlığı ilkkez cıddi bır şckildc ortaya çıkar. Isa'yı vaftiz ederek ona göklerin açılmasını sağlayan Yahya ölümüy le bu kez önünde yeryüzü kapılannın açılmasını sağlayacaktır. Efsanelerdeki Salome öyküsü Incillerdeki anlatımla uy um içindc olmasına karşm ayrıntılarda farklılıklar içerir, daha rcnkli ve zengindir, aynca çelişmeler de görülmez. EfsanedeSalome'nin kişiliği biraz daha belırgindir. Salome büyük ölçüde annesinin etkısindedir ama Yahya ile de sevişmek ister. Yahya'nın kendisini reddetmesi karşısında kınlcnir. Kralın önünde dansederkcn amacı Yahya'nın başını kestirmektir. Annesi dc kızını destekler Kral Herodes üvey kızınakarşı zaaf ıçindedir. Salome de bunun farkındadır. Arzusuna ulaşmak için bu zaafı kullanır. Öykünün bundan sonrası Incillcrdeki gibidir. Görüldüğü üzere efsanelerdeki Salome öyküsünde işin içinc "baştan çıkarma" ve "şehvct" de karışır. "Zehirli Çiçek" Salome kimliği ile kadın dışiliği hedef alınır, şehvet düşkünlüğüne karşı bir "ibrct" oluşturulur. Bu ibrctin daha etkili olabilmesi için Salome'nin cazibesi ve dansı olabildiğincc abartılır. Böylece Yahya'nın Salo; me'ye kendisini teslim etmcmesinin öncmi daha çok vurgulanmış olur. Ancak Salome'nin ünlü dansı o denli çok işlenir ve etrafında öyle , birbüyüya ^ Wllde'ınSalomesl Aşk ı mahkum eden bu efsane, yaşamı boyunca lngilizaristokrasisinın ikıyüzlülüğünü sergilemekten çekinmeycn, bunun bedelinidehapısegirerek.sürülereködeyenOscar NVilde'ın, elindc gerçek bır aşk öyküsü halinegelmiş. Oscar Wilde, oyunun hemen başında Salome'yi saraydaki yoz ve boğucu yaşamdan, üvey babasının cinsel baskısından bunalan vcbirçıkışyolubulamayanbırgcnçkız olarak sunar. Böylece onu bınlerceyıllık kışılıksizliktcn, ijirnarık prenscs görüntüsünden kurtanr. Wilde'ın Salomc'sı kesinlıkle bır "Lolita" değil. Salome, bu koşullarda zindandan yükselen Yahya'nın sesini duyar. Annesine karşı konuşmasına rağmen bu scs onu çekcr. Onu görmek ister. Görüncc de kendi düny asında o güne dek benzerini görmcdiği bu ilginç crkeğe gerçektcn aşık olur. Wilde Salome'nin aşkını, bir prensesin ağzındanduymayaalışıkolmadığımız ölçüde içten vc açık sözlcrlc anlatır. Bu şiirsel aşk ilanı onun aşkının saflığını ve derinliğıni duyurur. Yahya Salome'yi aşağılayarak reddeder. Aslındayönelttiğisuçlamalannhiçbirisinden Salome doğrudansorumludeğildir. Annesinin ve üvey babasının günahlarından ötürü Salome lanetlenir. Yahya'nın gözünde, daha doğrusu onun sözcüsü olduğu gökscl güçlcr için onun masumiyetinin önemi yoktur. Çünkü Salome bir kadındırve dünyadaki tümkötülüklerindcnedenidir. Oscar Wilde böylece binlerceyıllık öykünün enzayıf noktasına yönclir, r t ^¥^' oyunun kılıdini ' J İstanbul'daki "Lolita" Salome Salome efsanesı Ortaçağ boyunca Hıristiyan ikonografisinde sık sık tckrarlanan bir konu.Salome'ye,bugünbile,bireokkiliseninsütunbaşlıklarında,alınlıktablolarında, heykcl kompozisyonlarında, kapılarda, vitraylarda, fresklerdeelindetcpsiiçinde Yahya'nınbaşı ilcyada"YediTül Dansı"nıyaparkcn rastlamak mümkün. Salome'nin öyküsü bugün de Hıristiyan efsane dünyasındaki popülcrliğini koruyor. Salomc'yi Tstanbul'da sahneleyen Gian Carlo del Monaco'ya göre, "Salome bir tür Lolita""; "Binlcrce y ıl öncesinin Lolitası". Bir kralınkızı.Dolayısıylagüçlü. * kurar,