Katalog

10 ARKEOLOJİ CUMHURİYETDERGİ Bütün düşlere açık bir kent o. Mermer caddeleri, tiyatrosu, stadyumu, binlerce yıllık kültürün tadını bırakıyor düşüncelerinizde. Ama artık yıpranmışlığının sessizliği içinde. İstiyor ki insanlar onu anlasınlar ve rahat bıraksınlar... Mermeryollannda sizi buşka hayaüara götürmeye hazır bekler Efes. Kenditdzi ve insant anlamamn yoludur bu. Efes 'te kazılar sürüyor. İQ yıldır kazıyapan A vusturyalı Doç. Dr. Kanviese. Yorgun düşler ülkesi ASUMAN A B A C I O Ğ L U Ûstelik çevreci Sting 'in konserinden sonraya ilişkin bir görüntü bu. bin nüfuslu antik Efes'te, 25 bin kişilik tiyatro, demokrasinin günümüze ulaşan simgesi. Antik mimarinın görkemli bir örneği. Izleyici sayısı 40 binlcre ulaşan büyük çaplı konserlerden yıpranmış tiyatro, şımdi onarılmaya çalışılıyor. Tiyatronun sahne arkasındaki dehlİ7İennde dolaşıyoruz. Tiyatroda konser veren "günümüz sanatçılarının" ar/ularına göre, bölmeler perde veya sürgülü kapılarla kapatılarak soyunma odalan haline getirilmiş. Antik duvarlara çakılmış dübcllcr ve sürgüler halâ duruyor. Sanatçılann acil gereksinimleri için yapılan tuvalet ve fosseptik, arkeologları ağlatacak kadar zarar vermiş antik tiyatroya. Ses düzeni, aydınlatma için yine antik taşlar delinerek uzatılan kablolar demetler halinde sallanıyor. Her şey konserin "başansı" ıçin düzenlenmiş ama ya tiyatro? Doç. Dr. Kanviese, "Bütün bunlar daha çok para için. Ama değer miydi?" diye soruyor üzüntüyle. Tiyatro Onanm Projesinin başkanlığını yapan Mimar Sinan Üniversitesi'nden Doç. Dr. tbrahim Ataç, "Bana kalsa, tiyatroyu bir daha asla konserlere açmazdım. Ama, biliyorum ki bana kalmayacak" dıyor. E' ğer ille dc Efes Antik Tiyatro konserlere açılacaksa, büyük bir projcyle tiyatronun sağlamlaştırılması gerektığını belirten Doç Dr. Ataç, bunun da en az beş yıl süreceğını kaydediyor. Aksı takdirde, 3040 bin kişınin izlediğı konserler, yıkılma tchlikesi olan iki çıkış kapısının bulunduğu tiyatroda büyük facialaranedenolabılir. T urizmimizingözbebeğı,baştacı Efes. Binlerce yıl öncesinin bilim vc kiiltür ülkesi, günümüzde esnafın, turizmcinin gelır kapısı. Üzerindc oyunlar oynanan, çıkar kavgalan yapılan ama artık yorgun diişmüş, yıpranmış, son on yıldır, toprağın altında binlerce yıl yatarken eskimediği kadar eskimışdüşler ülkesi... Yaşamınızda en az bir kez ziyaret etmişsinizdir Efes'i. Mermer caddclerinde dolaşırken kimbilir ne düşler kurmuş, antik tiyatrosunda ışıklar ıçındekı lıman caddesine bakarak, gökyüzündekı yusyuvarlak ayın ışığı altında sizde inanılmaz duygular uyandıran bir konser izlemişsinizdır. Antik Efes'te olmak ve tarihle buluşmak size yalnızca zevk ve huzur vermiştir. Amagelinbirdebaşka bir gözle bakın Efes'e. Antik kentin, daha önce giremediğıniz yerlerinde dolaşın. Şimdiye kadar göremediğinız gerçekleri, bir de yaşamını bu kentin sırlannı çöz EFES Yüzyıllık kazıevl... meye adayanların, iğneyle kuyu kazanların, yani arkeologlann gözüyle görün ve dinleyin. Belki o zaman Efes'i daha iyı tanır, daha iyi anlar ve biraz da acı duyarsınız. Gelin, antik kcnti yüz yıldır kazanlann mekânı olan kazıevindcn başlayalım gezimize. Kazıevi, yüz yıl önceki halinden oldukça farklı. Şımdilerde uluslararası bir ışbırliğinin simgesi görünümünde olan kazıevinde dünyanın bir çok yerınden 60 arkeolog, mimar, jeolog, antropolog uzman ve öğrenci, tek amaç için bir arada bulunuyorlar: Efes'in her kanşını bilıyorlar ve burada olmanın onlarda yarattığı duygu, yalnızca yeni bir şey ler öğrenmenin mutluluğu değil, büyük ölçüde kenti koruma kaygısı. Kazıevinden çıkıyoruz ve antik kentin ziyaretçilere kapalı olan bölümlerinde gezımızı sürdürüyoru/. Efes'i gerçekten tanımanın en iyi yolu, 30 yıldır burada kazı ve çalışma yapan Avusturyalı kazı başkanı ile bırlikte dolaşmak olsa gerek. Avusturya Arkeoloji Enstitüsü'nden Kazı Başkanı Doç.Dr. B. Stefan Karvviese ve Kültür Bakanlığı temsilcisi Arkeolog Ümran Yüğrük, hiç düşünmediğiniz sorunlan dile getiriyorlar, "Artemis'in verimli topraklarında" her temızlikten sonra fışkıran ve deprem kadar zararlı olabilen bitkiler, otlar var dile getirilen bu sorunlarda. Ya da kimin açtığı belli olmayan yenı toprak yollar, bir süre önce kimin isteğiyle bilınmez asfaltlanmış yollar, ters yönde gelen araçlar, temızlenmesi zor ve masraflı olan pet şışeler, torbalar, ambalajlar... Deve güreşlerine de son Tiyatro gibi, antik kentin günümüzde büyük göstenlere sahne olan bir başka bölümü de antik stadyum. Deve güreşlerinin yapıldığı stadyum da şımdilerde göstenlere kapatılmış durumda. Burada başlatılan büyük onanm projesinin uygulanması sırasında yapılan kazılarda Efes'in tarihine ışık tutacak bulgular ortaya çıkanlmış. Bir arkeolog, yeni açılmış mezarda bir arada yatan üç iskeletin üzerindeki topraklan. Müziğln yıprattığı tlyatro Hepsı bu kadar da değil. Yeni duragımız, geçen yıl konser ve ziyaretçilere kapatılan büyük tiyatro. 200