Katalog

landa karşılaşmış. Thomas bu köpekleri şehre doğru yönlendirmiş. Köpekler caddelerde karşıya geçerken kesinlikle kavşakları tercih etmemişjer... Hayvan hakları kabul adilsln Yüzlerce örnekten sonra hayvanlann "düşündükleri'ne karar veren bilim adamlan, daha da ileri giderek onlann haklannın insan haklan gibi güvence altına alınması için çalışıyorlar. Kaliforniya Üniversitesi Fizyoloji Bölümü Doçenti Jared Diamonds ve 34 ünlü meslekdaşı şempanzeye en yakın hayvanın sanıldığı gibi goril değil insan olduğunu, bu nedenle şempanzelere 'bireysel hakları'nın verilmesi gerektiğini ileri sürüyorlar. Sloganlan ise 'Şempanzelere yaşam hakkı, bireysel özgiirlük ve işkenceye son'. Bunlara uyulmadığında, aynen insan katliamına verilen cezalann şempanzelere zarar verenler için de geçerli olmasını istiyorlar. Köpekler üzerine yazdığı bir kitapla (The Hidden Life of Dogs Walt Disney fılm yapmak igıı haklannı satin aldı) Elizabeth Marshall Thomas konuyla ıl gili şunları belirtiyor: "Düşünen hayvan derken, insan gibi düşünmesini beklemiyoru/.. Bu, insanın bir sürü hareketini hayvanınkilerle kıyaslayıp yetersi/ bulmak gibi yanlış bir düşünce olur. Oysa her türiin kendine özgii düşünce, duygu ve fantazileri var. örneğin köpekler sahipleri yaşlıysa ve onlarla oynamıyorsa çok sıkılırlar ve hüzünlenirler. Bu bir sürü deneyle betirlenmiş duıumda." Hayvanların da beklentileri var Çok esprili bir köpekti Newton. Sahibinin fırlattığı frizbiyi almak için yerinden fırlıyor, frizbinin yanına 30 santim kadar yakınlaşıyor, görmemiş gibi yapıp etrafı, hatta ağaçların dallarını bile gözden geçiriyordu. Sonra sahibinin yanına geliyor. Onu frizbiyi araması için sürüklüyordu. Ancak frizbiye üç metre kala aniden koşmaya başlıyor, frizbiyi kaptıktan sonra patronuna bakıyordu. Aslında bütün hayvan sahiplerinin buna benzer anlatacakları vardır. Tuvaletini yaptıktan sonra rezarvuarı çeken kedi, sahibinin gelmesini durakta sabırla bekleyen köpek gibi.. Bir başka tez de hayvanların sahiplerinin karakterine göre yaşamlarına yön verdikleri şeklınde. Yani bir dizi cezalandırma ya da övülmeyle hayvanların yaşamı belirleniyor, hayvan da sahibinin isteğine göre yaşamaya başlıyor. Bilim adamlarının hayvan bilinci üzerine verimli çalışmalar yapmamaları 'bilimsel yanıtlan' geciktiriyor ama, büyük çogunluk hayvanlann düşünebildiklerini kabul ediyor. Hayvanların beklentileri konusunda Kolorado Üniversitesi'nden Marc Bekoff da şunları söylüyor: "Köpeğlm Jethro'nun yaşamı üzerine çok gözlemlerim oldu. Kesinlikle beklentileri var ve bunlan ekJe edebilmek İçin yapabHdlğl kadar beni etkllemeye çalışıyor. örnegln oyun İçin benl kolluyor, yanıma yaklaşıp durumuma bakıyor, heyecanlandırmaya çalışıyor. Bu kadar çabadan sonra onunla oynamaz•am çok buzuluyor ve uzun süre kendine gelemiyor. Hayvanların beklentileri olmadığını söylemek büyük yanlışlık olur". Batıda, yalnızlaşan insanın en sadık dostlan olan hayvanlar üzerine yapılan araştırmalarda büyük patlama yaşanıyor. Bu konuda bir sürü kitap yazılıyor, sahiplere önerilerde bulunuluyor Hayvanların düşünebildiği konusunda yazılan kitapiarda ise insanların hayvan dostlarına yaklaşırken daha dikkatli olması isteniyor. Bunlardan biri şöyle bıtiyor: "Kedlnlz •ize güleblllr, köpeğlniz gercekten depresyonda olablllr. Evcll hayvanlara yaklaşırken onları küçümsemeyln lütfen. Onlann da düşünebildiklerinl unutmayın". Küş dlll Amerikalı psikolog Theodore Barber 'The Human Naturc of Birds' adh kitabında daha da ileri gidip kuşlann, gözlerle, tüylerle ve gagalarla kurduğu bir haberleşme dillerinin olduğunu, günlük konulan konuştuklannı, örneğin yaklaşan yağrnurdan birbirlerini haberdar ettiİclerini ileri sürüyor. Bütün bu anlatılanlann, örneklerin şu anda fazla bilimsel dayanakları yok. Birkaç tane hayvanın davranışlanndan yola çıkıp bilimsel verilere varmak ne kadar doğru, tartışılır. Ancak tartışılacak tek nokta dünya çapında "hayvan bilinci"ne yönelik bütün araştırmalann başlaması. tnsanın atalannın hayvanlarla bir olduğunu söyleyen Darvin'in kuramını savunanlar, neden hayvanlara "yaşayan robotlar" gözüyle bakmayı bırakmasınlar? ^ llen Kanzl adh maymunun nfca düzayl 2,5 yaş ındaki Wr çocuftunki kadar.. er oldular da görevli biri, topladığı verileri Paris'te bir toplantıı açıklayarak, hayvanların kurtarılmasını istemişli O rıhten sonra Avon, Revlon, Benatton, Dtor, E«to« La ler gibi firmalar hayvanlar üzerindeki deneylere heen son verdiler. Büyük kuruluşlardan Body Shop ıle jctar daha başından berı boyle deneylere karşıydılar ıten. Birkaç yıl öncesine kadar bu deneylerde ölen lyvanların (özelllkle kobay, fare, tavşan) sayısı yılda milyonu geçiyordu Protestolar sonunda meyvasını ırdi L'Oreal'le bırlıkte Lancome, Gamler, Abra Sola, Vfchy, Pha*. Blolhorm de 'tayvansever' oldu. C U M H U R İ Y E T D E R G İ 9 O C A K 1 9 9 4 ğini, sonra saatin bombaya benzediğini öğretmiş. Suaygın deneyde aralannda saatih bulunmadığı birçok şekili incelcyip, fincandan sonra bombanın yanına gidip durmuş. 28 kez yapılan bu deneyin 24'ünde başanlı olmuş. Bunlar evcil hayvanlarla yaşanan ilginç dencyler. Bir de insanla hiç bağlantısı olmayan hayvanlarla ilgili bazı saptamalar yapılmış. Hayvan bilinci üzerine on yıldan fazla sürc araştırmalar yürüten ABD'li etolog Elizabeth Marshall Thomas, 11 tane vahşi köpekle kırlık aS A Y I 4 0 7 13