Katalog

B Ş İ A R ci giysilerinden yoksunlar. Dördü de bir soyunma odasında, biraz sonra arenaya, böğürtüleri oyun boyunca süren, hatta oyuna haykınşının adını veren boğanın karşısına çıkmaya, uğultusu aynı ısrarla duyulan seyircilerin alkışlarının hedefı olmaya hazırlanıyorlar. lç çamaşırlan içinde ve başlarına taktıklan, şüpheli bir şekilde prezervatifı andıran garip başlıklarla. "Muu", zeki, keyifli ve aynı derecede dokunaklı bir mim komedisi. Evet, mekanımız bir soyunma odası, kahramanlanmız da dört gözüpek matador demiştik. Tek ortak özellikleri de bu zaten, meslekleri. Bir de iflah olmaz maçoluklan. Bu dayanılmaz ve dokunaklı erkek kibri, dördünün de ortak düşmanı. Boğa sadece bir bahane. Yapayalnız karşı karşıya kaldıklan şey korkunç böğürtüleriyle ruha korku salan boğa değil, maçoluğun öldürücü kapanı. Kimsenin kimseye yardım edemediği, kimseden yardım umamadığı, çok erkek, çok yürek parçalayıcı bir tablo. Ama aynı zamanda çok da komik. Böğürüp duran ama görünmeyen o koca canavarı sadece bir kürdanla alt edecek dört yiğidin garip portresi. Yllyana oyuncuları, ağızlarını bile açmadan, beden dili ve yüz ifadeleri, müzik ve garip bir modaduygusuyla;isterik,capcanlı,görsel bir hikaye anlatarak, tspanyol geleneğini karikatürize ediyorlar. Madridli yedi sanatçıdan oluşan Yllyana topluluğu, 1991 yılından beri çalışmalarını bedensel anlatım üzerinde yoğunlaştırmış. "Muu"yu da birlikte yazıp sahneye koymuşlar. Hatta, müzik montajı ile dekor da gene topluluk üyelerinin ortak bir çalışmasından oluşuyor. Festival oyunlarının yorucu bir ciddiyete sahip oldukları yolundaki rivayete inanıyorsanız eğer, "Muu"ya gidin ve bütün önyargılarınızın bir hamlede silindiğini görün. Çünkü "Muu", ciddi bir konuyu ele aldığı halde sıkıcı değil, anlaşılmaz hiç değil. Boğa böğürtüsü ile seyirci uğultusunu anlamak için lspanyolca bilmek gerekmiyor. lamaya "yönetmenin tiyatrosu" demek de doğru değil. Çünkü Ciulli, başta dramaturgu Helmut Schaefer olmak üzere aktörlerinden teknik elemanlarına varıncaya kadar, tiyatrosunun bütün elemanlannın oyuna katkıda bulunmasından yana. Farklı kültürler arasında iletişime, farklı kültürlerden gelme sanatçıların ortak çalışmalarına da çok önem veriyor. Ruhr Tiyatrosu'ndan festivalde, Carlo Goldoni'nin motiflerinden esintiler şeklinde tanımlanacak "Teatro Comico" ile hayli ilginç bir "Macbeth" izleyeceğiz. Biz zaten burada kendi evimizde otururken de ilginç "Macbeth"ler izlemiştik. Bunlardan ilki, gene Müge Gürman' ın sahneye koyduğu "Cadılar Macbeth'i", ikincisi de Kenan Işık'ın "Macbeth" uyarlamasıydı. Ayrıca.sadık festival takipçilesıyla. Lorca'nınoyunundabukez, evlerinde kapalı ve baskı altında bir hayat sürdüren Bernarda ve kızlarının yerine; Kuzey Afrika'da yenik bir birlikten geriye kalmış lejyonerlerin mahsur kaldıklan kaledeki hayatlarını izleyeceğiz. Lorca da, Gürman ve Ciulli de, aynı şeyi söylüyor bize: Hiçbir baskıcı ve otoriter sistem, insandaki özgürlük dürtüsü ve sevgi istemini bastıramaz, yok edemez. R Y İ A L Ç I N 1123DoğruYoi VeMunganüçlemesl Bu yılki festivalin bizce en önemli yapımlarından biri de, Murathan Mungan'ın oyunundan Mustafa Avkıran'ın şahnelediği bir maraton: "Mezopotamya Üçlemesi", "Mahmut ile Yezida", "Taziye" ve "Geyikler Lanetler". Avkıran'a göre, "lnsanlığa bir TAZİYE bu, bize, düşünüyor • V • • R1086 V76 1032 V4 V 109532 • V95 * 108762 Yenllikçl CIulli 6. Uluslararası Istanbul Tiyatro Festivali'nin ağırtopu ise hiç şüphesiz, ikisi Theatre an der Ruhr, birisi de Devlet Tiyatrosu oyuncuları ile olmak üzere, üç eseriyle sahne alacak olan yenilikçi yönetmen Roberto Ciulli. Festivalin ikinci haftasında, artıkTürkiye'de tiyatro ile uzaktan yakından ilgisi olan herkesin adını bildiği Ciulli'nin üç oyununu izleyeceğiz. Ciulli "Teatro Comico"yu tek başına, "Macbeth"i Hans Peter Clahsen ile "Bcrnarda Alba'nın Evi"ni de Müge Gürman ile birlikte sahneledi. On iki yıllık geçmişi olan Theater an der Ruhr ile yönetmeni, oyun metnine özgürce yaklaşımları ile tanınıyorlar. Ciulli, yönetmenin yaratıcılığına gem vurulmaması, tam tersine doludizgin bırakılmasından yana. Metni, sadece bir malzeme olarak kullanıyor, oyunu kendisi yaşamak istiyor. Bunu yapmak için de tek çare, oyunu yazardan kurtarmak. Ama bu uygu14 "Muu" clddl ama hiç sıkıcı olmayan bir oyun. Kahramanları dört matador. ri hatırlar, Münih Feies Theater da, Shakespeare'inoyununa hayli farklı biryaklaşımla özgün bir yorum getirmişti. fktidar düşkünü Macbeth 6. Uluslararası Istanbul Tiyatro Festivali'nde de hakimiyeti elden bırakmaktan yana değil. Sadece "Kral Übü ve Macbeth'ten Sahneler"de öylesine bir boy göstermekle yetinmeyip, Roberto Ciulli ile Hans Peter Clahsen'in hayal güçleriyle yeniden hayat buluyor. RuhrTiyatrosu'nunfestivaldekiüçüncü oyunu ise Ciulli ile Gürman'ın birlikte sahneledikleri ve Devlet Tiyatrosu aktörlerinin oynadıkları "Bernarda Alba'nın Evi". Evet, yanlış okumadınız, aktörlerinin. Çünkü bu "Bernarda Alba"da, baskıcı bir toplumun bütün yükünü omuzlarında hisseden kadınlann yerini erkekler almış. Ciulli bukez özgün temayabağlıkalıyor ama, hayli etkileyici yeni bir bakış açı sak. lnanırsak!" Murathan Mungan'ın oyunlarının üçünün birden sahnelenmesini sevinçle karşılıyoruz. Çünkü yazarın titizlikle var ettiği örgüler, ortak biçimsel simge ve göstergeler ancak bu şekilde açıklık kazanır. Mungan'ın bir amaç güden, kasıtlı tekrarlarının, kuru kuruya tekrarlardan ibaret kalmadığı da gene böylelikle ortaya çıkar. "Mezopotamya Üçlemesi", bizce festivalin perdesini indirmeye çok uygun bir uzun soluklu eser. Ama, yazarı antik Yunan tragedyaları ileortaçağ Ingilteresi Mucize Oyunları'nın yanı sıra, seyirlik köy oyunlarından da yararlandığı halde, seyirlik bir yanı yok. Yürek burkucu bir ağıt. Çünkü insan, en yalın söylem ile doğar, yaşar ve ölür. Mungan'ın da seyirciyi "düzayak iyimserlikle, afyon ile küçük mutluluklar ile"oyalamayaniyetiyok. ^ Kuzey lTrefl 3Pik 5Pik 6Trefl Batı karo ikilisini çıkar. Sıra sizde. Cevap: Deklaran ilk eli ruayla alır ve pik asını çeker. Çünkü kozlar 22 veya 31 ise şlemin batarı kalmaz. Doğu uymayınca Güneyin biraz canı sıkılır. Koz çekmeye ASLA başlamak hcm ruayı düşürüp hiç koz vememek ve böylecc bir fazla yapmak şansını muhafaza eden, hem de dört kozun Doğuda olması halinde birden çok koz vemcmcyi garanti edcn vc dört kozun Batıda olması halinde de bunu bazı hallerde mümkün kılan tek doğru oyundur. Mevcut dağılım karşısında şlemi yapmanın tek şansı Batıyı kalan üç kozuyla bırakmak ve oyunun sonunda pik valesine üstc çakmaya zorlamaktır. Batı o zaman 108'in altından koz dönmcye mecbur olur ve deklaran bunu elin dokuzlusuna çekerekonikiclinialır. Güney bu amacını gerçeklcştirmek için iki kcz elden çakmak ve Batının dağılımını kestirmek zorundadır. Batının çıkış kâğıdı olan karo ikilisi bu konuda değerli bir ipucudur: Batının normal olarak doğuştan dört karosu var demektir. Güncy karo damını asla ezerck yere geçer ve bir karoya çakar. Doğunun ilk elde karo VALESfNt koymuş olması onlunun hâlâ Batıda olduğunu dclalet eder. Deklaran bunun üzerine kör asıyla yere geçerek bir karoya daha çakar. Bu elindeki kozların sayısını Batımnkilerle eşitler. Güneyin şimdi tek cndişesi Batının elinde daha iki kör ve iki terfl bulmaktır. Bu umutla kör ruasıyla kör damını ve trefl ruasını çeker ve ondan sonra trefl damını asla ezerek yere geçer. Batı bütün bu kâğıtlara uymuş olduğundan artık elinde sadece R108 pik kalmıştır ve sahne kup ve sürkup darbesini gerçekleştirmeye hazırdır. Deklaran yerden bir trefl oynar ve koz valesiyle çakar. Batının üste çakmayı rcddctmekle kazanacağı hiç bir şey yoktur, çünkü deklaran hemen dama doğru küçük bir koz oynar. Onun için Batı çaresiz ruayla üste çakar ve deklaranın elyer çatalına doğru pik dönmck zorunda kalır. D E R G İ 8 MA Y I S 1 9 9 4 S A Y I 4 2 4 C U M H U R İ Y E T