Katalog

S A Ğ L I K Erdal Atabek Züğürt olup düşünmek yerine... Mantar olup kaşınmak mı? Gündelik gözlemler, toplumumuzda, "mantarların yol açtığı hastalıkların" sanıldığından çok daha yaygın olduğunu göstermektedir. T oplum hayatımızda "kaşınma"nın özcl bir yeri vardır. "Sen kaşınıyorsun" sözü, yaptıklannda ilcri gidip de durması stenen kişilere yapılan pek de zarif olmayan bir uyandır. "Sırtı kaşınmak", dayağın erken uyansı /erine geçcr. "Avcu kaşınmak", para gelmesinin haberisi olarak değerlendirüir. Oysa, ayak parmaklan kaşınüsının ne olası tir dayakla ne de para gelişiyle ilgisi yoktur. \yak parmaklan kaşınıyorsa, artık halk araında da bilindiği gibi akla ya mantar hastauğını gelir.ya da alerji. Kişiyi çare aramaya yönelten de, bu durmak bilmeyen, gecc gündüz rahat vcrmeyen "kaşıntT'dır. Yoksa, böylesinc bir kaşıntı olmasa, parmak aralanndaki derinin çatlaması, kızarması, kepeklenmesi, sulanması gene de birçok insanımızın çare aramasına yetmezdi. Gündelik gözlemlerimiz, toplumumuzda, "manUriann yol «çtıjı hutahklann" sanıldığından çok daha yaygın olduğunu göstermektedir. Bu yaygınlığın temel nedenleri, biraz kaşınmanın pek de önemli olmadığını düşünlürten ünlü dayanıklılığımız, kaşıntı geçtiği •aman olayı unutuveren gene ünlü kayıtsızığımız, çıplak ayakla başkasının terliğini, okyosunu giyivermeyi "dostluk" sayan geeneksel dikkatsizliğimiz olmahdır. Böylece, kulaktan kulağa dcgil de, ayaktan ayağa bulaşan hastalığı eğer bir kitle taraması yapılsa, büyük yuzdelere ulaşan ya/ümasını gerçeldeştirecekortamda bulunmuşolacaktır. Gene de, doğada 100 bin dolayında manar bulunduğunu, bunlardan ancak 50 kadaının insanlar için hastalık etkeni olduğunu 'üşünürsek, Joğanın pek de kötü niyetli olaadığmı kabul etmemiz gerekiyor. Bizim bireysel ve toplumsal çapaçulluğunuzdan, biraz da mantarların yaşama alanı ulmasına p * şaşılacak bir yan yoktur. özellikle, ayagın 4. ve S. parmaklan arasında çok şiddetli kaşıntıyla kendini gösterir. Etken çoğunlukla trikofiton, bazen de epidermofiton türü mantarlardır. Deride küçük kabarcıklar yapan, çatlaklar yapan, kızarma, kepeklenme, sulanma yapan hastalık tipleri vardır. Eğer gerekli sağaltım yapılmazsa, kaşımayabaska etkenlerinde eklenmesiyle, yaralar biçimini alan, ayakiarda şişmelere yol açan hastalık biçimleri de görülür. Benzer belirtilerle kendini gösteren apışarası kaşıntı hastalığı da, genellikle mantara bağhdır. Hastalık bulaşıadır. Hamamlarda, plajlarda, mantarla bulaşmış terlik, tokyo, ayakkabı gibi eşyaların dikkatsizce kullanılmasıyla başkalanna da bulaşır. Aynı kişinin ayaklanndaki enfekte bölgeyi kaşıyıp, sonra da başka bölgelere ellerini sürmesiyle de bulaşır. Nemli yerler, sıcak ortam, kıvnmlı deri bölgeleri mantarların yaşama, çoğalma, bulaşması için uygun koşullardır. Hastalık butünuyle iyi olabilir. Ancak bu nun için dikkatli, sürekli ve özenli bir sağaltım gereklidir. Hastahklı deriye yönelik, temizleme, deriyi hazırlama, uygun antimikotik (mantar hastaüğma karşı) hanrlanmış pomatlarla sağaltım sağlarur. Gerekirse, ağizdan da mantar hastalığuıa karşı kullarulan ilaçlar verilir. önemli nokta, kaşuıtının geçmesinin ve deri bozukluklannın düzclmesinin hastaiığın geçmesi demek olmadığının bilinmesidir. Bu nokta bilinmediği ya da önem verilmediği zaman, hastalık sadece geçici olarak duzelir. Bir süre sonra da yeniden ortaya çıkar. Ortaya çıkması, ilkbahar, sonbahar gibi mevsimlerin gelmesi, yaz sıcaklannın başlaması, biberli, baharlı yiyeceklerin yenmesi gibi çeşitli nedenlere bağlı olabilir. Onun için de, hastaiığın bUtUnüyle geçtiğine karar verilinceye kadar, verilen ilaçlann aralıksız kullanılması gereklidir. Hastaiığın tanısı, sağaltunın duzenlenmesi, yönctimi bir deri hastalıklan uzmanı tarafından yapılmalıdır. Hastalıktan korunma ön planda önem taşır. Böyle bir korunmanm gerçekleşmesi için, toplu yaşanan yerlerin kontrol altına alınması gereklidir. Genel olarak toplu yaşanan yerlerde hamamlar, banyolar, plajlar, birbirinin eşyalarını (terlik, tokyo, ayakkabı gibi) kullanmalar bulaşmaya yol açmaktadır. Toplumun, topluluklann hastalık bakımından bilgüendirilmesi, eğitilmesi, ne yapılması gerektiğinin öğretUmesi büyük önem taşımaktadır. Gerçeklestirilmesi gereken önemli bir iş de, mantar hastalıklan bakımından yapılacak kitle taramalandır. BUtun hastalıklarda olduğu gibi; korunma, sağaltımdan daha kolay, daha ucuzdur. D Ne yapmalıyız? I Mantarların yol açtığı hastalıklara karşı alınabilecek önlemlerı şöyle sıralamak mumkün: • Başkasının terliğini, tokyosunu, ayakkabısını özellikle çıplak ayakla giymeyıniz. Kendi eşyalarınızı da başkasının gıymesine izin vermeyıniz. Bu yakınlık, dostluk değildir. Diş fırçanızla başkasının dişlerinı fırçalamasına ızin veriyor musunuz? Başkasının tıraş fırçasını kullanmayınız. Kendi tıraş fırçanızı da başkasına vermeyinız. Bu, bencillik değildir, uygarlıktır. Başkasının tarağını kullanmayınız, kendi tarağınızı da vermeyiniz. Saça, sakala, deriye değen eşyalar kişiseldir. Bütünüyle kişısel Mantar hastalığı ise bulaşıcıdır. • Birisi ayak parmaklarını kaşıyorsa, mantar hastalığı olma kuşkusu vardır. Onu uyarmaktan çekınmeyıniz. Bu, ona dostluk etmektir. Ellerini hiçbir yere sürmeden bol sabunlu suyla yıkamasını öneriniz. Yıkamadığı takdirde hastalığını başkasına bulaştıracağını söylemeniz gerekir. Ayak parmaklarında, kasıklarda kaşıntı, mantar hastalığı için kuşkuludur. Bu. sizın için de geçerlidir. • Mantar hastalığı tümüyle düzelebilir. Bunun için gereken ilaçlar vardır.Mantar hastahklı deri bölgelerıne sürülecek pomatlar, gerekli pudralar, sağaltımda kullanılan sular, ağızdan alınacak ilaçlar. Hastalık tümüyle düzelebilir. Bunu herkesın bilmesı gerekir • Hastaiığın tümüyle geçmesi için, hastahklı bölgelerln ıslak kalmaması, kurutulması, temizlenmesı, yıkanması, sonra da gerekli ılaçların kullanılması yeterlıdir. Temizlik, kurutma, ilaçlar. • İlaçlarla kaşıntı geçer, deri bozukluklan düzelir. Hem de birkaç gün ıçınde bu sonuçlar alınır. Şimdi dikkat' Hastalık geçmemiştir. İlaçların üşenmeden, unutmadan, inatla kullanılması gerekir. Hastaiığın geçmesi için, sizın de hastalık kadar inatçı olmanız gerekir. Sağaltım, altı hafta boyunca sürer. Yıllar yerine birkaç hafta, çok uzun sayılmaz. D Mantar, yalnızca deride bulunmaz dır. Saçlarda hastalığa yol açan dermatofitler, saçların kırılmasına, dökülmesine neden olur. Saçkırandenilen hastalık, böyle bir mantar hastalığtdır. Saçlı deride plak bıçiminde hastahklı bölgeler oluştururlar, bu bolgedeki saı;lar kırılırlar. Kellik de ulkeıniz için önemli bir hastalıktır. Kırsal alanda yaygınlık gösteren hastalık, saçların dökülmesine yol açan bir mantar hastalıBurada so .nü ettiğimiz "derinin mantar ğıdır. astabkları wr. Hastalık yapan mantarlar ^ride, kıllaıua, tırnaklarda yerleşir, burada ' Sakal hastalığı, tıraş olan erkeklerde gorülür, genellikle berber fırçalarıyla bulaşır. Sakal böloğalır, çeşıı.ı belirtilere yol açarlar. gesinde hastalık belirtisi olan küçük kabarcıkEl ve ayakioi ın mantar hastalığı (Tinea pelar oluşur, buradaki sakal lar kolaylıkla çıkar. uis et manunıj, özellikle ayak parmaklarınÇeneveyanaklarda görülür. Bölgesellenfduua, ayak ken<trlannda, ayak tabamnda gö, ulür. Hastaiığın mikotik (mantara bağlı) ol ğumlerinin şişmesine yol açar. Temriye, çeşitli deri bölgelerinde olan bir duğunu, ilk kez 1892 yüında Celftl MuhUr mantar hastalığıdır. ortaya koymuş, adını üp literaturUne gecirSaçsız deride görülen bir hastalıkta, mantar rniştir. K uşkusuz, mantarlar sadece deride hastalık yapmaz. Akciğerlerde, çeşitli organlarda hastahklarayol açan mantarlar var deriye yerleşiıkten birkaç gün sonra, deride yuvarlak ya da oval bir leke biçiminde, kabarcık biçiminde hastalık görülür. Bazen hafif bir kaşıntıdan başka bir şey duyulmaz. Deri hastalıklarındadeğışık belirtilerın bulunması, ınsanın aklına genellikle mantar hastalığını gelirmez. Derimizdeki değışikliklere kolayca bazı nedenler yakıştırmayı toplum olarak severiz. Eğer bunlar bilgiye dayalı olursa önemi vardır. Ancak sadece yakıştırmalar, sanmalar, kulaktan duymalara dayalı rahatlamalar yanlıştır, asıl hastalıkların gözden kaçmasına yol açar. Gözden kaçan hastalık da ilerler, yayılır, sağaltımıdagüçolur. Bu bakımdan, dıkkatımizi çekeaderi hastalıklarındaaklımıza mantar hastalıklan gelmelidir. Konunun çözümu için bir deri hastalıkları uzmanı hekimin yardımını istememiz gerekir.' Bazen hekimler tarafından bile çözumu güç olan hastalıkların rastgele çözümünü beklemek, akılhhk değildir. D 22