Katalog

î R İ Ç Şiar Yalçın 41 On kâğıtla nıaya empas apılır... mı? • AV73 V652 985 briçte ne kadar önemli bir yeri olduğuna çok güzel bir örnektir: • V962 ¥ 1053 • R872 • V6 • AD10 85 V A92 • A5 • R83 Doğu Giiney Batı Kuzey Pas Pas 1 Pik Pas Pas 4 Pik 2 Pik Batı kör sekizlishıi çıkar ve Doğu valeyi oynar. Sıra sizde. CEVAP: Bağışlamanın bir yararı olmadığına göre asla alıp düşünmeye başladınız. tlk bakışta, iki kör kaybınız olduğuna göre, oyunu yapabilmek için hem trefl asının hem de pik ruasının Doğuda olmasından başka çareniz yok gibi görünmektedir. Ama bu olmayacak duaya amin demekten başka bir şey değildir. Biraz kafanızı çahştıracak olursamz, bu iki anahtar kâğıdın da Doğuda olmasına imkân bulunmadığını anlarsınız. Çıkış kâğıdından Doğuda körün rua, dam ve valesinin bulunduğu bellidir. Bu altı puan eder, eğer pik ruası ve trefl ası da elinde olsaydı onüç puanı olurdu ve en az beşli (Batının sekizlisi ya bir dablton ya bir singltondur) güzel körüyle herhalde oyunu açardı; oysa, yukarda gördüğünüz gibi, ikinci pozisyonda pas geçmiştir. O halde oyunu, bu anahtar kâğıtlardan hiç değilse birini Batıya vererek kurmalısınz. Bir ihtimal Doğuya trefl asını ve Batıya da singlton pik ruasını vermektir. Ama bunun şansı sadece °/o 6'dır (°7o 25.4). Daha makul bir plasman trefl asını Batıya vermek, Doğuda ise ikili pik ruasını ve trefl damını umınaktır. Bu takdirde oyun sonunda Doğuyu yatırmak mümkün olabilir. Karolarınızı lamamen elimine ctmenize yetecek kadar yer antreniz yoktur, ama Doğuda en çok üç karo varsa kısmî bir eliminasyon da işinizi görebilir. İlk eli aldıktan sonra karo asınızı çekin, karo ruasıyla yere geçin ve pik dokuzlusunu oynayın. Varsayımınız doğrulanır da yerde kalırsanız sakın empası tekrarlamayın (hipotezimize göre pik ruası doğuda zaten ikilidir) çünkü karo kupuna ihtiyacınız vardır ve yerde başka antreniz yoktur. Karo kupundan sonra pik asını çekin: Elinizle koymuş gibi Doğudan rua düştü... Şimdi körle eli Doğuya verin. Diğer varsayımlarınız da doğru çıkar, yani trefl damının Doğuda olduğu ve üçten çok karosu olmadığı anlaşılırsa, artık oyunun batarı kalmaz: Doğu metr körlerini çektikten sonra ya damııı altından trefl ya da el çaka yer çakaya kör dönmek zorunda kalır. tşte dört elin • V • • • 74 V 84 • D1064 • A10954 gönlünüzce dağılımı: V962 1053 R872 V6 • R3 ¥ RDV76 • V93 G • D72 AD108 5 A92 A5 R83 S A T R A N C Nevzat Süer Aleksander ALEHİN (19 Ekim 1892 Moskova 24 Mart 1946 Lizbon): Aşağıdaki yazı Arjantinli Uluslararesı Biiyükusta Miguel Najdorf tarafından 1971'de 25'inci ölüm yılı anılan A. Alehin için yazılmıştır (Almancadan çeviri: Levent Akın; SSD sayı: 9): "Alehin'i ilk kez 1929 yılında Varşova'da bir kulUpte EmanUel Lasker ve eşi ile birlikte briç oynarlarken görmüştüm. Aynı yıl ona bir kez daha, bu kez satranç tahtası başında rastladım. Varşova'da otuz iki masaya karşı aynı anda oynamaktaydı. Üstelik iki tanesi de kapalıgöz'dü. Görmeden oynadığı bu iki masadan birinde ben bulunmaktaydım ve Alehin'i yenmeyi başardım. Üç yıl sonra Polonya Satranç Federasyonu'nun çağrılısı olarak Varşova'ya tekrar geldi. O zamanlar genç olnıama karşın Polonya'da çok iyi bir isim yapmıştım. Bu nedenle federasyon Alehin'le benim aramda iki oyunluk ufak bir maç düzenledi. Her iki oyunu berabere yapmayı başardım. Kendim de hayret etmekle beraber çok da kıvanç duydum. Alehin'le esas arkadaşlık kuruşum daha sonraları 1939'da Buenos Aires'de 7'nci Satranç Olimpiyatı sürecine rastlar. Her turdan sonra birlikte yürümevi âdet edinmiştik. Bu arada konumuz çoğu zaman satranç olurdu. Çünkü satranç Alehin için her şeydi. Bu beraber gezintilerimizin birinde "Şimdi size eve kadar eşlik ediyorum. Orada oturup biraz laflarız" deyişini şu anda bile anımsıyorum. Bu konuşmalarımızın birinde "Biliyor musunuz Doktor, satrançta size karşı iyi bir sonuç almış sayılı kişilerden biriyim" dediğimde Alehin alnını kınştırmış ve "Hayır, hayır, 1932'deoynadığımıziki oyun da berabere sonuçlanmıştı" diye hemen yanıtlayıvermişti. Ama ben ısrar edince de "Hayır, doğru değil" diye de ateşlenmişti. O zaman ben kendisiyle ilk kez oynamış olduğum çogulgösteriyi anlatmaya başlayınca Alehin sözümü kesip "Doğru! Anımsıyorum. Körlemc oynadığım iki oyunu da kaybetmiştim. Hatta biri de h7'de kale fedası yapmıştı. Demek bu sizdiniz?" demişti. Aradan on yıl geçmesine ve bu arada birçok turnuva ve çoğulgösterilerde bulunmasına karşın taa 1929'da körleme oynadığı bir oyunu hâlâ anımsaması doğrusu inanılacak gibi değildi. Ben, Lasker ile Capablanca'yı da tanırdım. Dünya Satranç Birincileri'nden hiçbiri Alehin kadar kendini satranca vermiş değildi. Onlarda satranç ikinci planda kalırken Alehin1 de sürekli ön planda gelmekteydi. Anımsıyorum 1933 yılıydı. Bana "Hadi birlikte satranç kulübüne gidelim" demişti. Kulüpte ise Arjantin Birinciligi Seçmeleri vardı. Üstelik Arjantin'de o yıllar satranç bugünkü kadar da yaygın değildi. Bu yüzden Alehin'in çağnsına şaşmıştım. Ama Alehin "Bazen zayıf oyuncuları da izlemek ilginç olabilir" diye bir açıklama getirmişti. Turnuva salonunda ise, üçüncü sınıf bir oyuncu olsa bile onun tahmin etmiş olduğu hamleyi yapmadığı takdirde çok heyecanlanmaktaydı. Alehin buydu işte! Satrancı ruhuyla oynuyordu. Hatta analiz sırasında bile. Paris'in Cafee de la Regence'nda da onu görürdüm. Parlak oyunlarından göstermesini dileyen hiçbir kimseyi kırmazdı. Buenos Aires'teki uluslararası turnuvadan önce de Alehin'e birçok turnuvalarda rastlamıştım. örneğin 1937/38 Margate'de. O, ustalar bölümünde ben ise ikinci gruptaydım. Böök'e karşı "ölmez"ini oynuyordu ve tam da 14'üncü hamledeki kale fedasını yapmıştı. Oyunu incelediğimi görünce yerinden kalkıp yanıma geldi. "Fedayı nasıl buluyorsunuz?" Fedanın amacını ise bir türlü anlayamamış olmama karşın "Harika!" diye yanıtladım. O ise yalnızca gülümsedi. Alehin oyunu çok parlak bir biçimde kazandı ve o akşam ben odada kendimi biraz rahatsız hissettim. Çünkü fedanın niçin yapıldığını anlayamamış olmama karşın Alehin'e dürüst bir yanıt vermemiştim. A. ALEHİN'DEN SEÇME OYUNLAR (Sürecek) Vezirgambiti (Alınmış); ALEHINE BÖÖK (Margale, 1938): 1 d4 d5 2 c4 d5xc4 3 Af3 Af6 4 e3 e6 5 Fxc4 c5 6 oo Ac6 7 Ve2 a6 8 Ac3 b5 9 Fb3 b4 10 d5! Aa5 11 Fa4+ Fd7 12 d5xe6 f7xe6 13 Kdı b4xc3 14 Kxd7 Axd7 15 Ae5 Ka7 16 b2xc3 Şe7 17 e4! Af6 18 Fg5 Vc7 19 Ff4 Vb6 20 Kdı g6 21 Fg5 Fg7 22 Ad7 Kxd7 23 Kd7+ Şf8 24 Fxf6 Fxf6 25 e5!, Terk. Bu konuyu dönme fırsatını iki yıl sonra bulduğumda apaçık sordum. "Doktor! Böök'le olan oyununuzda Kale fedasını nasıl bulduğumu sormuştunuz. Ben ise size dürüst bir yanıt vermedim. Gerçekten de fedadan hiçbir şey anlayamamıştım. Ama sizin de her şeyi önceden hesapladığınızı pek sanmıyoruml' Alehin yine gülümsedi ve "Sakin olunuz genç dostum" dedi. "Ben de hiçbir şey görmedim ama hissettim". Satranç oyunu öyle bir sanattır ki hesaptan daha çok hissetmek de gerekir. Alehin ön planda kazancı tutanlardan değildi. Daha çok "güzellik'Me ilgilenirdi. Oyunlarını gözden geçirip tekrarlamak ona büyük zevk verir ve oyundaki aynı heyecanı tekrar yaşardı. öyle önemli turnuva oyunlarına bakması da gerekmiyordu. Çoğulgösteri oyunlarını bana gösterdiğini hatırlamaktayım. Oynadığı her oyununu bir yerekesinlikle not etmek aiışkanlığında idi. Alehin'den söz ederken 1927'de Capablanca'yı Buenos Aires'te yenip Dünya Satranç Birincisl ününü nasıl kâzandığım da unutmayalım. Çok yüksek durumsal (pozisyonel) oyunu ile Capablanca'yı yıkmıştı. Çoğu oyuncuların kendilerine özgü tek bir stili vardır. Ama bir dünya birincisi her stilde oynayabilmelidir. Tiim dünyanın ve her dönemin en büyük satranç ustası kimdir? Kuşkuya düşmeden söyleyelim: Kendisini satranca ve onun gelişmesine adamış olan Alehin'dir. Kendisini saygıyla analım. Macit İSKENDEROĞLU (28/01/1928 13/7/1986) Anı Turnuvası: Mersin, Bursa ve Bolu'da satranç hizmetleri verip İSD 1943 dahil söz konusu satranç derneklerinin başkanlığını yapmış ve son olarak da TSF 1954'ün bir haftalık baskanıykcn vefat edcn emekli Vali Macit Iskenderoglu'nun anısına tSD 1943'ün düzenlediği turnuva üç birinci ile sonuçlandı: 13 (ayrımsız) Engin Bolcan, tzak Romi, Sencer Güllulü 55.000 TL'yi paylaştılar. Hakemi: Boray Erdinç. V6 f * » » 52 R83 RD104 A542 K B G • R D V974 • V7632 • D1O93 • R87 Ku/ey Dogu Batı Cfiinev 2 Pik Pas Pik" Pa; 1 Pik Pas Pas Pas Batı karo ruasını çıkar. Nasıl oynarsınız? CEVAP: Masada deklaran ilk eli aldıktan sonra pik ruasına empas yaptı ve Doğu sek ruasıyla alıp karo döndü. Giiney çaktı, pik asıyla yere geçti ve bu kez kör empasını denedi. lakat o da lutmayınca trefl ruasını kaçırmaya çalışnıaktan başka çaresi kalmadı. Sonuç: Bir içcri. Problemin başlığı si/leri saşırtmış olmasın... On kâğıtla, açık bir kontr cndikasyon olmadıkça, ruaya daima empas YAPILIR. Üç kâğıdı dışarda olan bir rengin rakiplere 21 dağılmıs olması olasılığı % 78, 30 dağılmış olıııası olasılığı % 22'dir. Buna göre, sağınızdan singlıon bir rua düşürme şansınız nedir? Bunun hesabı basittir: Rua singlton olabilecek üç kâğıttan biridir, o halde iki eldeıı birinde 1 singlton bir rua olasılığı 78 x = % 26, Doğuda singlton bir rua olasılığı ise bunun yarısı olan °?o 13'tür. Kimi oyuncular bu durumda öııce elden damı oynarlar ve Batı küçük vcrince ası koyaıiar. Muhakemeleri şudur: "Dı^.arda sadece iki kâğıt kalmıştır: Şu halde Doğunun elinde tek kâğıt varsa, bunun rua veya küçük olması ihtimali eşittir" Burada ayrıntılarına gircmeyeeeğiz, ama bu muhakemenin bir "safsata" olduğunu belirtelim. Gerçi Batı ilk pike küçük bir kâğıtla uydııktan sonra, Doğudan singlton bir rua düşürme olasılığı inisyal % 13'e oranla biraz artar çünkü bazı dağılımlar ekarte edilmiştir; ama normal bir eınpasın kazanma şansı hâlâ çok daha yüksektir. (Bu noktanın Ustünde bu kadar uzun boylu duruşumuzun nedeni 'on kâğıtla ruaya empas yapılmaz' yolundaki yerleşmiş bir kanıyı çürütmektir: Siz beni dinleyin ve ara sıra sek bir ruaya el kaptırırsanız bile ortağınız.ın serzenişlerine aldırış etmeyin!) Ama yukardaki elde durum farklıdır ve empasa karşı kontr endikasyon vardır. Deklaran konuşmalardan ve çıkış kâğıdından gerekli sonuçları çıkarmayı ihmal etmiştir. Şöyle ki: Kontratın ancak hem kör ruasının hem de trefl asının Batıda olması halinde tehlikeye girebileceğini görmeli ve bu takdirde pik ruasının da Batıda olamayacağını anlamalıydı. Çünkü çıkış kâğıdına göre, Batının karodan en az beş onör puanı vardır, diğer iki anahtar kâğıdın (kör R ve trefl A) değeri yedi olduğuna göre, bir de pik ruası elinde olsaydı her halde sesini işittirir, Güneyin 1 Pik açışı üzerine onbeş puanla ya kontr ya da I SA ile araya girerdi. Demek ki tehlikeli durumda (trefl ası ve kör ruası Batıda) pik ruası mutlaka Doğuda olmalıdır ve bu itibarla empas yapmanın bir anlamı yoktur. Üç anahtar kâğıt da ters tarafta olduğu zaman kontratı yapabilmenin tek şansı ilk turda pik asını koyarak ruayı diyagramda olduğu gibi sek uınmaktır. Rua düşmezse, diğer anahtar kâğıtlardan birini (kör ruası veya trefl asını) Doğuda ummaktan başka çare yoktur. Aşağıdaki el Kelsey'in "Logical Bridge Play" (Faber and Faber, 3 Queen Square, London WCI) adlı kitabından alınmıştır ve mantığın • A D10986 4 AD10 K B • ¥ • • D 443 Kümülatif ve alternatif şanslar AR832 AD • 1032 D32 • D5 V 7432 • D85 • ARV4 Kontrat: 3 SA. Batı karo dörtlüsünü çıktı. Doğu asla alıp karo döndü ve defans ilk dört eli aldı. Batı beşinci elde kör altılısını döndü. Sıra sizde. f • muz 5'inci bölgedeki oyuncularımızın uluslararası sayısal gücü (ELO) şöyle: FIDE'nin Uye federasyonlara yolladığı ocak 1987 çizelgesine göre dahil bulunduğu (Baylar): Fu Atahk Suat 2375, Uu Yılmaz T\ırhan 2375, Uu Onat llhan 2360, öney Feridun 2350, Fu Soylu Suat 2345, Fu Yurtseven Can 2335, Fu Ülker Ateş 2320, Arduman Can 2285, Atakişi Fatih 2285, Asaturoğlu Rupen 2280, Sel Çetin 2275, Bayramiçli Mehmet 2270, Yasin Hür 2255, Han Hakan 2220. (Bayanlar): Yılmaz Gülümser 2015, Çınar Nilüfer 2005. Dünya Satranç Birinciligi 198790 dönemi için UnUnU korumak zorunda kalan Kaspa rov kiminle karşılaşacak? Bu sorunun yanıtı yakında veriliyor.önceki dünya satranç birin cisi Karpov ile rakibi Sokolov arasındaki 14 oyunluk maç Ispanya'nın Linares kentinde şuba. sonunda başladı. Yedibuçuk puanı ilk alan hali hazır Dünya Satranç Birincisi Kasparov'uıı karşısına çıkacak. 442 Mantık ve olasılık 29