Katalog

Ç E V R E Ö Z A T A Y G A R B Barajlar da ölü ölür T arihler 1968'i gösteriyordu. Siyasal çalkantılar, ekonomik tıkanmalar, kişısel dramlar, toplumsal başkaldırılar hiç mi hiç umurunda değildı Emirlı köylülerinın. Kök saldıklan topraklarının ellerinden alınmasının derdındeydiler. Kamulaştırma bedelinin peşindeydiler, daha da önemlisı yüzlerce yıllık birikimlerinin suyun altında kalması ağırlarına gidiyordu. Oysa kent de yani Istanbul da el deöiştirmenin sancısını taşıyordu o günlerde. Bir on yıl önce başîayan göç, akılalmaz boyutlara uîaşmıştı. Biraz öngörü, birkaç yıl sonra kentın bütün mevcutlarının yeni nüfusa yetmeyeceğını gösteriyordu. Başta da su. Bunun içindir ki işte bu tarıhte Riva Deresi'nin üzerinde atıldı ömerli Barajı'nın temeli. Yirmi üç kilometrelık bir alanı kendi sularının ıçıne alıp 1972 yılında da faaliyete geçti. 2267.5 milyon metreküp yıl rezervli, elfi dört metre yüksekliğindeki bu baraj Emirli Köyü'ne teÇjet geçmeyi başardı, ama mezariığına el koymaktan vazgeçmedı. Şimdılerde Istanbul'un bütün barajlan gibi ömerii de suya hasret. Maksimum seviyesinın neredeyse dörtte birine yakın bir suyu barındırıyor gölünde. Su havzasında kurumalar görülüyor. İşte bu kurumalar, Emirlı Köyü'ne yırmi iki yıldır suyun altına bıraktıkları mezarlarıni geri verdi. Eski Şile yoluyla birlikte sekiz yüz yıllık mezaıiarına kavuştu Emiriiler. Köyün yaşlılarından Irfan Tesel. ta köyleri kurulmadan önce bu toprakiarda Fatih'in askerlerinin karargâh kurduğunu anlatıyor. lik kurulduğunda "Emirler" denilir köyün adına. Sonra da değiştirılir, "Emirli". Nedendir bu değişiklık? Bılmıyor Tesel. Dolduğunda bahçe duvarlarına kadar yükselen baraj suyundan pek şıkayetçi değil Emirli köylüleri, ama bir kuraklıöın nimetinden yararlanmasını da biliyorlar. Suyu çekilmiş toprakiarda şimdı onların mısırlan ekili. Tek dertleri birer birer hiç bilmedikleri kişilerce götürülen mermer mezar taşlarına "dur" dıyememeleri. Antıka meraklıları olmalı, gece gündüz demeden mezar taşlarını yuklenip gidiyor. Bir de baraj dibinde ortaya çıkıp gün ışığında kuruyup giden tatlı su midyeleri var ki Tesel'e göre görülmeye değer olanlardan biri de işte bu. Hepsi birer heykele, doğanın yarattığı heykele benziyor. Her şey iyi güzel de ömerli Barajı sadece kuraklığın kıskacında mı? GereklSKl'nin verileri, gerek uzmanların açıklamaları bu soruya "evet" yanıtını vermeye engel. Çünkü ömerli Barajı havzası, bir türlü önlenemeyen göçlerın yeni yerleşım alanı. Sultanbeyli gibi neredeyse üç yuz bın kışinin yaşadığı "kaçak kent" bu havzada kurulu. Her türlü atık bir yolunu bulup baraj suyuna ulaşma hakkına sahıp. Bir de sanayi tesisleri var ki baraj en çok da bunlardan çekiyor. Baraj havzasında hemen boşaltılması gereken 68 gıda, 61 metal, 29 metal dışı mineral, 28 kimya, 7 tekstil, dört petrole bağlı tesis, bir de on sekiz tane ağaca bağlı tesis bulunuyor. Samandıra ve Sarıgazı askerı tesıslerının tank bakımları da baraj suyunu kirleten etkenler arasında. İSKİ yetkılılerının, "Eğer gerekli önlemleri alamazsak on yıl sonra Istanbul'a su veremeyiz. tehlike sınırına yaklaşıyoruz. On yıl sonra Istanbul'a su verecek temiz kaynak kalmaz. Konu son derece vahim ve acil. Ancak kimse olayı tam olarak kavrayamıyor" açıklamaları da birbirini izleyen sözcüklerden ıbaret kalıyor. ömeni Barajı kendisini kirleten unsurlardan kurtulamıyor. ömerli Barajı'nın, dolayısıyla Istanbulluların bugünki en büyük sorunu kuraklık. Kente her gun 670 bın metreküp su veren barajdaki su mevcudiyetı 88.8 milyon metre küp İSKİ yetkılilerıne göre hiç yağmur yağmazsa ve atıl su kullanılmazsa 13 Aralık 1984'e kadar kente yetecek suyu var barajın. Kentin toplam su kapasitesınin yüzde 36.1 'ini karşılayan ömerii Barajı'na neredeyse tüm kent tutsak. Çünkü Anadolu yakasının tamamı, Avrupa yakasının ise Eminönü'nden başlayıp Merter, Florya, Mahmutbey'e kadar uzanan bölümüne Ömerli su sağlıyor. Tüm siyasiler, tüm uzmanlar ve görevliler havzaların korunmasından yana, ama kentin yeni sahipleri buna izin vermiyor. Buna kuraklık da eklenınce ömerli, sularının altına aldığı tarihi, sahiplerine iade ediyor. ^ HAYALET KÖYDEN BARAJ OÖRÜNTÜLKRİ... (1)Suyu ç*kll*n ömtrii Barajı'mn 22 yıldır sulara gSmdatO köy m«xarlı0ı b*kl*nm*dlk bir anda gOn if ıgına çıkıv*rdi. (2) Toprak yanldan tarlaya dftnOşOnc* tanm faallyatl anında baalamif. (3) Tarihl bir mazar taşını çıkarmaya çalifan bir köylO çocuk da yakalandı kamaramıza. (4) Kurumuş topraklann Mr zamanlar mldyalara yataklık attlglnln fotografı. (S) Sulann altından yavaşça çıkan bir köprü. (6) Baraj yapılırkan kasllan bu agaç da mMyalarl dost adlnmif. C U M H U H İ Y E T DERGI 1 0 T E M M U Z 1 9 9 4 S A Y I 4 3 3 Fatih'kı askerlerl su üstünde