Katalog

kadar rafine ve zengindir. Unutmayalım ki bu insanlann birçoğu göç ederlerken gerilerinde maddi manevi büyük zenginlikler bırakmışlardır. Rebet Kültürü'nde müzik, yaşamın vazgeçilmez bir parçasıdır. Esrarkeşinden hapiste yatanına, gencinden yaşlısına, aşığından aldatılanına duygulannı Rebetika ile dile getirmiştir. Bu da müziğın duygu yükünü alabildiğine artırmış ve müzikal örgüyü çeşitlendirmiş, zenginleştirmiştir. Yine aynı nedenlerle, Rebetika'nın en azından ilk dönemlerinde ticari bir yönü olmamış, müzisyenler Rebetika'yı para kazanmak için değil, kendilerini ifade etmek için üretmişler, müziğin tüketicisi de yine rebetler olmuştur. Tıpkı Türk Halk Müziği'nde olduğu gibi Yunan Halk Müzıği de sözlü gele saygt diyebileceğimiz bir bakişla yapılmıştır. Rebetlka'nın Anadolulu Ruhu Osmanlı devri Anadolusu'nun yaşam kesitleri ve Osmanlı müziğinin etkileri Rebetika'ya kişiliğini veren en önemli etkenlerdir. Rebetika ustalannın adlanndan (Manisalı, Papazoğlu, Yovan Çavuş, Bornovalı), sözlerde sık sık rastlanan Türkçe ya da Osmanlıca sözcüklerden çalınan ud, lavta, kemence, keman, klarinet, kanun, santur gibi çalgılann saraylı ya da Istanbullu tavnndan, kullanılan makamlardan, "ah çekme"lerden, gazellerden, taksimlerden ve müzik uzmanlannın araştırmasına açık daha pekçok ögeden rebetika'nın GrekoTürk melez bir yapıya sahip olduğu anlaşılmaktadır. Burada İzmir tarzına da değinmek yerinde olur. Izmir'den göçenlerin yarattıklan İzmir tarzı başlarda daha elit bir kesime hitap etmiş ancak Rebetika tarafından zaman içinde ve süratle içselleştinlmiştir. buzuki ve diğer sazlann virtüözleri ön plana çıkmaya başlamışür. GdnOmOzde Rebetika Günümüzde Yunanistan'da Rebetika'ya bir kültür mirası olarak bakılmaktadır. Belli başlı yapımcılar zaman zaman eski kayıtlar ve ustalardan antolojiler yayınlamakta, bunlar her zaman tüketici bulmaktadır. Bu tüketicilerin bir kısmının da Amerikan veya diğer Avrupa ülkelerinin vatandaşı olmuş Rumlardan oluştuğunu belirtmeden geçmeyelim. Bunlann yanında günümüzün yaşayan ses ve saz ustalan orijinal Rebetika şarkılannı yeni yorumlarla seslendirmekte ve başanlı örneklere hâlâ liste başlannda rastlanabilmektedir. Bununla birlikte, Yunanistan da kültürel yozlaşmadan nasibini almıştır. Rebetika artık fazla "iş yapan" bir müzik değildir. Sağda soldaki tavernalarda turistik müzik yapan Rebetika gruplannın yaptığı müzik başkalaşıma uğramış ve yozlaşmış bir müziktir ve Rebetika adıyla anılması mümkün değildir. Gerçek Rebetika'dan anlayan tüketici de pek kalmamıştır. ^ Rebetika'nın AltınÇağı v ı Son Dönemlerl Başlarda toplumun yalnızca bir kesimi tarafından üretilip tüketilen Rebetika, Mctaxas dıktatörlüğü yıllarında (19361941).toplumun biricik muhalefet etkinliği olduğu için yasaklanmış ve engellenmiş ancak popülaritesini yıne de sürdürmüştür.. Rebetika dinlenebilen kahve ve tavernalara rağbet artmış, özellikle gramofon ve sonrası müzik cihazlannın evlere girmesiyle Rembetika, popülerlik açısından altın devrini yaşamıştır. Bu son dönem, aynı zamanda Rebetika'nın yoz örneklerinin de çoğaldığı bir dönemdir. Ancak diğer yandan yaşayan büyük ustalardan başlayarak, eski ustalann ve şarkılann yeniden keşfedildiği, derlendiği ve kayda ahndığı yıllardır 1950'li ve 6O'lı yıllar. Son dönem Rebetika'sı kişiliğini kaybetmemekle birlikte, müzikal soyutlamada aşama kaydetmiş ve günümüzün Rum müziğine de zemin hazırlayacak biçimde tampcre sisteme ve armonik SAYI 387 yapıya yakınlaşmıştır. Bu dönemde müziğin konulan da bir hayli değişmiş, tekke ve esrar ağırlıklı temalann yerini kent yaşamının diğer görüntüleri almaya başlamıştır. Taksim ve gazellerin artık daha kısa gecildiği, Türkçe sözcüklerin de pek kalmadığı bu dönemde icradaki yetkinleşme daha aranır olmuş, güçlü bestecilerin yanında, güçlü sesler, neğe yaslanmaktadır. Bu da Rebetika araştırmalannı, belgesel anlamda ancak I92ü'li yıllara kadar gerıye götürebilmcktedir. Kcndi içindc de İzmir tarzı, Pire tarzı, Tekkc tarzı gibi çeşitleri vardır. Rebet Kültürü'nün asimile olması ve son temsilcilerinin de ölmesi ile birlikte Rebetika 1960'larda klasik dcvrini kapatmıştır. Genelde büyük Rebetika ustası Vamvakaris'in öldüğü 1967 yılı, sembolik olarak geleneksel Rebetika döneminin kapandığı yıl olarak kabul edilir. Bu tarihtcn sonra Rebetika tarzında bestelenen pekçok parça olmuştur. örneğin yukanda sö/.lennden bir bölümü aldığımız parça tam olarak Rebetika tarzında olmakla birlikte bir bakıma Rebetika'ya öykünme ve Rebetika'ya C U M H U R İ Y E T D E R G İ 2 2 A Ö U S T O S 1993 Atlna, 1930. Stofanakl (gltar), Nlkolakls v« Atokakl (mandolln), Tomaa Kalamakos (vkrfa) (solda). Bir TUrk kahvaslnd* oturanlardan blri ud çalıyor. Yıl 1689 (an Uatto). 1 »50 Hlla. Oturanlan MKaoa Kustatiu, Splroa Kııatatlıı, Savaa, Yannla Papayannu va lllaa Kuatatlu. AyakUkltan Stolyoa Lazapu, Ull Nlkolaako (plyano), Lala Papadoflulu, N. Kalaryla (Uatta).