Katalog

Ortamahalle tıpık Osmanlı dftnemı kent sıvıl mımarı örnekleri, sokakları, merdıvenlerı, duvarları, çeşmelerı ve dığer ofielen ıle butunluk karakterını gunumuze kadar koruyabılmış ender merkezlerımızden bırısıdır Ortamahalle'dekı konutlar genel olarak 19. yuzyıl sonu ıle 20 yuzyıl başlannda yapıimışiar sanıplerının bakmakta zorluk çektıkleri DU evlerın korunması devlet yardımma bajjlı. Ortamahalle'nin evleri Safranbolu evleri, Türkiye ve hatta dünya çapında bir tanınmışlığa sahiptirler. Ama artık Safranbolu'nun bir rakibi var... Trabzon'un Akçaabat ilçesindeki Ortamahalle. Ömer Güner TRABZON aradeniz Bölgesi, doğal güzelliklerinin yanı sıra mimarı özellikleriyle de dikkaıi çeken bir bölgemiz. Birçok bölgemiz gibi, bu bölgemizin mimari yapısı da zamanın yokedici erozyonuna terk edilmiş, var olan değerler de yavaş yavaş yok olmaya başlamıştır. Trabzon ilinin Akçaabaı ilçesindeki Ortamahalle de tipik mimarisiyle zamanın yıkıcılığına terk edilmiş durumda. Türkiye Mimarlar Odası Trabzon Şubesi, geçenlerde du/enlediği bir panelde, Akçaabat ilçesinin Ortamahalle semtinin SİT alanı ilan edilmesini ve korunma altına ahnmasını dileyen bir karar verirken ilginç bir nitelendirme de yaptı: Türkiye'nin ikinci Safranbolusu'dur. Ortamahalle'nin kıyaslandığı Safranbolu, Osmanlı kent dokusunu günümüze kadar koruyabilmiş, müzekent görunumunde özgün bir yerleşme bölgesidir. 18 ve 19. yuzyıllardan kalma evler, dönemin beğenisini, yaşama ve uretim biçimini, kültürünü, üstün yapı tekniğini ve mimarısini yansıtan örnekler niteliğinde. 19. yuzyıldan sonra yaygınlaşan Batı etkisindeki susleme ve mimari de Safranbolu'yu çok az etkilemiştir. Safranbolu'da mahalleler, (iç derenin oyduğu vadilerin yamaçlarına yayılmıştır. Birbirlerinin görünümünü kapamayacak biçimde yerleştirilmiş evler düzgün, sağlam yapıları, iç duzenlerindeki zenginlik, havuzlar, köşkler, meyve agaçlarıyla donanmış bahçeleriyle ince bir beğeninin, zengin bir yaşam biçiminin ürunudür. Eski adı Galinos olan Ortamahalle'nin tarihi 10 7. yüzyıla kadar uzanmaktadır. 1. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar kent nüfusunun büyük çoğunluğunu Rumlar oluşturuyordu. En önemli ekonomik faaliyet ıse bağcılık ve şarapçıhktı. Rumların, Lozan Antlaşması'ndan sonra Yunanistan'a göç etmeleriyle geride bıraktıkları evler, u/un süre boş kalmış, daha sonra da yavaş yavaş Türkler yerleşmeye başlamışlardır. Ortamahalle, devlet karayolunun geçtiği dar bir kıyı şeridinin hemen güneyinde, yer yer taraçaları olan meyilli bir arazide kurulmuştur. Arazi yapısından dolayı bazıları merdivenli olan dar, kıvrımlı sokak yapısı, cami, çeşme ve konutlan ile bir butunluk içinde karakteristik bir OsmanlıTürk yerleşmesinin işlevini yitirmeden günümüze kadar yaşatabilmiş ender örneklerinden biridir. Mimarlar Odası Trabzon Şubcsi'nin düzenlediği panele katılan konuşmacılar bu tarihi SİT alanının korunması için devlet yardımının gerekliliğini vurgulayarak aşağıdaki görüsleri ilerı surduler. Türkiye'nin ikinci Safranbolu'su Trabzon'da K "Geçmişimizi her yönu ile gelecek nesillere yansıtacak belgeler durumundaki u<rihi eserleri • titizlikle korumanın ve varlıklarını yarınlara aktarmanın sorumluluğunu taşımaktayız. Ortamahalle'de bugUn yaşayan bir çevre vardır. Mevcut yapılar 3 grupıa ırdelenebilir. A) özgün biçimini ve fonksiyonunu yitirmeden günümüze kadar gelen yapılar. B) Bazı ıla\e \e yıkımlarla özgün durumundan çok şey yitirmiş olan yapılar. C) Böyle bir tarihi merke/de yeni yapılar, her boş olan parsele değil, ancak, uygun olan parsellere yapılmalıdır. Avrıca. >eni yapılar, boyutlan, cepheleri ve de özellikleri ile tarihi çevrenin yapısal plastiğine. silııcıino. kesin ııyum sağlamalıdır. Programsız bir yeni yapılaşma ile burası kısa zamanda özellığıni \itircbihr" .' BEKİR GERÇEK (Mimarlar odası kunılu Oyasl) "Ortamahalle, Akçaabat Tarihi kitabının yazan Muzaffer Lermioğlu'na göre, lfteriza \e Nefsipulathane olmak üzere iki bölgeyi içerir. Ve burada 18. yüzyılda 40 civarında e\ bulunmaktadır. Ortamahalle'de 1938 yılında sonuncusu yapılan içsofalı plan tipindeki bu e^erin yaşnyan iki ustasından Yusuf Usta ile yaptığımız söyleşiden şunları ögreniyoruz. Bir e\ 4 tur ıısta marifeti ile yapılıyor. Taşçı ustaları, ahşap karkası çatanlar, sıvacılar, doğrama ve marangoz işlerini yapanlar. Bu işlerde en zor ve hüner gerektiren cephelerdeki kornişlerin çekilmesiki, bunlar çeşitli kesitlerde, el rendesi ve keser kullanılarak çekilebiliyor. Cephelerdeki resim. motıf gibi süsleri, hatta ayetleri o zaman yörede yaşayan Rum ustalar yapıyorlar. Bu inşaatlarda >alnı/ca bağlayıcı olarak kireç kullanılıyor. Bu kireçin hazırlanması, 3 ayda bir suyunu değiştirerek yaklaşık 2 yılda elde ediliyor. Içsıva, ince dere kumu, dışsıva, deniz kumu ve kımış katılarak hazır. lanıyor. Yine bu evlerde cam dışında ithal malzeme kullanılmıyor. Tamamen yerli urunlerle inşa edilen evlere kiremit üreten Akçaabat'taki ocaklar, sonraları kapitulasyonİardan \ararlanarak piyasaya giren Marsilya tipi Fransız kiremitleri ile rekabet edemiyor ve kapanıyorlar. Ortamahalle, halen insanların birlikte yaşadığı sağlıkh yapılaşmış bir bölgedir. Bunun bilincinde olarak, aynı fonksiyonları teknik ve kredi yardımları ile daha sağlıklaştırma temel politika olmalıdır. Sadece meskene ayrılan bölgede spekülatif iştahları arttırmayacak, yeni yapılaşmaları armoni içersinde disipline edecek akılcı koruma planlarının süratle hazırlanarak SİT planı adı altında uygulamaya konulması gerekmektedir" Z Yrd. Doç. Dr. NURAL 6ÛNDÜZALP