Katalog

Schindlar'ln L U U S I ' I M M C I Yahudllar arasmda çocuklar da vardı. Yolculuftun AuschwlU durafiında ölflm onlan buldu v« h«ıwtı tamdı! kardeşlerden birinin adıdır). Dachau'yu terkettik. OssletzkySokağı'ndan BergoıBelsen'e Frankfiırt'ta Tucholsky Sokağı'nda oturuyoruz. Tucholsky. Kurt Tucholsky. Alman kabare sanatının, kara mizahın erişilmez ustası. Nazi vahşetini önceden gören, militarizmden ölesiye tiksinen, yirmi cildi aşkın kitapla taçlanmış yaşlı başını naziler önünde eğmemiş ve sonunda Skandinav yanmadasında, ebedi karlar ve karanlıklar ülkesinin ücra bir köşesinde canına kıymış büyük Tucholsky. lnsan oturduğu sokakla övünür mü? Sokağın adı Tucholsky ise öğünür. Tucholsky Sokağı'nı kesen sokağın adı Ossietzky. Carl von Ossietzky. Almanca öğrenme çabalanmıza Tucholsky'nin yaşam öyküsünü sözlük yardımıyla satır satır sökerek bir lezzet katmıştık. Peki komşu sokağa adını veren bu Ossietzky kim? Sokak şildinin altında iki satırlık bir açıklama: "Carl von Ossietzky. Widerstandkaempfer und Pasifist". Direniş savaşçısı ve savaş karşıtı. Almanca çalışıyoruz. Sıra Ossietzky'nin yaşam öyküsünde. Elde sözlük. Satır satır, sözcük sözcük Ossietzky'yi tanıyoruz: "...Diinya Sahnesi dergisinin yöneticisi olarak son ana kadar nasyonal sosyalist (nazi) tehlikesi karşısında insanlığı uyardı. 1933 Ocak'mda tutuklandı. İki yıl boyunca açlık, işkence ve kimyasal enjeksiyonlarla boyun eğdirilmeye çalışıldı. Boyun eğmedi. Bir savaş karşıtıydı ve hep öyle kaldı. Ama bedensel olarak ölesiye tahrip edilmişti. 1934'te tutukluyken, Strassburglnsan Hakları Birliği'nce Nobel Barış ödülü'ne aday gösterildi. önerenler arasında Albert Einstein ve Thomas Mann başı çekıyorlardı. 1936'daNobel Banş ödülü Ossietzky'ye verildi. Naziler onu serbest bırakmak zorunda kaldılar. Ama BergenBelsen Toplama Kampı'nda aldığı ölümcül darbeler etkisini gösterdi.4Mayıs 1938'deöldü." Bu kez Hamburg'a "bir cigara içimi" kaldı. Neredeyse gözden kaçacak kadar kücük bir yol tabelası: BergenBelsen Toplama Kampı. Saptık. Bir süre sonra kamp göründü. Kamp mı, park mı? Burada nazi vahşetine tanıklık eden bir belgeanıt mı göreceğiz, yoksa piknik mi yapacağız? Alman disipİini ve titizliği ortalığı bir kezdaha kendini göstermiş. lngiliz ordusunun yetişmesine bir hafta kala, kal ın demir kapılar üstlerine bin kilitle kapatılmış binlerce, haydi tam sayıyıyazalım, 11 bin342tutukluaçlıktan ölmüşlerdi. lngiliz askerlerin SS canileri çalıştırarak kazdırdıklan toplu mezara gömüldü bu 11 bin 342 tutuklu. Hiç unutulmaması, gözden ırak edilmemesi gereken bu anıtmezar şimdi düzlenmiş. Üstü yemyeşil çimene kesmiş. Modern yağmurlama düzenekleriyle sulanıyor çimenler. Toprağın üstü yemyeşil. Ya toprağın altı? Toprağın altında binlerce Çingene yatıyor. Salt Çingene olduklan için, "aşağı bir halk" olarak "üstün ari ırkınnın en üstünde duran Alman SS'lerince yok edilmişlerdi. Toprağın altında binlerce Yahudi, Rus savaş esiri, yüzlerce homoseksüel, yüzlerce bedensel ve beyinsel özürlü Alman, binlerce komünist, binlerce sosyal demokrat yatıyor. Toprağın üstünde bahar açmış. BergenBelsen Toplama Kampi'nın labİDenrten farksız koğuşlannda, sorgu odalarında, tecrit hücrelerinde komşumuzu, Carl von Ossietzky'yi anyoruz. Müzeleştirilmiş bir salonda Ossietzky'nin hemen yanında Anne Frank'la karşılaşıveriyoruz. Frankfurt'ta başlayıp Amsterdam'da bir tavan arasında yıllar boyu süren bir kaçışın ardından getirildiği BergenBelsen'deçocukgözleriylesizebakıyor. Anne Frank, BergenBelsen'de öldü. Az ötesinde Ossietzky'nin ölümsüz mısraları: "Korkuyorsun general/ CUcün namludur senin/ Bir paslandı mı namlu/ bir hiçsin sen general, bir hiç." Dachau'yu gezerkenki duygu kaplıyor yeniden her yanınızı: Bir toplama kampı birturistgibi gezilemez. Gezilmemeli de. Herkes suskun. Steven Spielberg'in fılmini, Schindler'in Listesi'ni sindirmeye, onun boğuntusundan kurtulmaya çabalıyoruz. Araba tıknefes lstanbul trafiğinde ağıraksak yolalıyor. Biz gördüğümüz toplama kamplarını dolanıyoruz: BergenBelsen, Dachau, Ravensbrück, Birkenau, Oranienburg, Moringen, Estenvergen, Kieslau, Benninghausen... Birkarabasan bu. Filistin'de, Şili'de, Arjantin'de, Bosna'da, Kafkasya'da... soykınmlann, kitlesel cinayetlerin kolgezdiği bir dünyada yaşadığımızı anımsadıkça, BergenBelsenler'in, Auschvvitzler'in, Dachaular'ın pek de öyle tarihin derinliklerinde bir anı olmadığını bilince çıkardıkça karabasan daha karanyor, daha basıyor. Elikolubağlıizlemeninutancıdacaba... ^ • • • "B*yaz aai Mranly Orof C U M H U R İ Y E T 0ER6İ 27 MART DİI Kardaylar'dl. Dachau'yu onlar da yayadı. 1 0 9 4 SAYI 41 « Cari vocı Osslatzkys '36 Nobal Bartf ödulu. S*Wn Okymy^n HHcmı*lm* ymam m. 16'dm.