Katalog

Hana vardım han değil... İstanbul'un tarihi Kapalıçarşı'sında konaklama yerleri, yani hanlar vardı bir zamanlar. Üç taneydi bu hanlar. Konaklama nitelikleri yerlerini zamanla küçük üretim birimlerine bırakmış, sonradan yapılan eklemelerle de mimari özelliklerinden epey şeyler kaybetmişler, ama içindeki insanlar hâlâ sımsıcak. Erdal Yazıcı uzyıllar boyıı bu merdıvenlerı kinıler aşındıııp yanııu yumru etmişler acaba?.. Dıli olsa da konuşsa nıerdiven taşlaıı... Dıli olsa da döktuıse ııslunJcki ayak izlerının kımlerinın olduğunu... Kımler g^lmiş, kımler geçmis bu han kapılarından? Zcngın tacirler, eşrattan kişiler, paşalaı, sadrazamlar, yolcular, hamallar... Gunümuzde de geçmiştekı ayak izlerıne basarak, aynı yoldan çıkıyor hanın sakınleri ve meraklıları.. Ana kapıdan ıçeıı ginp mcrdivenleri çıktığımuda büyukçe bir avluyla karşılaşıyoruz. Orıada bir havuz ve bir çeşme var. Her yer tarıh kokuyor. Avlunun etrafı iki katlı odalarla sıralanmış. Ust katta kolonlar üstünde kemerler . Evet Istanbul Zincırlı Han'dayız. Han duvarlarını 7aman epey jıpratmîj Yer yeı kırılıp dökulmeler olmuş, ama yine dc tum görkemiyle, değı>ık uluslardan turısileri ve meraklıları adeta buyuluyor. Zincırli Han'ın bugünku sakınleri kuyumcu ustaiarı, halı ve antika eşya satan ebnaflar. Kapalıçarşı'nın en eski hanları Y Zincirli Han Zincirli Han'da kırk vıldan bu yana gravur ustalığı yapan Ohannc* Muradyan, hanın en eskilerinden. Kırk yıla yakın zamanını bu han duvarları arasında harika kabartma sanat eserleri üreterek geçırmiş. Yaşamının büyük bir bölumunü geçirdiği, evı gıbi sevdiği Zincirli Han'ı anlatıyor "Bu merdivenleri kimlcr aşındırmış diyorsunu/ deftil mi? Kimler a^ındırmamış ki... Yu/>ıllar oncesi tacirlerden, alısveriş için gelen yolculardan, sadrazamlardan, paşalardan tutun da gunumü/de ticaret için, tgezmek için gelen Arılonny Quinn gibi ünlüler hanımı/ın konugu olmııslar. Ajrıea hanımı/ diinyaca unlu lilmlere konu olmuş. "Amerika Amerika", "Topkapı" Kİbi daha Umini hatırlayamadığıııı tilmlcrin ba/ı böliıınleri hanımızda çekildi. Kısacası hanımı/ dunyaca tanınmış ve mc>hur olmu> bir h a n ! . . " Selçuklulardan ve Osmanlılardan kalma hanlar o dönernde ticaret kervanlarının kıınakladığı uğrak yerleri olmu>lar Kervanlar 810 saatlik bir yolculuktan sonıa gün batarken, yolu uzerındeki bir handa konaklar, gün ağunrken tekrar yola koyulurmuş. Şehirlerde ıse Evlıya Çelebi'nin "hacegân" diye adlandırdığı hanlar birer ticaret merkezı nıteliğindeymış. Bu tip hanlar bugun bılc ııfak ticaret bırımlcri şeklinde aynı işlevlcrını .urdürmektcdırler. Çoğunun ortasında bir a\lu, etrafında ise iki katlı bölılmler bulunur. Istanbul'daki hanlar bu tipe gırerler. Bu hanlann her birinde aynı tür ış yapılır. Çoğu bakımsız, sonradan yapılan ilavelerle, asıl mıınan özellıklerinı yitirmişler. Zincirli Han bakımsız olmasına karşın diğerlerine göre şanslı!.. Bozulmamış ve en otantik olanı. Gravür ustası Ohannes Muradyan ilk geldiği yıllardan bu yana handakı 'hava'nın bira7 değiştiğini belirtiyor ve "Hepimiz, bu handaki esnaflar lek bir aile gibiyiz. SKak ilişkilerimiz var, ama 3040 yil önce handaki 'hava1 bir başkaydı..." diyor. Zincirli Han, Kapalıçarşı hanlarının içinde en bakımsız olanı. Bu durum, Zincirli Han için bir şans olmuş I denebılir. Çünkü mimari yapısı henuz bozulmamış (yanda). İki katlı hanın bugünkü sakinleri kuyumcu ustaları, halı ve antika eşya satan esnaf. Zincirli Han'ın bekçisi ilya Nihalakı (alt solda) ve gravürcü Ohannes usta (alt solda) hanın en eski sakinleri. Sarnıçlı Han'daki ünlü mangalı (alt yanda) satın alabilmek için sıraya gırenlerin arasından ünlü zengin Rockefeller bıle var. Han'la karşılaşırsını/ Ismını içindeki canıisinden almış. Orta \erinde kuçuk bir avlusu ve bir turbe var Dıger ıkı hanla kıyaslandığında burası 'dokulüvor'. Handa karyolayapımcılan, tannrcılcrı, nıobilyacılar var. Camili Hanın bir ılgınç yanı. camısının ımanıı llkokul dıplonıalı, 194^'den bu vana caminın 'lahn' ııııanıı1 Nuri'llin Ö/karaoglu gcçımını marango/luk yapa'jk sağlıyormus. Camı herhangi bir kurumj bnglı değılmış... Hoca: "lsler^em camiji saiurım. Kırk >ılüır burada 'fahri' olarak imuııılık >upı\orum. Kimsp bi/i ara>ıp sormıı.Noı... Aslında heni dünya lanır! Her yelen ııırısl e/an ukıırken bir enslanlane alır, sonrad;ı loloyr ıllarımı dunyanın obur ııcundan buna gondi'rirlt'r" diyor. Camili Handa kaışola uMası Stlahatlin Turensoy 1938'dcn bu >ana csnatlık vapıyoı Selahattin Usta: "hskideıı bu lıaııdıı pirinç(en karyolalıır >apılırdı. Rir üorstvdiııiz, hepsi de anlika degerinde seylerdi. Handa (ii'ari'l çok canlıydı. ^irndi a>nı canlıli)>ı gormrk, a\nı 'hava'yı solumak muınkun dcyil. \lı>\eriş sonuk, işler kesal" dıvor Yuzyıllardan bu yana içindeki laıılı >a^amı günümu/e ta>ıyan bu hanlar, yıkıkdokuk olmalarına, yenı düzenlenıeleıle bozulmalarına karşın, 'yenı yetme', 'aıabesk' ı> hanla rı, beton yığınları kaışısında yıne de önemlerınden bir şey yıtırmemışler... 1 Sarnıçlı Han Kapalı Çaı>rnın Ueyazıd girişindvkı Bakırcılar Sokağı'nın bailangıcında yer alan diğer bir han da Sarnıçlı Han'dır. Adını içindeki saınıçtan almış. Hanın orta yerındeki avludan sarnıca ınıliyor. Yüzyıllar Oncesi şehrin su gereksınmesıni karşılamak ıçın yapılan sarnıçlardan bir tanesı. Handa bakır antika e^yalar, halılar, kılımler satılıyor. Genclde turistlerin uğıak yerlerinden bir tanesı. (îelen turistler avlusunda kahvelerını yudunıluyor, sonra da alışveris yapıyorlar Hanın dinlendirici bir havası var. Sarnıçlı Han, Zincirli Han'a göre otanlık liğini yitirmiş. Sonradan yapılan ckler \e duzelenmeler (buna han sakinleri 'restore edildi' diyorlar!..) hanın 'hava'sını boznıu^. Sarnıçlı Han'ın avlusunda el ıs.çilığ>vk yapılınış 'harika' bir mangdl var. Bu mangala 'sulanarak' satın alrnak ısteyen cpey kişi çıkmış, ama sahibi satmanııs. Bunlardan bir tanesi de Amerikalı unlü ışadamı Rockfcller ımiş. O da epey 'sulanmı^' ama mangalı elde edememiş. Camili Han Samıçlı Hanın bulundugu sokaktan iki yuz metre aşağıda sola kıvrıldığınızcia Camili 12