Katalog

CUMHURİYF.T DERGt •••ıııııııulii îstanbul'da sefer yapan şehir hatlan vapurlarmda hep yolculan görürüz. Peki ya görmediklerimiz? Tepedeki minik köşkte yaşayan kısa yol kaptanlan? Onlar ne yaparlar? Begonya, dantel ve kaptanlar YAZl VE FOTOĞRAFLAR: BİRGCLGÖKER S aat 11.25. Bahçekapı vapuru, AdalarSirkeci seferini yapacak. Kaptan köşkünde, büyüklü küçüklü yoğurt kaplannın camgüzelleri, begonyalar, afrikamenekşeleri... Burası cennettenbirköşe. Şehir Hatlan'nın emektar kaptanı Enver Taşdan, elektronik dümenin başında, pür dikkat aşağıda "fora" edilen halatlan izliyor, sonra vapurun düdüğüne bir kcz dokunuyor. Bir kez daha. Hareket vakti.. Koca gövdesini iskeleye dayayarak, burnunu çeviren Bahçekapı, martılann eşliğinde iskeleyi köpüğe boğarak uzaklaşıyor. Enver Kaptan, yıllardır süren dostluğun verdiği rahatlık ve güvenle dümeni, "gemi lomostrosu", "Reis" Ahmet Suzan'a bırakıyor. Kendisi de beyaz dantellerin süslediği koltuklardan bırine geçerek, Boğaz'a karşı tavşan kanı çayını yudumlamaya başlıyor. "1948 doğumluyum. Denizciliğe 'amele' olarak başladım. HüseyinOnaran HizmetMotoru'y'agörevc başladığım Şehir tşletmcleri'nde, 20 yıldır kaptanhk yapıyorum. (Enver Kaptan, mavi gözleri, temiz yüzü vc tavırlanyla besbelli, bir 'karainsanı' değil!) Bizim dönemimizde biremeklilikfuryasıoldu. Ben bu yüzden erken kaptan oldum. Yoksa kaptan olmak öyle kolay değil. Bugün gemilerimizde 20 yıllık ehliyetli usta gemiciler var, ama kaptan olamıyorlar. Hepsi bek liyor, 'Kaptanlık boşalsın da yerlerine geçelim' diye. (Ahmet Reis, dümenin başında kaptanı onaylıyor, o da bekleyenlerden.) '"Denizcilergenelde Karadenizli'dir' derler. Doğrudur. Ben Trabzonlu'yum. Aramızda Diyarbakırlı arkadaşlarda vardır, ama azdırlar. ("Karadeniz" ve "Karadenizli olmak" sözü geçtiğinde Enver Kaptan'ın dudaklannda gururla karışık bir tebessüm beliriyor.) "Biz300 civannda kaptan ve bas makinist birbirimizi tanınz. Kadıköy'de, Karaköy lskelcsi'nin 2. katında bir derneğimiz var: 'Şehir Hatlan Gemi Zabitleri Derneği'. Dernektc toplanıp görüşüyoruz. Ben doğma büyüme Çengelköylü'yüm. Orada ailece görüştüğüm arkadaşlar da var. Zaten bizım gemi adamlan hep Çengelköy, Bey lerbeyi, Üstüdar, Kuzguncuk çevresinde oturuyorlar. (Çay lar tazcleniyor; çiçeklerin yanında, çay da kaptan köşkünün aynlmaz bir parçası.) "Boş zamanlanmdabahçemle ilgilenirim. Bazen de mahallede kahveye çıkanm. Arkadaşlarla çayına kahvesine '51' oynanz. Emekiiliğe gelince.. lstatistiklere göre denizden emekli olanlar fazla yaşarruyor. Karaya çıkan balık misali az yaşıyor. (Yabancı bandıralı gemiler, Boğaz girişinde kümelenmiş; geçiş sırasının kendilerine gelmesini bekliyorlar.) Biliyor musunuz, kanunlar bile denizciyle kömür işçisini birtutmuş. Denizcilik ağır işçi Büyükada vapurunun kaptanı Erdal Kaptanoğlu, mavi gözlü, genç, yerinde duramayan bir deniz adamı. liktir, yapmak için çok sevmek gerekir. Bizde çok meşhur bir laf vardır. ' Dcnizciler firtınalan, kadınlar da doğum sancılarını unutmasalar, ne çocuk olur dünyada ne de deniz.' Yasanan tüm zorluklar sonradan unutuluyor. lnsan, ıçinde yeniden denıze çıkma özlcmı duyuyor. ("lçki" ve "denizci" kelımelerini duyduğunda Enver Kaptan'ın gözleri muzipmuzipparlıyor.) Kunduracılar içki içmckte bızi gcçerlcr. (Kahkahalarla gülüyor.) Bırincilik kunduracılanndır. Şonradenizcilcrgelir. Tabii bu, Şehir Işletmeleri'nde geçerli değil. Açık denizlerde çalışan gemiciler için söylenir." Ahmet Reis atılıyor: Hep kederden. Denizci 'aslan sütü'yle tcselli buluyor. Devamlı düşünürsün, düşünürsün de ne olur? "Ama Ahmet, bazısı onu yapmıyor. Devamlı ibadet ediyor." "Bcnim bir arkadaşım var, mahalleden,denizcçıkar. Denizdesürekli namazındaniyazındadır, ama karaya ayak basar basmaz meyhanelcrekoşar. (Karşıhklı gülüşüyorlar... Uzakta Adalar seferinin ilk durağı Kınahada; yeşili, Çamlıca tepesini hatırlatan verici antenleri, beyaz evleri ve tüm adayı boyluboyunca saran plajıyla birden bcliriveriyor.) "En ağır yük 'can'dır. Bunun sorumluluğu ve ağırhğını duyuyoruz. Belki de bu yüzden gemimizi çok seviyoruz,onaçokbağhyız. Sevgilidir bize. (Gözleri birden dalıp gidiyor.) Bir kaptan için belki de en kötü olay, gemisinin açığa alınması, jilet yapılmasıdır. Şükür daha bunu yaşamadım. (Kaptan, vapurun düdüğünü öttürerek, Ada sakinlerine geldiğini haber veriyor.) "Türlü hava şartlarında Kadıköy'den Sirkeci'ye günde 50 sefer yapıyoruz. İskeleye güzel yanaşırsınız, yolcu çıkar gider. Kaptanın varlığı yokluğu aklına bile gelmez. Ama, hava koşullarının elverişsiz olduğu zamanlarda, iskeleye yanaşırkcn bir iki manevra yaparsınız, o zaman gemiden çıkan yukarıya bakar. Çıkan bakar... Gemide kaptan olduğu o zaman akıllanna gelir. "Bizim iskeleler, bundan 4050 yıl önce yapılmış. Benim kaptanıolduğum Bahçekapı, % m. boy unO da, 12 m. enindc, 1992 Haliç Tersanesi yapımı. Bu büyüklükteki bir gemiyi o iskelelere sokmak zor. Bahçekapı ve Fahri Korutürk, Şehir işletmeleri'ndeki en yeni gemiler, ama 15 mil sürat ancak yapabiliyorlar. 40 yıl önçe yapılan Paşabahçe vapurubile bizden daha hızlı gidiyor. Çağımız sürat çağı, ycni gcmileri daha süratli yapmalılar."