Katalog

4 PORTRE Cumhuriyeti yasalan önünde de evli ve soyismi Kosova. Askerliği beş yıl sürüyor lskender Kosova'nın. Terhisine az bir zaman kala, Zehra, evinde sakladığı Boz Mehmet'e haberi veriyor "Kocam dönüyor". Izmir'de sürgünde olrnası gerekcn Boz Mchmet karşı çıkıyor. Iskender'in cve dönmesi çevrenin dikkatini çekebilır vc yeni yakalanmalara, tutuklanmalara yolaçabilir. Daha Zehra ne yapacağına karar verememişken çıkıp geliyor kocası. Artık düşünmek için zaman yok. Alyansını, saatini çıkarıp veriyor. Birlikte askerlik şubesine gidip son asker maaşı otuz beş, lirayı alıyorlar. "Sen" diyorkocasına Zehra, "bunları al ve tzmir'eablanın yanına git". Sesini çıkarmıyor lskender. Yapılması gereken yapılıyor çünkü. Inanılan davanegerektiriyorsaöyleyaşanmalı. Izmir'de önce marangozları örgütleyip sendikalaşmalanna önayak oluyor lskender Kosova. Sonra hastalanıyor, uzun süre tedavi görüyor. Ara sıra tstanbul'a gcidiğinde görüşüyor Zehra ve Gülten'le. lşte bu gidiş gelişler sırasında aşık oluyor bir arkadaşının evinde tanıştığı Hikmet'e. Iki çocukları oluyor. Yine de görüşmeyi sürdürüyorlar, çocuklan için Zehra ikinci bir anne. Büyük oğlu ilkokul son sınıfa geldiğinde, arkadaşlannın "Senin baban yok mu, neden annenin soyadını taşıyorsun" sorulanna dayanamıyor artık. Zehra'ya gelip, "Bize soyadımızi vermeyecek misin" diye soruyor. Bugüne kadar aklından bile geçmeyen bir sorun bu Zehra için. Hemen avukata gıdip boşanma davası açıyor. Iskender'ın karşı çıkmalarına, "yapma" demelerine aldırmıyor. Çocukları nüfusuna geçiriyor, ama evlenmiyor lskender. Bındokuzyüzaltmışaltı yılında, kan kanserinden ölene dek dostu olarak kalıyor Zehra'nın. kifatıZehra'yıdayakalıyor. Sansaryan Han'da uykusuz geçirilen gözaltı süresini, Harbiye'de tutukluluk izliyor. On dört ay sürüyor bu mahkumiyet. Çıktığında ıse ne ev ne eşya var. Hepsı dağılmış, dökülmüş. Gülten, bir yakınlarının yanında. Onu yanına alıyor, ama sokaktalar artık. Daha da kötüsü iş yok. Yabancı şirketler Türk tütününden vazgeçmiş, Tekel adına uygun çalışır olmuş, Türk patronlar ise başka işlere sermaye atmış. CUMHURİYETDERGİ Sendika başkanı Zehra Şimdi, yenıden geriye Tütüncüler Sendikası'nın kuruluşuna dönmeli. İkinci kez gözaltına alınması bindokuzyüzkırkdört yılına denk düşüyor Zehra'nın. Bu kez Izmitli bir gemi işçisi ihbarda bulunuyor, "Zehra Kosova ve Mustafa Özçelik komünizm propagandası yapıyor"diye. Yine Sansaryan Han'ı, yine gözaltı ve işkenceyi yaşıyor. Gültcn bu kez tütün işçilerinin yanında. Bindokuzyüzkırkaltı Türkiye için bir tarihi bir dönüm. Çok partili sisteme geçiliyor vc artık Türkiye Komünist Partisi çok kısa süre de olsa legal birparti. TütüncülerSendikası da işte bu ortamdan yararlanıp kuruluyor. Başkanı Zehra Kosova. Hiçdeküçümsenmemelı, otuzbeşbin üyesi var sendikanın. Altı ay hem parti hem sendika bilinmenin, gizlisiz çalışmanın tadını yaşıyor. Altı ay sürüyor bu tat. Sonra yine gizlilik ve yakalanma korkusu. Bindokuzyüzellibir tev Zehra Vatan Partisi'nde Komünist Parti yeraltına çekılmiş, ama Dr. Hikmet Kıvılcım'ın kurduğu Vatan Partisi var şimdı. Zehra mücadeleyi burada sürdürmekten yana artık. Bindokuzyüzelli dörtte partiye gıriyor, elliyedide kapanana dek çalışıyor. Bu kapanışbirbaşkatutukluluğunhabercisi. Harbiye'de bir ay zindanda kalıyor. Sonra Sultanahmet. Fatma Yalçın'la aynı koğuştalar. Mahkemeye çıkanlması aylar sürüyor. Aylar derken öyle küçümsenmemeli. Onyedinci ayında çıkanlıyor hakim karşısına. Zehra'ya verilecek ne suç bulunabiliyor ne de onun karşılığı verilecekceza. Salıveriliyor. Tek tük de olsa bulunabilen tütün işçiliği kann doyurmaktan uzak. Üstelik artık gençkızlığın kapısını aşındırmaya başlayan Gülten var. Talimhane'nin altında, Almanlar'a ait Güher Dantel Fabrikasfnda işbaşı yapıyor Zehra. Sendikacılık, örgütleme kanına bulaşmış artık. Orada da boş durmuyor. Bir yıl içinde bütün işçiler Tekstil Sendikası'na üye oluyor. Kosova altmışlı yıllannın ortasmda. # Zehra'nın payına düşense yine işsizlik. Bir süre sonra bir lran Muscvisi'ne ait dantel fabrikasında iş buluyor. Biraz zor oluyor, ama hem sendikalaşmayı hem de emekli olacağı bindokuzyüzyetmiş yılına kadar burada kalmayı başanyor. Sonraki yıllar hep bir izlemeyle geçiyor. Türkiye'yi, dünyayı, gelişmeleri izliyor Zehra Kosova. Gülten evleniyor, dört çocuğu oluyor. Hastalanıyor, tanı, "kalp". Dört yılını gcçirdiği, kızı Luna'yı gende bıraktığı ülkedcki değişimlere şaşırıyor. Çarzamanı en fazla ezılen uluslardan olan bugünki cumhuriyctlerın durumu şaşırtıyor en çok da. "Nasıl uydular Gorbaçov'a" diye soruyor, "hazmedemediğim bu". Ama yine de inanıyor ki işçi sınıfı olduğu sürcce Zehra sosyalizmkaçınılmaz. Kosova, Iki yıl önce Küçükçekmece'ye mal satmaya gelen birkaç Rus'la 1960'da, 41 karşılaşıyor. Kadınlan çevreleyen yıl çahştıktan Türk erkeklerin tutumu bir yana, kadınların fuhuş yapmalan ağırına sonra gidiyor. Moskova'da öğrendiği emekli birkaç sözcükle nedenini öğrenmek istiyor. Onlann da yaptıklan olduğuyü işten utanç duymaları bu ağırlığı çektirdiği arttınyor. lşte bu, düşüncelerini bir kez daha pekiştiriyor. İşçiler olfotoğrafıyla dukça hak aranacak, hak arandıkça birlikte. da sosyalizm olacak. Rusya da otuz yıla kalmadan yine sosyalizmleyönetilecek. Şimdi, seksendörtyıldan geriye elinde kalan, eğer anılarına dokunmazsak, emekli aylığı Zehra Kosova'nın. lkimilyondokuzyüzelli bin lirayla kirasını ödcyecek, elektrik, su faturasını yatıracak. Ve yaşayacak. Dolapdcre sırtlarında, o anıavut kaldırımlı dik yokuşa sığdıracak anılarını. Yine işsızlik^enrengi solmuş erkeklere, onlann bu rçtjğe ğ ^ e çocuklarına bakıp bir umutlanacak bir hayıflanacak. Burnunda tütünün o y akıcı kokusu.... ^ Ve yaşam...