Katalog

Ve insan kendini çamurdan yarattı Yedi bin yıl önce mağaralardan çıkıp toprağın sırlarını öğrenen insan, kendini çamurda ve. taşta biçimlendirıyişti. New York'ta "Soyut Inanç Simgeleri" sergisinde, İspanya'dan Pakistah'a kadar uzanan yedi bin yıllık bir yontular kuşağı içinde ağırlık yine Anadolu topraklarında idi... Özgen Acar I NEW YORK rında, gazetecilik deyimiyle, önemli haberler atlatmıştık. Bu soyut idoller sergisi de böyle bir bütiinsel duşüncenin, koleksiyonculann, miizecilerin dikkatini çekmek için tezgâhlanmış bir pazarlama yöntemi..." 151 eserin bulunduğu sergideki 37 eser Anadolu'dan. Torkom Demirciyan, öteki antika galerilcrinin aksine, eserlerin "kaçırıldığı" ülkeleri gizlemiyor: "Çoğunlugunun bilimsel kazılarda bulunmadıgım" dahi açıkladığı kataloğunda, sergilemede, galerideki haritasında neyin Anadolu'dan, ne' yin Suriye'den, hangisinin Yunanistan'dan ya da Yugoslavya'dan geldiğini, açık seçik yazıyor. Hatta Anadolu kökenli eserlere "Giiney Anadolu, Güneybatı Anadolu..." gibi daha açık notlar düşüyor. Mesleğine uygun bir "mantığı" bulunan Demirciyan, "Ben çalıntı mal satmıyorum. Tiım insanlıgın malı olan bu eserleri, yine insanlıga pazarlıyorum" diyor. Torkom'un tezgâhındaki en pahalı mal. New York'un antika pazarında ağırlık yine Anadolu'nun... T anrı, Adem'i çamurdan yaratırken, acaba "insan"ın nasıl olması gerektiği konusunda, bir heykeltıraş gibi önceden tasarımlar yaptı mı? Yapmışsa, bu "insan kopyalan" acaba nasıldı? Tanrı, acaba, hem erkek hem dişi ya da ne erkek ne dişi bir insan düşünrnüş müydü? lki kol, iki bacak yerine kurgubilim kahramanları gibi tek gözlü, tek kollu, üç bacaklı "insan lar tasarlamış mıydı? Henüz, bilim bu soruları yanıtlamıyor. Tanrının değil, ama "Ademoğlu"nun "insan"ı belirleyen ilk çizgileri, çeşitli mağara duvarlarını süslüyor. Bu çizgilerin çamurdan ya da taştan "insan'Maştırılması ya da "insan kopyalan", New York'ta bir antika galerisinin son sergisinin konusunu oluşturuyor: "Soyut Inanç Simgeleri." Okurlarımızın, "Miicevhere tşlenen Tarih"başhklı (Cumhuriyet Dergi, 5 Mart 1989) yazımızdan anımsayacakları Diyarbakır'ın Lice'sinde Turgul, New York'un ünlü Madison Caddesi'nde Torkom' adını kullanan 40 yaşındaki Demirciyan'ın "Ariadne" adlı galerisinde, iddialı bir sergi var. Sergi, İspanya'dan Pakistan'a uzanan bir kuşağı kapsıyor ve ağırlığını da Anadolu kökenli eserler oluşturuyor. İ.Ö. 6. binden başlayıp günümüzden üç bin yıl öncesine kadar gelen beş bin yıllık bir dönemde "insan" üzerine yansımış inançlar, tanrılartanrıçalar sergileniyor. İ.Ö. 3. bin yıllannda her üçü de beyaz taş Uzerine yapılmış, ttalya'nın Sardunya, Yunanistan'ın Kiklad Adaları ile Anadolu'nun Gelibolu'sundaki 'Kilia' tipi insan heykelciklerinin saydam resimlerini üst üste koyduğunuz zaman, garip bağlantılar ortaya çıkıyor. Birbirlerinin varlığından haberi olmayan bu sözde ilkel yontucuların "insan"ı soyut yapıda çizgiye indirgemelerindeki benzerlik, sergide iyiden iyiye vurgulanıyor. Torkom Demirciyan, "soyut idoller"den olıışan bir sergi düzenlenıe düşüncesinin doğuşunu şöyle anlatıyor: "Galerilerin antika ticareti ile gazetedlerin haber atlama özellikleri arasında tam bir benzerlik var. B'u degisik antikayı pazarlarız. Siz ise degişik haberi... tkimizin de amacı, rakiplerimizin öniine geçmektir. Gecen yıl, galerimizde başlı başına bir 'Bi/ans' sergisi, önceki yıl 'toprak', daha önce 'mermer' eserler, ondan önce de 'antik miicevher' sergisi düzenleyerek antika paza 14 "Diz çökmüş ana ve yavrusu" adlı bu heykelcıflın, Türk müzelerinde bulunmadıfiı söyleniyor Günümüzden 8 bin yıl öncesine tarıhlenen ve bir çeşit yeşim taşından Oasper) yapılmış bu minik (1.8 cm) muska 9 bin dolar. Güneybatı Anadolu'dan İ.Ö. 54 bin yıllarına ait (14.5. cm'lik) bir mermer baş olup, fiyatı 450 bin dolar (bir milyar TL'yi biraz aşıyor.) "Bir benzeri Türk müzelerinde bile yok" denilen bu başın, Hacılar ya da Çatalhöyük çıkışlı olduğu sanılıyor. Torkom, mermer başı, "Basel'de George Zakos Koleksiyonu" adına galerisinde sattığını açıklıyor. 1964 yılında Türkiye'yi terk etmek zorunda kalıncaya değin tüm eski eser kaçakçılığın bir numaralı yöneticisi Yorgo Zakos'u, eski Türk nıüzecileri çok iyi tanırlar. Sergide, Yorgo'nun koleksiyonundan başka eserler de satıhyor. Torkom'un "Degil Türk mü/elerinde, dün>ada hiçbir mıızedc dahi bulunmadıgım" öne sürdüğü bir soyut idol ise mermerden (11 cm) işaret parmağı büyüklüğünde olup, Batı Anadolu'da İ.Ö. 3 bin yıllannda yapılmış. Daha şimdiden literatüre. Torkom'un galerisinin adı olan "Ariadne tdolu" olarak girmiş bile. Bu idolun ederi, 165 bin dolar (yaklaşık 380 milyon TL). Pişmiş t o p r a k t a n 17.8 cm'lik kollarını açmış, büyük bir olasılıkla bir erkeği anlatan bir başka figürün, Anadolu'da yapımı, İ.Ö. 32 bin yıllarına tarihleniyor ve 90 bin dolar (207 milyon TL.) isteniyor. "Elleri ile gögsünü tutan Elinde bir tas tutan ve dişiliğinden kuşku duyulmayan, ayağında "hal halı" bulunan bu "Doğu Anadolulu çıplak kadın figüru, bronzdan olup 12.6 cm yüksekliğınde. Günümüzden 3 bin milyon yıl önce yapılan bu heykelcığe, 125 bin dolar, yaklaşık 290 milyon TL. isteniyor.