Katalog

Î4EYLUL 1995. SAYI496 ;ilcrine kolay yutukır bır lokiıa gibi görünüyordu. 1462'den bcrı Bosna, Osııanlı imparatorlugu'ıuın balı •ıınınnıolu^turdu. Müslümanığı kabul eden biiyiik çoğıınluk Katolik Hırvat, DoğtıOrto.loks Sırp, küçük ama etk il i Yalıudı topluluklarından oki!>an karışık nüfusa katıldı. Yoğun halklar ve dınler karıymı olan ülkedesavaşöncesıevlihklerm yüzde 30'u da karma idi. 1991 sayımında 4.4 milyon olan nüfusun yüzde 41'ı müslüman. yüzde 31'i Sırp, yü/dc 18'ı Hırvat vegerikalanı kendılerını sadece Yugoslav olarak tanımlayanlardan oluş,uyordu. Her ne kadar Bosnalı Sırplar, savaşı Müslüman mıllıyetçılığinc bağlıyor ıselcr de Zecevıc ailesinc göre Sırp saldırıları lıainccplanlanmiijtı vckaçınıl Astm ve Bisera, düğün törenlerinde.., mazdi. 1992Şubatayındayapılan ve Sırplann boykot ettiği referandumda Bosnalıların yüzde 65'i bağımsızlıktan yana oy kullanınca tansiyon ciddi olarak yükseldi. Saraybosna'nın mcrkezindeki Zecevic'lerinevininetrafındaSırplarbarikatlarkurmayabaşladı. Sanki savaş başlamıştı. Gcrçı ilk ay sakin geçti. Ama arkadaşlarının aksine Muris savaşa hazırlanıyordu. 1992 başlarında, Bosna ordusununçekirdeğini oluşturan ve askerı eğıtim vereıı Milliyetçi Cephe adlı küçük birgrubakatılmıs,tı.(,'oğuaks.amlar nereyegittiğinisöylemedenkaybolurdu.Herkonudabirazaijirıdavranır, bir ideal bulunca pesjnden koşardı. Avrupa Topluluğu'nuıı ve Genç ve idealist Muris orduda... ABD'nın Bosna'yı tanımasının ertesi günü Sırpbombardımanı başlayınca Muris hiç duraksamadan babasına "Benim için savas, basjladı, geri dönmeyeceğim" diyerek evi terk etti. Saraybosna'ya bombardımanın başlanıası ve Muris'ın savas.mak üzere evi tcrk etmesindcn altı gün sonra 12 Nisan I992'de Vesna ve ablası Jasna (o zaman 14 ve 16 yaşlarındaydılar) askerı bır uçakla Belgrad'a gıtmek üzere evlerınden ayrıldılar. Anne F'ida Karısık, cn fazla on gün ieinde durulacak k bir çılgınlık dönemı ıçin kızlarını Bclgrad'dayaşayan bir Sırp arkadaşının yanına güvenli olsun dıye gönderdiklerıne inanıyordu. Ama kızlarını ikı yıl göremeyecekti. YAŞAM 9 lerkcn buldıık, benıbeya/dı. Onu daha önee lııç böyle görmemi^tim.Arabanın çalındığını anlattık ama sanki bizi duymuyordu. Bir an dedi kı: 5 u andan ıtıbaren evi benden > başa kımse terk edemez." Bir ay kadar sonra Slobodan Karısık da Saraybosna'dan ayrıldı ve Belgrad'da kızları ile buliüjtu. Bu ayrılış ile iki ailenin (Zecevic/Karısık) savaş nedenıyle nasıl yok olduğuna ve bırbirlerine karşı duygularının kine dönüşmesini ve her iki taraf için gerçeklerinın nasıl farklılaştığını görüyoruz. Yugoslavya'da yaşayan insanların, aeımasızkanlı resmı propaganda ile bır iki yıl ıçınde SırpÇetnikler, Müslüman köktenciler.Hırvatfaşistlergibi anlaijilması zorbirbölünme ve düijinanlığa itilmesı belkı tidu, kocası Slobodan Karısık ve kızlunvlu... ' HarisZccevic'ınsevdıği Sırp eniştesıni öldürmek arzusunu kavrımdatatsı/." ramaya yardımcı olur. Fida Karısık, sağlam yapılı hoş Haris'e göre eniştesi Bosna'dan bır kadın ama ıçı öyle yaralı kı her kaçtı, Müslüman karısını terk ettı an gözyaşı dökmeye hazır. Hele yeçocuklarını kaçırdı, telefon şebekeğeni ve yengesınin ölümü, savaş, sini sabote etti vc ona göre annesi ve Belgrad'daki cocukları ve kocası, kardeşinin ölümüne neden olan kendi geleceğı sö/ konusu olunca. güçlerin bir sembolü. Oysa Vesna Saraybosna'da Holiday Inn OteKarısık'a göre babası Bosna'daki lı'ne birkaç yüz metre mesafedeki Müslüman yetkililerin tehditleri bir apartmanda halen kardeşı Asım karşısıııdaöldürülmemek için Save 83 yaşındaki annesı ıle yaşayan raybosna'dan ayrılmak zorundaydı. Fıda, belediyede çalıs.ıyor. "Muris Fida Karısık için ise gerçek daha öldürüldüğünde kendi evladımı farklıydı. 1992 Nisanı'ndasavaşın kaybetmis. gıbı oldum. Siyaset uzayacağı anlaşıldığında kocası gençlerın yaşamlarından üstün olakızlara gözkulak olmak için Sırbismaz. tan'agidecekti. Hatta Sırbıstandıtçim o kadar cok parçaya bölünKardeşiyle Belgrad'u kaçan Jasna. şında bir iş bulunca ailesini yanına dü ki Muris'e üzülüyorum. Bisealacağı konusunu birarada kararlaş.ra'yaüzülüyorum, Asım'abakmak tırmışlardı. zorundayım gibi hısscdıyorum. Öte Slobodan ayrıldıktan sonra poliyandan kendi çocuklarım Belgsin evini aradığı ve sorguladığı Firad'da. Sanki heryöndençekıştirilıda, "Sadece Haris değil çok kımse yorum. Çocuklarımdan ayrı kalmakocamın postancye konan bombaya daha fazla dayanamayacağım. ya yardımcı olduğunu düsünüyor. Kocama kitjisel olarak kızamıyoEmınim kı onun bu ışle bir ılgısi rumçünküoelınesilahalmadı. Anyok. Santralı o kurmusjtu. Asla keneak tiinı Sırpların kafasında' Büyük di eserini yok etmez." Sırbıstan' iikrı var. Bazıları katıl. bazıları değil ama hepsi bu fikrin Son görüşme pe^ınde. Slobodan dü/gün göriinüSlobodan Karısık ve kızları Sıryor, ama kım bilebilır ki?" bıstan'da yenı bır yaş.aın kurmak Ateş altında... için mücadele veriyorlar. Her ne kadar açıkça ifade cdılmese de geçcn Slobodan Karısık görüs.me isteğiFida 'nın diğer kızı Vesna. zamanla evlilik yıpranmış. l'ıda, mizı kabul clmedı. Arkadaijları ve Sırbistan telefon idaresinde is, bulaai lesınce parlak ve içe dönük bir ın rıdaydık.okans.ıklıktaarabamızçarak orada kalan kocasının kendisine san olarak tanınan 54 yaşındaki Slolındı. Karakola gıltık ınsanları içeihanet cttiğıni veonlarla ılı^kı kurbodan teknık üniversıtedeelektnk ıı dı^arı kos.us.arak sılahları toplarmak ıçın sadece kendısmin çaba profesörü ımiş.. Bosna teletbn ıdare kengördiik. Deıhalevedönmemız gösterdığini düsünüyor. Nitekını sınde ı;alı^mı^, ana santralı kurmu^ ıstendi. ancak her taraftan ateş edizamanında karısına kendısı ile gelveBM ıçıngelüjinekteolaıuilkelerlıyordu ve biz Holiday Inn'i geçemesi için baskı yapan Slobodan arde telekomünıkasyon tesısatları mıyorduk. Bıranannemınbenı kaltık hıçbırçağrıdabulunmuyor. olu.'jturmu!}. Kızı Vesna ıçın sava^ dıı ıma ıttığıni vekorumak ıçın üzetanı bır sürpnz olımi!). "Bombardırıme kapandığını hatırlıyorum. Eve Fida, iki yıl sonra, lla/ıran manın ba^ladığı gün annemle dı^a vardığımızda babamı televizyon iz1994'te bır ate^kes arasında ön«" The New York Times Magazine'in muhabiri Roger Cohen bir ailenin yok oluşunu araştırmak için Saraybosna, Detroit ve Belgrad'da sorularına yanıt aradı. Detroit'te yaşayan llaris Zecevic. gibi hissettim kendimi; ayakkabılarımı çıkarttım, terlik giydım ve banaTürkkahvesi ıkramettı."Anncm savaş.ın bıteeeğını ve Saraybosna'da tekrar bırarada yaşayacağımı/ı zannediyor. Ancak oraya dönmeyeceğiz. Şimdi beniın arkadas.lanm Belgrad'da. Saraybosna'yı unutnıayaçalış,ıyorum. Heı ş,eyın mahvolması üzüııtü verıeı ve benım anıla Oraya dönmeyeceğiz... Vesna Karısık ile bu yılın başlarında Belgrad'da haıap bir apartmanın /emın katında görüs,tiik. Beni kar^ıladıgıtula sanki Saraybosna'dakı bir Müslüman evıne gırer