Katalog

H AFTAN IN KON UĞU 'Görevimiz yaratıcılığı damıtmak' Kültür ve Turizm Bakanlığı 19861987 En İyi Yönetmen Ödülü Devlet Tiyatroları yönetmenlerinden Yücel Erten'e verildi. Erten'le yönetmenlik anlayışı üzerine konuştuk. Yücel Erten 1945 Muş doğumlu. Ankara Devlet Konservatuvarı Tiyatro Bölümünü ve Federal Almanya'da Essen Folkwang Yüksekokulu'nun reji bölümünü bitirdi. Aristofanes 'ten sahnelediği "Kadınlar Devleti" oyunuyla Folkwang ödülünü kazandı. Yurda dönünce Devlet Konservatuvarında öğretmen ve Devlet Tiyatrosunda sanatçı olarak görev yaptı. Bir süre "Almanya'nın Sesi" radyosunda çalıştıktan sonra, 1979'da Devlet Tiyatroları rejisörlüğüne atandı. 1982'de Ankara Sanatevi'nin Genel Sanat Yönetmenliğini üstlendi. 1983'ten bu yana da Devlet Tiyatrolannda rejisörlük yapıyor. Gökhan Akçura • Savıı Yucel Ltıcn, Kııllur ve Turtrm Hı/lan/ıÇı'nın "En tyı ) (.neniu'iı " odulunu uldı^ını ıçın kutları? hicı scnız soyleyye "yönelnıtn" kuıuınunu ırdeleyerek sel, duvumsal vedüşunsel olaiı bırcok unsurla doğrudan ve yoğun bıı alı>\erıı> ıçınde Isın ınnde \a/ar vaı, oyuncular var, dekor, kos tıım, ışıklandırrna var, yerıne gore mıızık ve dans var Ayrıca seyırcı var Ama sall yan yana, arka drkaya getırılmı^ bıçımde de değıl Iç ıçe gecmış, bırbırıne akısmıs durumda. Şımdı bu kadar çok vc değışık bıleşenın varlığı, ııyatıo olayının bcllı bır yorum, bcllı bır du/en, bcllı bır perspekııl ıçınd'1 ger ^ekleimesını zorunlu kılıyor. Unsurların dengelenmesı ve amaca uygun bıçımde aksaması/ yurümesi n,ııı, bu surecı, tam soruınluluk veiarn yetkıylu v.ııutecek bır sanatçı gerekıvor kı buna rcjısor ya da yönetmen dıyoru/ Vaııı bır bakıma, renklerı bırleştırıp gune^ taytında beya/ı olıışturrrıak gıbı bır ı^. Ya da gun ı^ığını ayn^tırıp gökku>ağını olu^iurmak. özgül ağırlığını, piyesin gereklerine göre dengelemek de gerekır. Çevre, giysi, ışık düzenlerinı gerçekleştiren sanatçılann tasarımlarını, uretımlerinı; yorum bütunlüğü içinde, estetık butünluk ıçınde bırbııınc kenetlemek de rejısörün görevidir. Oyunda gerekecek müzık ve danslar ıeın de öyle. Yapıtın söylemı, sergilenen yaf am kesitinin kendı iç rıtmı, müzikalıtesı, devınımlerin akışı, değışımler, oyunun genel devinim ve lıız gratığı ve daha şu anda aklıma gclmeyen birçok ayrıntı. özetiu özetı: Ya7ardan perdecıye, oyuncudan ışıkçıya kadar herkesın, yaratıcılığını ve emeğını, damıtaıak seyırcıye sunmak oluyor yonetmenin ışlevı. Tiyatroda 1987'nin En İyi Yönetmeni Yücel Erten: • Pekı, tiyatroda bu dentı önemlı bır yerı olan ' 'yönetmen'' ulkemızde nasıl yetiştı, nasıl yetışiyor? • Bılıyorsunıı/, I urk geleneksel tıyatro bıçımlerınde, bugıınku anlanııyla tejısör yoktur. Bızde batılı anlamda lıyatro hareketının başlamasıyla "yönetmenlik" kavramı da göruntuye vıkar. Muhsin Ertugrııl, bırçok yönde olduğu gıbı, bu alanda da Onculuk etmiş, bııyıık çabalar göstermı^tır. Konservatuvarımi7in kuuKusu Prof. Carl Kbert'ın de ı,ok onemlı kalkıları olduğu tariıvılma/ Kaıııııı ta, Istanbul Şchır Iıyatıosu Mııhsııı Lıtugrul'un, Devlet Tıvattolaıı da Carl hbert'ın oğrencılerıyle bir yol tutmu^lardır Daha sonla, n/ellıklc de altnıışlı yıllaıdan b.ışlayarak, o/el tıvatro dunvdsında bır hatekel, bır ııfıık genı^lemesı, bıı dınanıı/m gOrukır lıyatronııı/ım kısa ge«,ını>ı go/ onune alınacak ohırsa, bııtuıı bıııılaı, kucıımsenmeyecek gelışmeleıdıı. Cıclgclclım, rcıı eğıtıını konıısunda •jinıdıyedek bıı adım atılmadığı ı<,ın, soııuçta her şey yıııe raslantıya bırakılmış oluyor. Hıijji'n lıâlâ ıcjı alanıııda cğıtın". veıcn bır ku rumumu/ yoktıır Deııeyımlı oyuıiLiıların, ya da kcııdı kendıııı vetı^tırcıılcrın, rejısörlııfe soyıınmasına unıııt bağlamii gıbı bır dıırıımunuı/ var Ama bu bana cıkar yol gıbı goı unmuyor doğrusu Bıı şckılde iyi yönetmen vikmaz ını? Çıkar. (,'ıkmıştır da. Ama soııuçta bu bir yöntem değildır Yöntem efeıtımdıı. • Yönetmenın bu yapttğına bır "yenıden yaralma" dıyebılır mıyiz? • Lvet Doğal kı, yalınkat bır organızasyon duzeyınde değıl yönetmenın ışlevı Bir yeni('en yaratma, yenıden doğurma. Sorumlu, sancılı, ama olaganustu gu/el bır yaratma. Yu/arın kâğıt u/erıne döktuğu oyunda, dırı ve ^ağcıl unsurlar nelerdır? Kurduğu yaşan tıya soluk verebılmek ıçın, eldekı olanaklar nasıl seferber edilnıelı? Aşınınış, vıpranmış yanlar ya da purüzler var mıdır? Ana çe'ışkıler nelerdır? Butün bu soıulara, sahne ıle seyırcı arasında gereekleşecek ıletı^ım düzleminden bakar yönetmen. Sonra oyuncunun gızil gucunu, sanatçı varlığını, malzemesinı vc yaratıcılığjnı ortaya koymasına yardımcı olmak gcrckır Ama oyuncuların herbirinın • Yönetmen, bır ' 'oyun' 'u sahneler. \ Oyun ıse bır "yazar"ın eserıdır. Yazar duşuncelermı döktnuştur bu oyuna. Yönetmen ıse buna bu yorum katar. Bu sureç ıçınde yönetmenın yaklaşımı, katkısı nasıl olur? • Oyunun yoıumlanmasmda vönetmenin katkısı, seçımı, tutumu çok onemlı Doğal kı yönetmen, çağından, dunyasından ve ulkcsınden sorumlu bır sanatcı olarak, yorumlama, tasarımlama ve canlandırmayı kendı temcl gorüslerı doğrultıısıında yapacaktır. Şımdı ben bunu sOyleyınce, oyun yazarının hemen kayguyla yermdcn kıpırdandığını grtrtıı gıbi okıyorum. Açıklayayım: "Ben boyle yorumladım" dıye, daın üstünde saksağun kovalamaklan soz etmıyoruııı doğal kı. 1 ersıne: Bır oyun, özunu, söylenıını, ladıııı, duy yo'ietmenın ışıe\t sızce başlayalrtı Srrttr tıvatroda 9 • Insanoğlunu.ı lıavala ve dunyayj bır şeKıl vemıe <,abaii var Bu çabanın gerveklestıpı va da dı>avLirduğii alanlardan bırı de sanat Insan, sarıat aracılığıyla, varlığma an lanı katmaya çaba gosterıyor Resımle, mu zıkle, yazınla, Mvaıroyla. (ielgelelim tıyatro sanatı, c'ğerlerınc oranla bıraz daha karmasık, bıraz daha bılesık Yazınsal, görscl, ısıt