Katalog

Küçülen dünyada refah devleti Ahlaki temellerden bağımsız bir bilimsellikten söz edilemeyeceğini savunan ve giderek küçülen bir dünyada aynı değer yargılarını paylasacak farklı toplumların, "Refah devleti"ni uluslararası bir düzeyde, "Refah dünyası" olarak gerçekleştirebileceğini düşünen İsveçli iktisatçı Gunnar Myrdal, İsveç Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin önde gelen kuramcılarındandı. İsveçli iktisatçı Gunnar Myrdal, bilimin ahlaki temelini sorguluyordu ^ ^ B M ^ ^ M y r d a l , geçen mayıs ayında, 91 yaşında öldu. Kendisi, herhalde, yalnızca bir iktisatçı olarak değil, yirminci yüzyıla, damgasını vuran biiyük düşünürlerden biri olarak hatırlanacak. Bu cümleyi ünlü bir kişinin arkasından yazılan bir makaleye, basmakalıp bir "başlangıç" olsun diye yazmadım. Myrdal'ın çahşmalannın, yirminci yüzyılın önemli düşünce akımlan içinde sık sık ön plana çıkan bazı temalarla ilgili geniş bir alanı kapsadığı açık. Sözıinü ettiğim temalar, üç alandâ toplanıyor: 1* Gelişmiş Batı ülkelerindcki "Refah devleti" uygulamalan ve bunların yol açtığı tartışmalar. Bu tartışmalar, özellikle, özgürlükle eşitliğin birbiriyle çelişen idealler olduğunu öne süren "Refah devleti aleyhtarlan" ile bu iki idealin, bilinçli çabalarla birlikte gerçekleştirilmelen gerektiğini öne süren "Refah devleti taraftarları" arasında yer alıyor. ZıEkonomik, siyasal ve teknolojik gelişmererle birlikte uluslararası ilişkilerde yer alan değişiklikler. Burada ortaya çıkan sorunlar, birbirinden çok farklı toplumların, giderek küçülen bir dünyada karşı karşıya gelmeleriyle ilgili. Bu toplumların, aralarındaki kültürel farkları yadsımadan, insan haklarıyla ilgili bazı ortak değerleri paylaşıp paylaşamayacakları konusu, bu alandaki tartışmaların odak noktasını oluşturuyor. <3 Bilimin insan yaşamı üzerindeki etkisinin giderek artmasıyla başabaş giden bir eğilim olarak, bilimsel bilginin niteliğinin ciddi bir biçimde sorgulanmaya başlanması. Bu alanda ortaya çıkan önemli sorulardan biri, değer yargılanndan ve ahlaki temellerden bağımsız bilimsel gerçeklerden söz edilip edilemeyeceği. Myrdal'ın iktisada katkısını biçünlendiren, bu üç alandaki çalışmalarıdır. Myrdal'a gö IL Dr. Ayşe Buğra Mayıs ayında ölen isveçli iktisat kuramcısı sosyal demokrat Gunnar Myrdal, 1974 yılında Nobel iktisat Ûdulü'nü, muhafazakâr liberal FVon Hayek ile paylaşmıştı. re, Batı uygarlığının temel değerleri olarak gördüğü özgürlük ve eşitlik, en gelişmiş ifadelerini "Refah devleti" uygulamalarında buluyorlardı. "Refah devleti"nin uluslararası düzeyde gerçekleşmesryle, bu değerlerin insanlığın bütününe yayılabileceklerini ve yayılmaları gerektiğini düşünüyordu. serbest piyasanm tam istihdam dengesini sağlayamayacağı, bu yüzden hem tam istihdamı sağlamak hem de gelir bölüşümünü sosyal amaçlar doğrultusunda duzeltmek için, ekonomiye sistematik iktisat politikaları aracılığıyla müdahale edilmesi gerektiği yolundaki benzer görüşleri, daha yüzyılın başında Isveç'te tanınıyor ve İsveçli iktisatçılar tarafından benimseniyordu. NVicksell'in öğrencisi olan Myrdal, bugün Keynesgil kuramı olarak bilinen kuramın çoğu öğelerinin Wicksell'in çalışmalannda bulunabileceğine değiniyor ve "Bu, neden Isveç'te bu kuramla önceden, daha lisans öğrendliğimiz sırasında karşılaşmış olan bizlerin, otuzlu yıllarda buyük krizk savaşma yontemleri alamnda, diınyanın difier ülkderindeki iktisatçüara göre bir adım dana ilerde oldugumuzu açıklayabilir" diyor'''. Otuzlu kriz yıllarında Myrdal, \Vicksell'in görüşlerini yeni olgular ışığında geliştirerek, Parasal Denge adlı kıtabını yazd/ '. Aynı yıllarda, Sosyal Demokrat İşçi Partisi milletvekili olarak İsveç Parlamentosu'nda bulunuyor ve iktisat politikasını "Parasal Denge"deki kuramsal yaklaşım doğrultusunda yönlendirmeye çalışıyordu. Myrdal, İsveç Parlamentosu'nda bulunduftu yıllarda, Amerikan Carneeie Vakfı'ndan bir teklif aldı. Carnegie Vakfı, ABD'de ırk ayırımı sorunu üzerine geniş kapsamlı bir araştırma yaptırmak istiyordu. Araştırmanın, Amerika dışından, bağımsız bir gözlemci tarafından yürütülmesinin, daha sağhklı olacağına karar verilmişti. Seçilen bağımsız gözlemci Gunnar Myrdal'dı. Myrdal teklifi kabul etti ve bu projeden 1944'te yayımlanan "Amerikan Ikilemi" doğdu^. Myrdal, bu projeyi yünitürken, daha sonra uluslararası ilişkiler alamnda daha açık seçik göreceği bir olguyu fark etmişti. Batı toplumları, kendi vatandaşlanna tanıdıkları insanca yaşama hakkını, bu hakkın gerektirdiği ekonomik yaşam standardını, sağlık ve eğitim hizmetlerinden yararlanma olanağını, özgür ve demokratik bir sosyal düzeni, başka toplumlara, hatta, ABD'de olduğu gibi, Refah devletinin ekonomi polltlği Genellikle, "Refah devleti" uygulamalarının kuramsal temellerinin, büyük ölcüde, J.M.Kejnes'in 1936'da yayımlanan "İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teortsi" adlı kitabından kaynaklandığı düşünülür. Keynes'in standart iktisat kuramına getirdiği eleştirilerin, özellikle müdahaleye gerek kalmadan gerçekleşen tam istihdam dengesinin bir özel durum olduğu fikrinin, iktisat kuram ve iktisat politikaları açısından dönüm noktası oluşturduğu, yaygın biçimde kabul edilir. Oysa, İsveçli iktisatçı Knut Wicksell'in, 10