Katalog

I4OCAK 1W6. SAYI512 "Althusser bana, ağaç larla çevrili ve amcasının eskiden korueuluk yaptığı bu yere, yani Viroflay için duydıığu sevgiden söz ettiği bir mcktup göndcrmisti. Kendisi burada, annesinin yanında yatmak istiyordu. Gördüğünüz gibi, mezar taşında yalnızca annesinin adıyazılıdır." Geçmişe, bir "beyin madeni" olan Ecole NormaFe geri dönüyorum. l J Im sokağındaki felsefenin mağarasına girdiğimde Mart 1964'deydik. Bana olan ilgisi, bcni kibar bir Italyan isyancı olarak görmesinden ileri geliyordu. Italya.onun için bir mucizelerülkesiydi. Bana karşı abartılı bir güvenbesliyordu. Bana duydugu hayranlık gerçek verilerini dikkate almaktan çok, Sthendalvari duygıılaradayanıyordu. Italya'daherşcymümkiindü. Ona göre Italya'da, belki de Stalinci dogmayı aydınlık kavramlara, clemokrasinin güçlü düşüncclcrine dönüştüreeek Arşi' med'in kaldıraç noktası bulunuyordu. Biılikteolduğumuz bir akşam kapısı vuruldu. (Jri saçlı, mütevazı giyinmiş, kısa boylu bir kadın eşikte göründü. Ben, kadının daireyi tcmizlemek üzeregelen biri olduğunu diişüniirken, Althusser kadını bana büyük birsıcaklıklatanıştırdı. Kadın da,dostçagülümsedibana. Bu kadının yıllardır Althusser'in hayat arkadaşı olduğunu bilmiyordum. Althusser biziSorbonneyakmlarındaküçük bir lokantaya akşam yemeğinegötürdü. Gençler, parmaklarıyla, sanki bir starmış gibi, Althusser'ibirbirlerinegösteriyorlardı. Hüzünlü yüzlü Helene... Althusser, Paris'in en seçkin filozofları arasındaöncülüğünü yaptığı, kendisini çok önemsemeyenpejmurdebirzerafetlegiyinmişti. Yakışıklıydı.Gürsaçlarınadoğruçıkan fildişi gibi beyazbiralm vardı. Kendisinden on yaş büyük olan Helene güzel bir kadın değildi vekurubirçalılığıandırıyordu. Savunmayaçalıştığı koınünizm gibi hüzünlü bir yüzü vardı. Dahasonradan.duygusal vepolitikbircoşkudanoluşan.çokyönlübir sevgi ncdcniyle Althusser'in onu özcl olarak koruyupkolladığıizlcnimiedindim. () akşam her şey iyi geçti. Daha sonraları I lelene'nin dengesizliklcri ortaya çıkmaya başladı. Ciülerken öfke nöbetine geçiyordu birden. Filozofun "dayanılmaz bir sesin şefkati" olarak tammladığı melodik ses, yerini boğuk ulumalara, erkeksi öfkeçığlıklarına bırakıyordu. Bu dönemde, bcnimle Althusser arasındakültürcltemelde bir dostlıık kurulınustu. Onıın gözündc benerkek beyninesahipbirkızdım. Bu sıralarda bana Italya Komünisl Partisi'ninyayınorganı Unita ilcbir görüşmeayarladı. Bu görüşme notları daha sonra Althusser'in"'Philosophie,eomme arme de la revolution" (Devrim silahı olarak fclsefe) adlı kitabma ek olarak konuldu.Napoli'de P.C.I.'nin (Italyan Komünist Partisi) seçim macerasına girdiğimde I968olaylarınm tam ortasmdaydık. Althusser bana mektupla karşılıklı haberleşmemİ7İ önermişti. Ben eylem alanından Güney Italya'nın ve Napoli'ningerçekliğinianlatansestim;o iseçalışmaodasmdanbanayanıtlar veren, eleştiren, yön göstcren, övcn ses idi. Bu yazışmalardan "Lettere al'internodel P.C.I. Louis Althusser" (Italyan Komünist Partisi içinden Althusser'emektuplar)adlı kitap meydana geldi. Sözü edilen kitap 1968'insonundayayımlandı. Kitabın yayımlanma amacı, partide demokrasinin olmayışını, aygıtın bürokratikniteliğinieleştirmek idi. Ve ilk defa parti bu tür bir elcştiriyle karşı karşıya kalıyordu. Partide Federasyonutarafındanağırbirşekildesuçlandım. "Dava"dan sonra, en yakın arkadaşlarımınbilekırmayaçalışmadığıbiryalnızlığa mahkum edildim. Bana sclam vermemeye başladilar. Aynı kitap, Fransa'da Masperotarafındanbasılacaktı. Iştc tam bu sırada, tünı şiddeti ve öfkesiy lc Helencsahneyeçıktı. YayınevininbulunduğuPlacePainlevc'dekiküçükkonutundaeditörü bulmaya gitti ve terörize olmuş zavallı Maspero'yuneredeyseyakasındantutarak, filozofun bana yazmış olduğu mcktuplan kendisine vermesini istedi. Editörkarşı koymayaçalıştı. Ama Helene'i kimsedurduramazdı. Maspero'nun çekmecelerini açtı, mcktuplan buldu ve bunlara el koyarak kayboldu. Her zaman oldugu gibi, P.C.I.'nin.kitabın Fransa'da yayımlaıımasmıengellemek için ilişki kurduğu P.C.F.'e hizmct sunmuştu. Sözkontısu nıcktuplara el konulduktan ve kitabın Fransa'damektuplarolmaksızınyayımlanmasından sonra ("P.C.I.'nin içindcn L.oııis Althusser'e Mektuplar"Ed. Maspero 1969) Althusserbana tamamen Helene'nin argiimanlarındanoluşanbcrbatbinnektupyazdı. Althussermektupta, Avrupakomünizminin 68'den sonra tanıaıııen dcmokrati/c olduğundan, Rusya'nın kendisini baştan aşagı yenilemeye başladığmdan ve sendikaların öncü bir role kavuşturulduklarından söz ediyordıı. Bu olay lardan bir süre sonra Althusser, beni ve Helene'i yine birakşamyenıeğinegötürdü. Althusser, sanki birazdan meydana gelecek sahnenin zevkini tadıyordu. Çünkü biliyordu ki Helene, Althusser'in kendi kelimeleriilc"yolunabaşkalarıçıktıgında,provokasyonu en uç noktalara kadar götürürdü". O akşam Helene bcni, kitabımda Amerikan 5. filosunun ışıklarının, sakin ve güvcn vericibirbiçimdeNapolikörfczindeyansıdığını yazdıgım için, karşı devrimci ve revizyonist olmakla suçladı. "Napoli işçi sınıftna ihanetediyorsun.Senbirküçükburjuvadan başkabirşcydcğilsin.Eğcrdcvrimciolsaydın, Amerikan filosunun bu sulardan kovul masıgcrektiğini;hattagerekirsegüçkullanılarak kovıılması gcrektiğini yazardın"dcdi. CJri gözerinc kan yürünıüştü. Yüzünü benimkineyaklaştırdı; geri çekildim. Onu hiçbir zaman böyle zehir saçan bir öfke içinde görmemiştim. Althusser, durumu uzaktan izleyerek susuyordu. Sahneyi izlcrken, sanki bir horoz (ya da tavuk) dövüşü oluyormuşcasına, tartışmanın sonunu bckliyordu. Değişik yer ve zamanlarda diger kadınların yaptıkları gibi, ağlamak yerine ona kafa tutuyordum. Sonunda Helene ayağa kalktı ve filozofıınıırevizyonist Italyan'danuzaklaştırdı. Herkes biliyordu ki llelene'nîn"yanlış" dedigi bir kişi Althusser için "çoktan yanlış"tı... Zatcn bu olaydan hemen sonra Althıısser'denbirmektupaldım. Amerikan filosu hakkındaki gülünç tartışmaya girmeden, arkadaşını(yani Helene'i)halkı için,dünya işçisınıfı için, vazgeçilmezbireylem içinde olan, bir direniş yaşantısı süren bu kadını scvmcdiğim, onu takdirelmedigim için ve bunun gibi başka şeylerySzünden beni suçluyordu. Dahaönceden, Helene'nin Althusser'e gelenve Althusser'in ya/dığı mektııplarıokudugunııbiliyordum."Uygun"olanları veriyordu Althusser'e... O, çocuğunun tümilişkilerinikontrolcdcnbiranne, zaman /amandüşüncelerideliligcvaran,"uç"larda bir arkada.ş, zaman zaman şefkatli bir hemşire, en sonunda da onun karısıydı. Klimt intablosu... Althusser, Helene'i savaştan sonra tanımıştı. Helene' itanıdığmda 28 yaşındaydı ve o yaşa kadar kendi söy lediğine göre, hiçbir kadmlailişkisiolmanııştı. Helene, o zaman neredeyse kırk yaşındaydı. Althusser ilk delilik krizini I lelenc ileolan birsürtüşmedcn sonra yaşamıştı. Bugün, Althusser'in yazdıklarındananlaşılaeağı üzcre, Helene'nin deri kokıısu dayanılınazdı ve ona karşı büyük bir tiksinmeduyuyordu. Onunlaevlenmeyebabasının 1974'teölmesinden sonra karar verınişti. Babasını, böyle birevliliknedeniyleüzmekistemiyordu. LuxembourgParkı'ndadolaşıyorduk. Bana, "Her an ölcbilirim, Helene'nin hiçbir şeyi yok, ilişkimizi yasallaştırınak ve emekli maaşımın ona kalmasını sağlamak istiyorum"dedi veonunlaevlendi. Helenealtmış yaşındaydı. Zamanla, Althusser'lerlc ilişkilerim iyice azaldı. Pekgörmüyordumonları. 1977'dcsiyasi ilimler doktoru olarak Sorbonne'agirdim. Daha sonra bu sihiıli dünyay ı terkederek, Avrupa için çalışmayabaşladını. Sonra daAvrupaParlamentosu'naseçildim. I6kasım sabahı, beni Strasbourg Havaalanı'na götüren taksinin radyosundan Louis'nin karısını öldürmüş olduğunu öğrendim. Aklıma,yatakodalarındaasılıolan Klimt'intablosu geldi hemen: yarı cansız bir kadın kıırusuvcsönmcyeyüztutınuşbirnıeşale. Şiıııdi Althusser'in kalemindenokuduğuma göre, "del idahisinden" kendisini öldürmesini istiyormuş Helene...Son bir erotikçığlık gibi.. Ve Althusser de onu öldiirmüş. Helene artık Althusser'in yanındadırveölümsüzdür. Ve kimseonlarıayıramaz. Bana, bugüne kadar süreklisorulan bir soruya dönmek istiyorum. IZvet, cinayetten sonra birçok defa Althusser'iziyaretegittim. Birincisi.Soısy'debırpsikiyatrihastanesinde idi. Bana hiç kimseye bir şey söy lcmemem konusıında yemin ettirdi. Gözetlendiğine inanıyordu. Kimlcrlegörüştüğükonusunda "sırrı"sakladım. Bu görüşmeleıi bir rüya, birkâbus gibi kabul ettim. Bugün artık sözkonusugörüşmelerin gerçek olduğunu söy leyebilirim. Görüşme Papa Jean Paul II ilc yapılmıştı. Ona, "Marksizminiyitaraflannı"korumagörevi vermiş Althusser. Ölümiinden sonra yay ımlanan"anılar"ındailginçbirkısım,bugörüşnıeyidoğruluyorgibi. I986'da Papa tarafmdan kabul edildim. Dudaklarımagelenilkcümle"uzakbirdünyadangeliyorum... Althussergibi mutsuzarkadas.larınyaşadığıbirdünyadan"oldu...^ Magazjne Litteraire 'dcn çeviren: OSMANTOKCAN skandal patlak verdi ve ben Napoli Althusser için, dahi çocuğuna tapan bir anneydi Helene. Onu direnişin, proleteryanın, marksizjniıı siıngesine dönüstürdü...