Katalog

kapsamlı önerileri de yanıtsız kalmış. Kazı iznı Kültür vc Tlırızm Bakanhğı Eski Eserler Genel Müdurlüğu'nden çıkıyormuş Istanbul Üniversitesi arkeologlarından da başvuranlar olmuş. Acaba Türk arkeologların başvuruları da Ankara'da bürokratik kumların altında mı kaldı? Patara tumüyle SİT alanı. Yani çivi çakmak bile yasak. Sahilde meşrubat satan ve şemsiye kiralayan karavanı görenler, bıı "modern hizmel"in nedeninı merak ettniş olabilirler Karavan yöredeki "ticari zekâ"nın bir urunu. Herhangi bir kulübe yapmak yasak olduğu için tekerlekli bir karavan getırmışler kumsala ve her akşarn traktöre bağlayıp yakındakı köye götüruyorlarmış. Traktftr, Patara kumsalının en "tipik" aracı. önce tratörlerle denize girip serinlemeye gelen civar köylüler, turistlerin bu işten hoşlandığını fark edınce, traktöre bindirip sahil boyunca gezdirmeye başlamışlar. Patara yenı yeni açılıyor turizme, binlerce, onbinlerce değil, belki yuzbırılerce insanı barmdırabilecek bu eşsız plaj, henuz cl değmcmışlığın ve keşfedilmemişlığin ıssı/ gUzelliğını taşıyor. "Keşfedilmemiş" sözü Patara ıçin belki biraz tuhaf kaçıyoı. Çunku Patara'nın tarihi Likyanın tarıhı ıle beraber Anadolu'nun en eskı çağlanna dek uzanıyor. Patara adı uzerine çeşit çeşit söylence var. Talihsiz aşklar tanrısı: Apollon pollon Tannça Leto'nun Kızı Artemisle birlikte Zeus'tan doğurduğu oğlu aydınlığın, ışığın, ölçulu gucun, bılgelığın, öngö runun, akılla algılamanın, plastik sanatlann, hekimlığın, avcılığın. doğa bılimlerının tanrısı Leto. Anadolulu bir tannça. Kybele'nln değışık bir veryasyonu Yunan Söylencelerinde Apollon'un Delos Adası'nda doğduğu öne surulüyor Georg Thomaon ıso "Tarlh Oncesi Ege"nin 1 clldlnın sonunda, Apollon'un Anadolu'dan Gırıt'e, Gırıt'ten de Oelos'a geldlğınl soylüyor Thomson, Apollon'un anaerkıl Artemis ve Leto tapımından evrıldiğını de belırtiyor Yunanlstan'a doğru ılerledıkçe Apollon Leto ve Artemıs'ın anaerkıl gölgesmden sıynlıyor ve "2eus'un oğlu" olarak yetkılerı babasından devralıyor Thomson, Anadolu'nun anaerkıl düzenı ve Apollon hakkında daha ayrıntılı bılgılerın Batı ve Guneybatı Anadolu (Likya) yöresınde yapılacak duzenl) kazılara bağlı olduğunu soylüyor Gerçekten de Ksantos yakınlarındakı Letoon'da yapılan kazılar, Loto' nun o toprakların bir urünu olduğunu ortaya koyuyor. Apollon'un, yakın çağlarda yazın 6 ayını Öelos'ta, kjşın 6 ayını Patara'da geçırdigı söylenir. Apollon'un Patara ıle çok yakın bir ilişkisi var Bir söylenceye göre Patara, Apollon'un pari kızı Lycia'dan doğan oğlu Patarus tarafından kuruluyor Halıkarnas Balıkçı9i ise bizzat Apollon'un Patara'da doğduğunu öne sürüyor. Halıkarnas Balıkçısı, ozan Ovıdıus'un Apollon'a ılışkın su dtzelerinı de aktarıyor "Hey Koca Yurt" kıtabında: "Beni Klaros ve Delfos kentlerıyle Tenedos Adası halkı. tanrıları olarak tanır Bu güçlü avucum Patara'nın tanrısal asasını kavrar. Talihsiz aşkları var Apollon'un. Daphne'ye âşık oluyor. Tanrıdan bucak bucak kaçan su perısl, kurtuluşu ırmak kıyısında bir defne ağacı olmakta buluyor Apollon sardığı şeyın bir ağaç kutuğu olduğunu görünce epey afallıyor. Kassandra'ya âşiK oluyor. Apollon ve kıza bllıcılık yetısı verıyor. Ancak Kassandra Apollon'a kendını vermlyor Çok kızan Apollon kızı, öngorülenne kımsenın kulak asmaması cezasına çarptırıyor Kassandra her şeyı gorup bağırarak açıklıyor, ama kımse ona aldırmıyor ve olacaklar yıne oluyor. Marpessa'ya aşık oluyor Apollon Ancak Euenos'un kızı kendisının dığer talıplısl Idas'ı seçıyor ümbul çiçeğlne adını veren Hyacinthes, Apollon'un cancığer arkadaşı bir delıkanlı Bir gun Apollor^ nun fırlattığı bir disk delıkanlının boynunu kırıyor Apollon delıkanlının başında üzüntüden ağlarken, topraktan güzelım bir çlçek fışkırıyor ve adına "Hyacınthte (sumbul)" dlyorlar. Bir de oğlu var Apollon'un Asklepıos Anası Teselya Kralı Phlegyas'ın kızı Koronis Koronls, Apollon'u bir başkasıyla aldatınca yanarak olüm cezasına çarptırıyor Apollon Ancak oğlunu kurtarıyor döt yatağından ve Asklepios bütun hekımlerin atası oluyor daha sonra. S Bir şirin efsane Bunlann en güzeli Yunan geleneğinden aktaıılanı: İspanyalı bir kız (Nıçın lspanyalı orası belirsız) Yunanistan'dan l ikyalı Apollon'a adanmış kutsal kekler hazırlamış. Kekler, Apollonun sımgelerı olan lır, guneş ve okyay bıçimindeymiş. Ancak lspanyalı kız sahilde uyurken rüzgâr, kutsal keklerin bulunduğu kutuyu denize suruklemiş tspanyalı kız ağlayarak dönüp gıtmış. Dalgalar kutuyu Likya sahiline suruk lemış, burada Apollon rahiplerınden birı kutuyu bulmuş ve kutunun bulunduğu yerde kutu anlamına gelen "Patara" adlı bir kent ve Apollon tapınağı kurulmuş. Bu şirin efsane yazık kı gerçeklerc uymuyor, çunku bölgede ustunde Pttare, Pttrazezi yaztlı sikkeler bulundu ve Patara'nın Roma dönemınden çok daha eskı bir Likya kenti olduğu ortaya çıktı. "Ptare" Kaldeon dilinde "kent" anlamına geliyor. Bölgedekı adların tarihsel ıncelemesi girintilı çıkıntılı ve üldukça dikkatli yürünmesi gereken biı yola benziyor. Çünkü en başta Lıkyahların kendilerine "Likyalı" demediklerı "Trmmili, Termiliea" gibi adlar kullandıkları biliniyor. Ksantos'un ismi de "Trmmili" dilinde "Arnna". Bu ad kentin Anadolu'nun en eskı yerleşım mcrkezlerınden bırı olduğunu simgeliyor. Ancak bi/ yıne bölgenın eski halkını Likyalılar diye anmaya davam edelım, yoksa çapraşık sözcüklerın uçurumlarından yuvarlanma mumkun. Roma dönemınde özcrkliğıni koruyan Likya lsa'nın doğumundan sonra yavaş yavaş, Hırıstiyanlığın ilk yayıldığı bölgelerden bıri olarak çıkıyor tarıh sahnesıne. Gelenekscl olarak merkezi otorıtelere karşı tepki gösteren ulaşıl ması ve zaptedılmesı guç dağların ardındakı korunaklı Likya toprakları Hırıstıyanlığın ilk öncülerinin, askerpapazların sığınak yeri oluyor. öludeniz'den motorla gıdilen Aya Nıkola adasında ve daha birçok yerde bu ilk Hıristıyanların kurdukları yerleşim merkezlerinin yıkıntılarını hâlâ görmek mümkün. (Oldukça sahipsiz olan bu yerlerin yıldtfn yıla daha da yıkıldığını, bazı mozaiklerin çalındığını ve kırıldığını ızlemek ise acı bir şey.) Hıristiyanlık tarihındeki öncmli isımlcrden ikisi Patara'yla ilişkili. Biri Sl. Nicholas (Şu bizim Noel Baba) diğeri Sl. Paulus. Noel Baba, Patara doğumlu, öğrenimini de Patara'da yapıyor ve oradan denize açılan gemicilerin ardından dua edıp, çocukları sevindiriyor. Yahudı bir aılenın oğlu olan Paulus ise "doğudan batıya Hıristiyanlığı yayarken" bir süre Patara'da kalıyoı ve Roma'ya da buradan gıdıyor. Hıristiyanlığın bu ilk dönemine ilişkin araştırmalar ise ulkemizde henüz çok kısıtlı. Demre'de her yıl daha çok turıstık amaçla kutlanan Noel Baba Şenlığı, Anadolu'nun renkli ta rıhının aydınlanmasında tyı bir başlangıç olade Patara'nın aynı zamanda önemli bir "dinlence merkezi" olduğu anlaşılıyor. Roma Valisi Patara'da oturduğu için Roma'nın elit tabakası da buraya tatile geliyor. Roma lmparatoru Hadrianus da karısıyla birlikte Patara'ya gelen "tatildler" arasında. Hadrianus şimdi yıkıntıları gözüken tahıl ambarlarını yaptırmış Patara'da. hılk. yine dönelım Patara'ya. Roma döneminîız tuğunu ve antik limanın bu ırmağın ağzına kurulduğunu öne sürüyor. Antik limanın 1.6 km. uzunluğunda olduğu, 400 metre genişlığinde deniz cephesı olduğu biliniyor. Ayrıca Pataranın "Ksantos'un kapısı" olarak anıldığı gö7önüne alınınca, gemılerın nehır yoluyla Ksantos'a kadar gitmesi güçlü bir olasılık. Bölgedeki sazlıkların konumu da eski bir nehır yatağına işaret ediyor. Günümüz Patara'sı turistik açıdan "bir merhabalık uğrayıs"ların yeri. Fethiye ve Kaş'tan gunluk turlarla Patara'yı ziyaret edip, restorantında mantı yiyip, ayakları yanarak denize koş mak mümkün. Bazı karavanlı yabancılaı ve "çadır tatilinin erdemine varanlar" Patara'da konaklama olanağı da buluyorlar. Ama Patara kuşkusuz kapkaç uğrak yeri olmanın ötesınde bir ilgiye layık. Bizim kuşak (Hani şu nostaljikradikal 68 kuşağı) dünyaya ve Türkiye'ye nizam vermeye meraklıdır. Şimdi içimden Patara şöyle kazılsa, böyle yapılsa, antik kent şöyle çevrelense, turistik tesısler şöyle konumlandınlsa dünyanın sayılı plajlarından bıri olur diye yazmak geçiyor, ama yazmayacağım.. Yalnızca "Bodrum'un guneyine ininc oı\vıni tasıyanlara" bir öncrım olacak Bclkı dc yılların ilgisızliğı, "sizin, bizim ilgisi/ligimi/dcn" kaynaklanıyor. Örneğin bir "Likya'yı Sevenler Derneği" ya da benzerı bir dernek oluştuı up, bölgeye yapılan turistik geziler, kendi larıhine daha çok sahıp çıkan, daha bılınçlı bir hale getirileme? mi? Yerlı yabancı turıstlcrc bölgenin antik değerleri daha lyi tanıtılamaz mı? Arkeologlarla ve taııhçılerle el ele verilip, yıllardır savsaklanan kazıiarın gerçeklcşmcsı, var olan kazıiarın tanıtımı ve korunması için "valandaş inisiyatifi" harekete geçirilemez mi? Nerdcsıniz Kaş'a, Kalkan'a koşup, Ksantos'a Patara'ya hayran kalanlar? Yoksa bu ışleri Kültür ve TUrizm Bakanlığı'nın yapması gerektiğini mi düşünuyorsunuz? D Patara tarihinde mini tur Yüznıe havıızları Romalı Vespasian'ın döneminde yapılan ve "Vespasian hamamı" olarak anılan yıkıntılarda ise bulunan bir yazıtta "hamamın yuzme havuzları ve ek dekorasyonu bulunduğu" kaydediliyor. Bu sözcukler Patara'nın o çağdakı "turistik gorkemi" hakkında sanırız bir fikir verebilir. Artık Kaş'ın yerlilerinden sayılan Dr. Jeolog Temuçin Aygen, antik çağlarda Ksantos ırmağının bir kolunun Patara'dan denize kavuşatara 'nın tarıhı Helen uygariığından kço/f daha eskılere uzanıyor KsanMtos la bırlıkteUHya'nın eneskı yerlea fme merkezlermden bınsı M Ö333'te Iskender, kentı çatışmadan teslım alıyor Iskender komutanlannın savaş ları döneminde, MÖ 315'te AntigoB nos veMÖ 304 'fe Demetnos tarafından ele geçırıliyor Antik hmanıyla denız savaşlannda strate/ık bir yer tutan Patara, M Ö uçuncu yuzyılda Mısır ışgalı altında kalıyor II Ptolemekentı "restore"edıyor MÖ 196'daSunyelıAntıokhos.Patarayıtethedıyor MÖ 189da Patara, Roma denetımıne geçıyor MÖ 88de Pontus Kralı Mıtrıdatıs, Roma'yla savaşırken kentı ele geçıriyor Letoon'dakı kutsal sedır ağaçlarmı savaş araçları ıçın kestmrken, Leto duşlenne gınyor ve Mıtrıdates çekıp gıdlyor M O 42de Roma ıç savaşlan sırasında Ksantos'un yıkımına neden olan Brutus, bu kez Patara 'ya geliyor Kent önunde esır pazarı kurduktan sonra esırlerı serbest bırakmca, kent ona kapılannı savaşsız açıyor Roma egemenlığı altındayken Roma valısı Patara 'da oturuyor Ukya Bırlığı Meclısı, Patara'da toplanıyor ve arşıvler Patara'da, Apollon Tapınağı'nda saklanıyor "Metropolıs" unvanını taşıyan Patara, meclıste 3 oyu olan 6 kentten birısı (dığerlen Ksantos. Myra, Pınara, Tlos ve Olympos) KAYNAKÇALAR Likya ya yönelık bıllmsel araştırmaları ıçatHn blr kııap arayanlar Oktay Akşıl va Cevdet Bayburtluoğlu nun eser lerıne başvurabıllrler Yabancılar arasında ise 2 > yıl Isl Unıversl S lesı nde pıotesorluk yaplıktan sonra 1977 de ölen Georg E Be an'ın 4 kılabı H MeUger va J Barchhardt ın eserları sayılabılır 25