Katalog

20 CUMHURİYF.TDERGİ O, heyecan verici bir tiyatro yazarı ve aktör. Kâbusa dönüşen Amerikan rüyasını en iyi anlatanlardan. Bu kez, "Duygu Geçidi" (Safe Passage) filminin klasik babası rolüyle sinemalarda... Varoluşçu bir kovboy: Sam Shepard ŞÜKRAN YÜCEL ^B$^p ^P*" S am Shepard, karşımıza kâh oyuncu kâh yazar olarak çıkan bir Amerikalı. Sinemalarda gösterime giren Duygu Geçidi'nin (Safe Passage) arasıra köroluveren babası. 2()yılıaşkınevliliğindeçöptenekesinin yerini öğrenmeye gerek duymamışkocası. Sam Shepard 'ın yazdığı tiyatro oyunları 40'a ulaşmış, ama bunlardan sadece ikisi sahnelenmiş. Türkiye'de. Oda sadece Istanbul'da: Aç Sinıfın Lancti veGerçek Batı. Her iki oyun da 6O'lı ve 70'li yılların Amerika'sını tüm gerçekliğiyle gözler önüne sererken "Amerikan rüyası"nın çöküşünü de kendine özgü anlatımıyla dile getiriyor. Amerikan eleştirmenleri Sam Shepard'ın en ilginç ve heyecan verici Amerikan tiyatro yazarı olduğunda birleşiyorlar. Fakat çok azı bu ilgi ve heyecanın nereden kaynaklandığını saptayabiliyor. Shepard üzerine oldukça sınırlı ve birbirinebenzerincelemelervar. Hem övgü hem de yergi olarak. Onun eserlerini genellikje güçlü, vahşi, korkunç vc alışılmadık ölçüde çarpıcı ve aklın ötesinde güçlü olarak niteliyorlar. Batılılar onu "sürrealist" veya "gotik" olarak değerlendirirken diğerleri onun "efsanelcştniş bir realist" olduğunu söylüyorlar. Shepard üzerine söylenmiş. en ilginç nitclemclerden birisi de "Amerikan Tiyatrosu'nun yerinde duramayan atı". Onu yerenler için o daima "anlaşılma/", gencllikle "kendi bildiğini okuyan" ve herzaman "disiplinsiz" bir yazar. Fakat düşmanları bile "tiyatral büyüsü"nü kabul ediyorlar ve hayranlarıyla düşmanları onun oyunlarının "dokusundaki zenginlik" konusunda birleşiyorlar. Hakkındaki bu değişik nitelemeler de Shepard'ın ne denli ilginç bir yazar olduğunu kanıtlıyor. Bizlcr detıpkı Sam Shepard'ın oyunlarındaki küçük insanlargibi bir "Amerikan rüyası"nın peşine takılmış, gidiyoruz. Peki ama nereye? "Köşe dönme şansının herkese tanındığı, ucuz ve kolay şöhret yolunun birçoklarına açıldığı, TV ve pop "yıldızları"nınbirgecedcparlayıpsöndüğü fırsatlar ülkesi olma yolunda epcy yol katettik. Onun oyunlarında tarım alanlarından kentleşmcye geçişte kendine ve çevresine yabancılaşmış, birbirini bile tanımayan ailebireyleri,geçmiştekikökleriniarayan yalnız ve mutsuz kişileı umutsuzluklarını çoğunlukla şiddet ve çılgınlıkla açığa vururlar.lşte bu noktada Sam Shepard bize yakın geleceğimizi gösteriyor. Sam Shepard, köklerini arayan aykırı bir Amerikalı. Yazdığı oyunlarda hep Amerikan rüyası ile kuvna etti. adlı oyunuydu. O zamanlar Beckett'i çok iyi anlayamamakla birlikte dili onu büyülemişti. Bir sürc sonra ilk oyununu yazdı. Yüksckokulda okuduğu 3 sömestrden sonra Shepard bir seçim yapmak zorunda kaldı: Bir koyun çiftliğinde koyun yetiştirici olarak iş bulmak ya da bir aktör olarak bir turne kumpanyasına katılmak. O ikincisini scçti. Birkaç ay sonra New York'taydı. Manhattan'ın çorak toprağında bir aktör olarak kalmayı scçmişti. Liseden birarkada;>ı ona Village (jate'de bir garsonluk işi ayarladı. O giinekadarki çeşitli iş dcneyimlcrine, koyun yctiştirıciliği, araba hurdacılığı, rençberlik, çiftçilik ve aktörlüğe bir yenisi eklenmişti. Village Gate'de şef garson olan Theaterüenesis'in kurucusu Ralph Cook'la tanıştı. Shepard o sırada Beat tarzı şiir yazıyordu. Cook onu Ofl'Broadvvay tiyatroları için oyun yazmaya teşvik etti. Shepard bir pcrdelik oyunlar yazmaya başladı. 1964'teyenikurulan bir tiyatro yeni oyun yazarları arıyordu. Shepard onlara kendi yazdığı "Kovboylar"ı önerdi. 1964 sonbaharındaTheater (ienesis perdelerini ilk kez Shepard'ın iki oyunuylaaçtı. Shepard yaşamında ilk kez Theater Genesis'te kendini evinde hissedecekti. "Ne zaman kendimi sokaklarda kaybolmuş hissctsem, evime dönmüyor, tiyatroya gidiyordum. Gerçek anlamda evim orasıydı. Orada uyuyor, orada yiyor, tüm zamanımı orada geçiriyordum" Fakat Shepard'ın sahnelenen ilk oyunları için cleştirmenlerin yoruınları korkunçtu. Kaliforniya'ya geri dönmeyi planlıyordu ki Village Voice dergisindeonu!>evklendirenbiryazı çıktı. Öfkeyle ve baş döndürücü bir hızla yazmaya devam etti. İlk oyunlarının gencllikle bir gecede yazıldığmı veateşji biröfkeylckalcme alındığını söylüyor. She Beckett'ten etkileniyor Shepard kendisi de köklerini arayan bir yazar. 5 Kasım I943'te lllinois'te biraskeri eğitim kampında doğmuş. Daha sonra ailesiyle birçok yeri gezdikten sonra Los Angeles'ın doğusunda kırsal bir banliyö olan Duartc'ye yerlcşmişler. Bir çiftlikteyaşayan Shepard ailesiburada avakado ağaçları ve koyun yetiştirmiş. 1961 'de liseyi bitiren Shepard, San Antonio Jıınior Yüksckokulu'ndaziraat okııdu. Okul yıllarında bir kitap onu çok etkiledi. Bu Beckett'in "Oodot'yu Beklerken"