Katalog

11 Nisan 1968 günü Çekoslovakya sosyalist bloktan daha farklı bir yol izleyeceğini ilan edip 'güleryüzlü sosyalizm' kavramıyla bir eylem planı uygulamaya girişti. Bu hareket 2021 Ağustos gecesi Varşova Paktı ordularının Çekoslavakya'yı işgaliyle kanlı bir şekilde bastırıldı. Prag'da büyük bir direniş oldu, çok acı günler yaşandı. Prag uzun yıllar direniş kenti olarak hafızalarda yerini korudu. Çekoslovakya'ya müdahale Türkiye'deki ve dünyadaki sosyalistleri ikiye böldü. Müdahaleye karşı çıkanlar Sovyetler Birliği'ni şiddetle eleştirmeye başladılar. Buna karşı Sovyetler Birliği'ni destekleyenler ise 'güleryüzlü sosyalizmin' ciddi bir sapma oldugunu gerekçe göstererek, Çekoslovakya'nın işgalini uzun yıllar savundular. Prag baharından bir kesiti aktaran aşağıdaki yazı 27 Ağustos tarihli Çekoslovak Rude Pravo Gazetesi'nde yayınlandıktan sonra 'Kara Kitap' adı altında toplanan işgal dönemi belgeleri arasında yer aldı. (lletişim Yayınlan1988) Saat 12.40 Çekoslavak Radyosu, Merkez Komite binasının yanında bir Sovyet ordu mensubunun intihar ettiğini blldirdi. Trajik günlerden gerçek bir hikâye Olay perşembe günü, biz hâlâ onlarla konuşur durumda iken gerçekleşti. "Kolya, burada ne arıyorsun?" Tankın üzerinde oturan 19 yaşlannda bir genç çekinmeden beni selâmladı. "Kolya, burada ne işin var?" "Emir aldık. Dost olarak geldik buraya." "Dost olarak geldiniz, ama ateş ediyorsunuz." "Ben ateş etmedim." "Eve döndüğünde kızkardeşin Saşa ne diyecek?" "Ben ateş etmedim. Bizi buraya gönderdiler." Bina yıkıntıları ile dolu gazeteyi bana gösterdi. "Ama diğerleri ateş ediyorlar. Sizin arkadaşlarınız 21 yaşındaki bir gence ateş ettiler. Eminim onu severdin. Biz hepimiz severdik onu.... Kolya, siz gelene kadar burada barış içindeydik. Birçok asker Korkov'a girseydi ne olurdu bir düşün? Orada da karışıklık baş göstermeyecek miydi?" Aklıma bir fikir geldi. "Kolya, karşt devrim nedir, ne düşünüyorsun?" "Insanların Lenin ile ayn fikirde olmamasıdır." "Peki Kolya, Stalin'i seviyor musun?" "Hayır. O, kötü biri idi." "Novotny de onun gibi kötü biri idi. Ve biz onu istemedik. Biz her şeyi kendi gördüğümüz gibi yapmak istedik. Sizin örneğinize göre değil. Zira sizinki büyük bir ülke ve birçok şey küçük bir ülkedekinden farklı olmalı." "Anlamıyorum, biz emir aldık Bize gerçeği söylemediler Neden bize, yalan söylediler?" Kolya anlayamadı. Daha önce de düzinelerle değişik insanla konuşmuş aynı soruyu işitmişti; "Söyle, neden geldin. Neden?" Yaklaşık bir buçuk saat yanındaydım ve sonra korkunç olayı gördüm. Kolya, silahı kendine doğru çevirdi ve tetiği çekti. Alena Rude Pravo'dan, 27 Ağustos 1968 Suu Kyl tutukluluk masraflannı karş ılamak içln «vlnln bütUn eşyalarını sattı. Suu Kyi döpt yıldır göz hapsinde NobelBarışÖdülüsahibiBurmalı kadın sürgüne 'hayır'diyor urruaJM* (yeni adıyla Myanmar) başkenti Yangon'un ana caddelerinden birinde duvarların ardında, tropık ağaçlar arasında son derece sıkı güvclik önlcmlcrı altında tutulan bir ev var. Burma'daki askcri yönetim rejimin ünlü muhaliflerinden Aung san Suu Kyi'i bu evde göz hapsinde tutuyor. Ufak tefek 48 yaşındaki bu kadın, uzun süre Oxford Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak çalıştıktan sonra 1989 temmuzunda tutuklanmadan önce 200 bin kişinin başlattığı sessiz direnişin önderliğini üstelendı. Askeri liderlerin birdenbıre boy hedefı haline gelcn Suu Kyı, Burmalılann gözünde azize ve kahramandüzeyineulaştı ve 1991 yılındatutuklu iken Nobel Barış ödülüne layık bulundu. Suu Kyi'nin serbest bırakılmasına ılişkin uluslararası baskı artınca, Burmalı yönctici < ler.geçen şubatta Amerikan Kongresi'nden bir heyetin Suu Kyi ile görüşmesine ızin vcrdiler. Suu Kyi'nin tutuklu bulunduğu dört yıl boyunca ilk kez görüştüğü insanlar bu heyetin üyeleri oldu. Bu tarihtcn sonra Suu Kyi dışarı ile bağlantısını korumalarının komutanı olan yarbay kanalıyla sağladı. Nobel Barış ödülünü aldıktan sonra, askeri yöneticilcr istcmiyerek dc olsa, Suu Kyi'nin Ingiliz eşi ve çocuklarını görmesınc izin verdilcr. Suu Kyi evinde gözaitına tutulduğu uzun yalnızlık dönemindc, zayıfladı, sararıp soldu, ancak hiçbir zaman tuttuğu yoldan dön B Isgal* dlranlf. 21 Agustos 1968/Prag yok, herşey sakin. lnsanlarkendi hayatlarını doğrudan ilgilendiren, ekonomi, parlamento tartışmaları, eğitsel, sanatsal haberler dışında bir şey istemiyor. Onlara, kişilerin hayatlan ile ilgili, VVatergate gibi skandalları takip ettiremiyorsunuz. lstemiyorlar..." Ya bir Praglı gazeteci Ondrej Such nasılgörüyorkentini: "Her geçen gün ekonomik olarak biraz daha liberalleşen ülkedc, hayat şartlan daC U M H U R İ Y E T D E R G İ 8 M A Y I S 1 9 9 4 ha da zoflaşıyor. Birçok insan liberal ekonomi yerine, eskı Komünist düzeni istiyor. Bu insanlar ülkedeki güven ve huzurun eski düzenle ilgili olduğu inancındalar. Gelenek ve inançlarına bağlı bu insanlann eskiyi tümüyle terk edip, liberal sistemeuyumsağlayacaklarınısanmıyorum." Prag güzeldi. Trafik, gürültü, çevre kirliliği, itiş, kakış hiçbiri ama hiçbiri yoktu. İnsan yüzleri sevgiyle güvenle gülümsüyordu. ^ S A Y I 4 2 4 medi, inatla görüşlcrini savundu. Burma'nın bu kendi küçük, yüreği büyük rejim muhalifi her sabah saat 4:30'da uyanıp mcditasyon yapıyor. Suu Kyi Budist; günün büyük bir bölümünü felsefe ve din üzerine kitap okumakla geçiriyor. Suu Kyi tutukluluk masraflannı kendi karşılıyor. Bu yüzden evinin neredeyse tüm cşyalarını satmış. Dış dünyada olup bitenlcri tarafsız yabancı haber kaynaklarındanizliyor. 1988 yılında hasta olan annesinc bakmak üzere ülkesine dönen Suu Kyi, kcndıni cunta karşıtı harckctin içinde buluyor. Babasının ulusal bir kahraman olması ve gözünü budaktan sakınmaması, Suu Kyi'yi bir anda ayaklanmanınlidcrikonumunagetiriyor. Su Kyi asla sürgüne gitmeyi kabul etmiyor. Ülkede en korkulan güçlerden biri olan askcri habcralma örgütü başkanı Khin Nyunt, Suu Kyi'nin serbest bırakılmasına ilişkin çalışmalara cn kısa zamanda başlayacaklannı söylüyor. Ne var ki, başkentten geL len güvenilir habcrlcrc görc, Khin Nyunt'un böyle bir girişimde bulunmayacağına kcsin gözüylc bakılıyor. Gencraller, Suu Kyi'nin salıvcrilmesi durumunda derhal 32 yıllık cunta yönetımıne karşı harekete geçmesindcn korkuyorlar. Bu yaz sonu bitmesi beklcncn uzun gözaltı süresi ise geçen ay 1995'c dekuzatıldı. TürkçeshREYHAN OKSAY/The Independent 11