Katalog

S A 6 L I K Erdal Atabek Yaz, hastalıkları arttırıyorsa Vfez aylarında sağlık sorunlarının büyümesi, altyapı bozukluklarından kaynakianır; sosyal bir sorundur. Ama biz kişisel olarak, ne yapılması gerektiğini bilelim, bize düşeni yapalım. T atilden dönen iki dostum da birbirine benzer belirtilerle hastalanmışlardı. Tatilin son günlerinde bir ishal ortaya çıkmıştı. İshal biraz düzelirken ateş yükselmişti. Arkadan gene ishal belirmişti. Böyle bir hastahk tablosuyla yolculuk yapmış, dönmüşlerdi, şimdi ne yapsınlardı? Ulkemizde yaz ayları, allyapının bütün yetersizliklerini ortaya çıkarır. Nasıl hazırlandığına güvenilemeyen yemekler, nasıl sallandığı pek bilinmeyen besin maddeleri, sık sık kesilen sular, su bulunmamasına karşın nasıl yıkandığı pek anlaşılamayan bulaşıklar, su akmadığı için dededen kalma ibrik sistemiyle temizliği yapılmaya çalışan tuvaletler bütün bu yetersizliklerin göstergesi. Kış aylarında nüfusları on binlerde, yirmi binlerde kalan kıyı yerleşme bölgelerinin yüz binlere, üç yüz binlere çıkan nüfusunun gereksindiği sağlık koşullarının yetersizliği başka sorunlara yol açmakta. Değerli gazeteciyazar Örsan Oymen'in acı ölümü, tatil yorelerindeki sağlık hizmetlerine dikkat çekti. Yılların ihmaliyle büyüyen sorun, doktorların izinlerinin kaldırılmasıyla çözüldüğü görüntüsü verilerek gene kendi haline terk edildi. Hapisane koşullarının kötülüğüyle yaygınlaşan açlık grevleri; dikkati, demir parmaklıklar arasında bu ayları da geçirmeye çalışan insanların sorunlarına çekti. Yaz aylarında sağlık sorunları büyüyor. Bunun bir anlamı var. Bunun anlamı, insana değer vermemektir, hayata değer vermemektir. Toplumsal çözümleri bu sayfada gerçekleştirmemiz olanaksız. Biz, kişinin neler yapabileceğine göz atalım. Yaz aylarında artan hastalıklardan Uç grubuna bakalım. Ishalli hastalıklar, bulaşıcı sarılık, alerjik hastalıklar. Böylece alınan mikrop, belirli bir süre sonra ishalli hastalıklara yol açar. Bunlar da, alınan mikrobun cinsine göre, ya hafif geçer, ya da değişen şiddette hastahk belirtileri baş gösterir. Mikroplann yol açtığı ishalli hastalıkların en sık görüleni "koli basilinin" neden olduğu hastahklardır. Koli basili hastalıkları birdenbire ishalle kendini gösterir. Ateş ya yoktur ya da hafiftir. Genellikle, kişinin canlılığı, neşesi pek bozulmaz. Bulantı kusma varsa hafiftir. Birkaç günlük perhizle, bazen ishal durdurucu ilaçların yardımıyla hastahk düzelir. Salmonella hastalıkları daha ağır seyreder. Genel beden kırgınlığı, yükselen ateş, kişinin canlılığını etkiler. İshal bazen ön planda bile değildir. Bazen de şiddetlidir. Ateş düşmez, giderek yükselir. Kişide halsizlik, bitkinlik, dalgınlık kendini gösterir. Tifo ve paratifo bu gruptandır. mazsa hastada büyük bir bitkinlik, kuruma, kendini kaybetme durumu olur ki, ciddi sonuçlara varabilir. Bu durumda da, en kısa zamanda hekimin yardımını istemek gereklidir. İshalli hastalıkların az bilinen bir nedeni de allerjik durumlardır. Allerji yapan bir besin maddesi yendiğinde, ya da başka bir allerjik etkenle karşılaşıldığında ishal görülebilir ki, burada mikrobik bir neden söz konusu değildir. Mikrobik bir etken de olsa, onun allerjik etkisi rol oynar. Allerjik etkenin uzaklaştırılmasıyla ishal kaybolur. Bulaşıcı Sarılık Ağız yoluyla alınan virüslerin yol açtığı bir hastahk olarak "bulaşıcı sarılık" da denen "akut viral hepatit" yaz aylarında artan hastalıklardandır. Birkaç gün grip hastalığına benzer kırgınlık, halsizlik, keyifsizlikle seyrederken halsizliğin çok artması ve gözlerden başlayan bir sarıhğın bütün bedene yayılmasıyla ortaya çıkar. Hiç sarılık görülmeyen "hepatit" olaylarının da varlığı unutulmadan, aşırı halsizliğe dikkat edilmesi gerekir. Ağız yoluyla alınabilen mikroplara karşı ne yapabiliriz? 1. Temizliğinden emin olmadığımız deniz sularında denize girmemek. 2 . Bol akarsuyla yıkanmamış meyveleri, salataları, çiğ sebzeleri yememek. 3. Açıkta satılan besin maddelerini almamak, yememek. 4. Ekmeklerin elle yoklanmasına izin vermemek, ekmek alırken dikkat etmek. 5. Hastahk görülen bölgelerdeki içme sularını kaynatarak içmek. Düşünüleceği gibi, bunların bir bölümü bizim elimizde değildir. Besin maddeleriyle ilgili bilgisizliğimiz, kayıtsızlığımız, adaın sendeciliğimiz o boyutlardadır ki, hastalıkların varlığına değil, neden daha çok olmadığına şaşmamız gerekiyor. Bulaşıcı hastalıkların neden daha çok olmadığının sorusu da "pisliğe alışmak" dediğimiz, bedenin ister istemez kazandığı görece dirençten kaynaklanıyor olmalıdır. Yoksa, bir ekmek alacak kişinin bütün ekmekleri içinde bir şey arıyor gibi parmakjadığı, simit satıcısının her şeyi yaptığı elleriyle uzattığı simidin yendiği, aşçısından garsonuna hıç kımsenın sağlık denetiminden gecmediği yerlerde yemek yendiği, dondurmaların hangi koşulda yapıldığının bilinmediği ulkemizde hangi önlemi alabilirsiniz? Bütün bunlar, kişisel değil, sosyal sorunlardır. Biz, ne yapılması gerektiğini bilelim, bize düşeni yapalım, o kadar. Elma, armut ve şeftali Eimayla armut, çoğu kez bırlıkte anılır. Saklambaç oyunundaki "elma dersem çık, armut dersem ç ı k m a " sözü de bu birlikteliğin simgesidir. Şeftali, onlardan biraz ayrıdır. Rengi, • tadı, kıvamı onu kendı başına ayrı bir yere oturtur. Besin değerlerine bakınca, bu üç sevilen meyvenin birbirine yakın değerler taşıdığını görüyoruz. Elma, armut, şeftalinin kalorileri sırasıyla 63.64 ve 59 (100 gram için): Elmada 14 gram karbonhidrat, 0.3 gram protein, 0.3 gram yağ var. Armutta bu değerler sırasıyla, 13.3 gram, 0.3 gram ve 0.2 gram. Şeftalide ise, 13.3 gram, 0.3 gram ve 0.2 gram. Mineraller bakımından da değerler birbirine çok yakın. • İshalli hastalıklar Halk arasında "ishal"i bir hastahk sayma eğilimi yaygınsa da, ishal bir hastahk değil, bir hastahk belirtisidir. Yaz aylarında ve tatil koşullarında görülen ishalli hastalıkların önemli üç nedeninden birisi, bozuk besin maddeleridir. tyi saklanmayan, ya da sağlık koşullarına uygun temizlenmeyen kaplarda hazırlanan besinler midebağırsık bozulmalarına yol açarlar. Burada, hastahk etkeni mikroplann bozulan besin maddelerinde çoğalması ya da mikroplann toksinleri olabilir. Bozuk besinlere bağlı midebağırsak hastalıkları, bulantı kusma ve ishalle kendini gösterir. Çok şiddetli olması nadirdir. Genel olarak bir, iki günde düzelir. lkinci önemli neden, mikroplann çeşitli yollarla, doğrudan alınmasıdır. Bu çeşitli yollar, temiz olmayan kıyı sularında denize girmek, temiz olmayan sulan içmek, mikroplarla karışmış salata, meyve gibi besinleri iyi yıkamadan yemek olabilir. Yazın çoğalan sineklerin de bu mikropları bir yerden başka yere tasıyarak bulaşmayı arttırdığı unutulmamalıdır. Kendileri hasta olmadan mikrop taşıyan, sattıkları besin maddelerini bulastıran, ya da besin maddeleri hazırlayan, dağıtan kişilerin yol açtığı bulaşma da önemlidir. Kalsıyum 6 mg. 6 mg. ..6 mg. Demir 0.4 mg. 0.5 mg. 0.5 mg] Vitamin değerlerinde elma, diğer iki meyveden hafif bir üstünlük taşıyor. Elma Armut Şeftali Bu hastalıklarda zaman geçirmeden hekım yardımı istemek gereklidir. Uygun sağaltıma kavuşmadan düzelmezler, başka kötü durumlara yol açarlar. Dizanteri basilinin yol açtığı "dizanteri" de ağır seyreden ishalli hastalıklardandır. Burada, ishalin kanlı, müküslü oluşu dikkati çeker. Karın ağrısı da nöbetler biçiminde gelir ve kişiyi çok rahatsız eder. Dizanteride de ateş yükselir ve genel durum çok bozulur. Bu durumda da zaman geçirmeden hekimin yardımını aramak gerekir. İshalli hastalıkların etkenlerinden birisi olan "kolera vibriyonu"nun yol açtığı kolera ve yakın hastalıklan, önemli ishalli hastalıklar arasındadır. Kolerada şiddetli ishal ve büyük miktarlara ulaşan su kaybı, hastalığı kısa bir zaman içinde kritik bir duruma getirir. Eğer bulantı kusma nedeniyle ağızdan su alınamaz, bedenin kaybettiği su ve elektrolit tamamlana EEH2M LUIMI,llıl:ll 3 0 0.03 15 0.02 0.03 15 0.02 0.03 0.2 5 PBfffiffilîl CSSS^I L'ilMıill'ılH 0.05 0.2 6 0.2 5 Alerjik hastalıklar Yaz aylarında alerjik hastalıkların da arttığını biliriz. Bunun nedeni, allergen maddelerin arttığı bir mevsimde ve koşullarda bulunmamızdır. Burada dikkat edilecek nokta, bizim için alerjik olduğunu bildiğimiz etkenlerden uzak kalmak, özellikle deniz ürünlerinin yaptığı alerjiyi, "Birazından bir şey olmaz" demeden uzak kalmaktır. Bu yolla, korunduğumuz alerjik olayların sağlığımızı bozmasına izin vermemiş oluruz. Yaz ayları yavaş yavaş geçiyor. Hastalıkların da azalmasını umalım. D Her üç meyve de genel meyveler değerlerinin ortalamasmı taşımaktadır. Elmanın değerler bakımından hafif üstünlüğü, çabuk bozulmaması nedeniyle artıyorsa da her üç meyve de rahatlıkla, severek yenilebilir. Meyveleri her zaman tatlılara yeğlemek gerektiğini unutmayalım. Tatlılardaki un, yağ, şeker üçlüsüne karşın meyvelerdeki düşük kalori, vitamin, mineral üçlüsü sağlık karşılaşmasında hep yengi kazanacaktır. D