Katalog

Hikâyemi, kahramanlarım, Naima, Evliya Çelebi ve Kâtip ÇelebVnin yazdıklarından yararlanabilsinler diye 17. yüzyılm ortalanna oturtmaya karar verdim. Ş Hıkâycmın renklennı bır yanda bırıktırmekten başka pek de kesın bır amatı olmayan bu okuma lardan yorulduğumda elımde, dünya edcbıyatında, özellıkle bızım edebıyat ve haydtımızda çok görülen bır tema vardı lyılık yapmak, başkalarına ya rarlı olmak ıçın yanıp tutuşan bır kahraman' Okuyucuların kahramanların yarısına dış bıleyerek, yansına da hayranlıkla göz yaşı dökerek okuduk ları o romanlarda ıyılık dolu bu lyı kahramanı kö tüler haınce engeller Daha lyı romanlardaysa ıyıler.n da sık sık sorduğu sorudan (edırgın olduğum ıçın yavaş yavaş karşı çıktıkları kötülükler tarafından ORHAN PAMUK düşünceyle onu harekete geçırebılecek kadar ılgılen yutulduğunu, degıştınldığını okuruz Kımbılır, belkı ben de benzer bır şeyler yazacaktım, ama "lyılığın", mcdım Nıye tarıhı romanlar yazıyorsunuz9 u 'lyeceklerımı kıtaplarını, onları sevıp okDaha önce, 23 yasımdayken, uç tarıhı hıkâyc yaz ' kahramanı harekete geçırılen bütün o bılgı ve buluş heyecanımn kaynağını bulamıyordum bır türlü şayarak yazacak kadar akıllı yazarlar bılır mıştım, Cevdel Bey ıçın de "tarıhı" dıyorlardı, hu Belkı de, ııısanların kendılerını, okudukları kıtapler Kımı romanlar vardır, yazarlarını ne sorunun cevabı sankı benım edebı /evklerımle de kadar mutlu eden, yerlı yerınde bır "son" ğıl de ruhsal eğılımlenmle ılgılı olmalıydı Küçük larla değıl, ışıttıklerı sözler ve başkalarına duyduk 'la bıterlerse bıtsınler, kahramanları yayım ken, sckız yaşındayken, dıye sankı açıkldmam gere lanan kıtap dışında serlıvenlerıne ya/arın hayallerın kıyordu, her şeyın bııbırını tekrar ettığı ve radyo de devam ederler 19 yuzyıl yazarlarından bazılan nun hep aynı zırıltıları çaldığı bızım kattan karanbuhayalleıı2 ve 1 cıltleıde anlalınayı denemışler lık mobılyaların kararttığı babaaıınemın katına çık dır Kurulmuş bır dunyayı yenıden kurmanın tuzak tığım bır gün, Amerıka'dan hıç dönmeyeeek doktor larm.ı düşmek ıstemcyen başkalarıysa, sankı kıtdbın amcamın lozlıı lıp kıtapları \e sararmış eskı gazete surüp gıdebılecek bu yenı ve tehlıkeh yaşamını ler arasında Reşaı Fkreın Koçu'nun hazırtadığı bü frıtırmek ıçın, romanlarının sonuna kahramanları yük ve resımlı bır kıtap geçtı clımc Böylece hcr gun nın olası gcleccklcnnı atcle acclc tüketen bır bölüm saallerce lozıı alıuaıı karanlık apaıtman kalıııda toz cklcrler, okuruz "Villar sonra Dorethea iki kızıyla lar gölgeler gıbı gene bırıkırken, bcn, fuhuşa alet olMkıngslonc'dekı ^iltlıjje geri dondu.." "Razarov dukları düşünuldüğü ıçın Azapkapı'dakı maymıın ıın ı^len sonıında dıızeldı, artık ryı bır gelm var, vh." (ıı dükkanlarından alınarak ağaçlaıa asılan bıçaıe Hır de başka tür kıtaplar vardır, bunlar yazarlan maymunların hıkâyesını okurdum öfkelı çamaşır nın hayalmdekı ycnı yaşamlannı kahramanlarının makınesıyle bırllkte herkesın bır kaynar su ve arap ycnı serüvenlerı aıaulığıyla değıl, dupedüz kıtapla sabunu öfkesıne kapıldığı çamaşır gunlcrındc bır dc ı ın kendı hıkâyelerı yuzunden sürdurılrler Kıtap, ya lığe sıkışır, vebayu yakalanarak cezalanan Melek Cnı zarın aklına doluşaıı ycnı düşünccler, ımgclcr, so me/ Sokağı'nın fahışelerının kara kalenı resımlerı rııluı, kaçııılnuş ba/j lırsallar, ukııyucuların, yakın ne bakardım Korıdordakı sarkaçlı saatlcr ycnı bır doslların tepkılerı, anılar ve başka bazı tasarılar yü saat başını sabırla beklerken, ben sabırsı/ bır koı /ıınden yazarın kafasında değışır durur Sonunda, kııyla, kolları baıakları kırılarak bır topıın ağ/ına yazarın kafasındakı kıtap ımgesı, kıtapçı dükkan yerleştırılıp bır gulle gıbı göğc fırlatılarak ıdam cdı larında satılan ve ya/arın nıyet eltığı kıtaptan hanı !cn suçlunun hıkdyesme dalardııtı Yazdığım ılk la başka bır şey olmaya başldyııiLd, ya/ar elınden kd rıhı hıkâyelcrden bırını okuyan bır eleştırmen, be çıp gıtmekte olan bu yenı ucubeye onu nasıl ortaya nım gUnün önemlı soıunlarından kaçmak ıçın ları çıkarttığını hatırlatmak ıster lıe sığındımı söylemış Bir romanın sırları Yazarı, "Beyaz Kale"nin kurgu serüvenini anlatıyor: rcr gövde de bulmaya karar verdığım zaman Hoı.a ıle Italyan kölesını görsel olarak övle pek tazla bır bırlerınden ayıramadığımı l.ırk ellım Belkı de ha yâl gııcumıkn bır anlık lulııklugundan bövlece bır ö/dcşlık düşumesı doğdu Bu noktadan sonra ede bıyat tarıhı derulcn hazlncnın o ünlü, ıkı/ler, ben zerler, bırbırleıının yeııne geçen çıftler ıcınasına atlayabılmek ıçın benım öyle çok fa/la hayâl kıır mam gerckmcdığını, edcbıyatı severek tanıyan oku yuLUİarım lıemen kdrdr vereteklerdır Böylece hıkâycm, kcndı iç mamığının /orlamala rının ya da benı hayal gÜLÜmün lembellığı yüzünden benı de heyecaıılandıran bambaşka bır biı,ım alıverdı Kendınden lıoşııul olmadığı, ıııuzısyen olmak ısledığı ıçın öykündüğü Mozart'ın adını kendı adına ekleyıveren fcTA Hoffmann'ın teması üzerınc kurıılu kıtaplarımn farkınd.ıyclını labıı, hdgar Al len Poe'nun sınır bozucu hıkâyelerının de, son bölümunde, Slav köylerındekı saralı papaz etsanesıyle selamladığıın Dosloyevskı'nın Ölekı adıyla çevrılen ısyan eltırıu romanının da Beyaz Kale yayımlandıktan sonra bu lısteyı daha ne kadar u/aldbılı rım dıye eşelendığım bır Amcrıkan unıversıtesının kUtUphdnesındeedebıyatta, bu ıkız ben/er temasıyla kımlerın neler yaptığını bıra/ okudukian sonra bo ğulur gıbı oldum Böyle durumlarda ferahlamak ıçın ınsanın kendınden çıkardıklarını hatırlaması belkı eyazKale'nın hayâlelımsı ılk hayâlı sanı rım Cevdel Bey vc Ogullan bıttığı zanıan aklımda vardı Bır gece yarısı, mavı so kaklardan sağrılı olduğu sarava yürüyen bır kâhın Kılabın adı da buydu o zanıan lar lyı nıyellı, 'bılım"le ışe başlayan kâhınım, pek bır heyecanla karşılanmdyan bu bılgısını Saray'a kabul ettırebılmek ıçın hıç de sevmedığı, ama astro nonıı ıneıakı yılzıinden kolayca öğrendığı müneccım lık sanatını önce ıstemeyerek uyguluyor, sonra da ke haııellerıııın getırdığı güç vc ıktıdarla başı dönuncc dolaplar çevırmeye başlıyordu üerısını bılmıyor dum O sıralarda, aklıma gelıp duran bu "tarıhı" konulardan çckındığım, kendımın de, başkalarının B Doğrusu bu düşünıe, Sessı/ F\'ı bıtırdıkten soıı ra, gene go/umun önunde tarıhı hayaller unt atmaya başlayınca bana doğru gözuktü Uzun romanlar arasında kısa bır i,ey va/dyını, dıyurdum, hıkâyenın üıı planda olduğu, ya/arken benı dınlendırecek, eğlen dırecek bır navel Böylece kâhınım ıçın bılım ve ast ronomı kıtaplanna keyıfle gömüldüm Adnan Adı var'ın o cğlencclı ve cşsız Osmanlı Turklcrlnde llim'ı bana aradığım atmosfenn renklennı verdı (Evliya Çe lebı'nın de bayıldığı tuhaf hayvan hıkâyelcrını an talan Araıbul Mahlukat türunden kıtaplar. başka kıtaplardan değıştınlerek ııyarlanmış coğrafya rısa lelerının olmayan ülkelerı vb) Arthur Koestlcr'ın U>kudagezerler'dekı Kepleı yorumu (nıye benım ben9), Leonardo da Vıncı'nın çocuk suluğu ve ınanılmaz bır sılâh yapma tutkusu (ötekılere yelış mek ve onlara derslerını ver mek ıçın yanıp tutuşanların vazgeçılmez hayalı), kalıp Çe lebı'nın varesı/ kıtap kurtluğu (çevrelerınde aeılannı ve ha/ l,ıı ıııı paylaşacak kıınse olma dığı zamanlar daha da üzün tülü bır güzel'ağe btırünen bıı hastaları sevgıyle selamlıyo rum) kahramanlarıma ıstcr ıstemcz bulaştı Unlu üsmanlı a>Ironomu Takıyuddın'ı bana tanıtan Prof Süheyl Ünver'ın tstanbul Rasathsnesi adlı kıta bında varlığını öğrcndığım la kıyyüddın'ın kuyrukluyıldı/ hakkında Padışah'a takdım et lığı, bugün kayıp olaıı Muhtıra ı İlmıye'yı kahrama nıma buldurup yorumlatmavı tasarlarken astronomıyle astro lo|i aıasındakı sınırın belırsı/ lığını bılıyordum Bır baçka kııapta ıse astrolojı konusun da şövle ya/ıyordu "Bır du/eııın >ıkılaıagı lahmınını yurulmek o duzeni devirmek ıcin fına bir yol savılma/ " Bu tıln sıyaseıçılergıbı Başmüneccım Müscyın tfcndı'nın de bu kehânet ılkesını caıı havlıyle uygulamaya vahçlığını, daha sonraları Naıma tarıhınde Baron Wratislaw Ue aynı yıüarda Turklere esir duşen"Don Kişot" okudum Unlu Osmanlı astronomu Thkuyiddln, kuyrukluyıldtz hakkında bır muhtıra hazırlamış ve padişaha sunmuştu ne geçerdı onların önce Şarlo'nun Bu>ük Dıktator fılmının taklıllerını görüp sevdım, sonrasıysa aslını görüp sevmcdım Küçükkcn, bır rciimlı romanın sü reklı kılık değıştıren Bınbır Surat adlı kahramanına hayrandım Benım yerınıe geçseydı ne yapırdı aıa ba9 Amatör bır psıkoloğun yerıne gcçcrck belkı de söylcrdı Aslındd bulun ya/aılaı bır başkası olmak ısterler, Dr. .lekyll ve Mr. ll>de de Hoflmann daıı çok Roberı Louıs Ste\enson'un kcndı ruhsal duru munun yansımaları vardır Gundü/ vatandaş, geı.e ya/jr' Belkı yenmegevcn benzenm, okurlarıma be nım ıkızler bı.rLLindan olduğumu halıılatnıaya da kalkışırdı, ama böyle şeylere ınanmadığını bır yer de okuduğumu süyleyerrk onu sustururdum ben Bu karışıklığın kılabımı bulup oııa oıısö/ yd/aıı Taııık' tan sonra, kııabın sonunda bır de benım komıvma ya kdlkışmdmddiı çıkan kanşıkhğa bcnzcdığını haklı olarak bazı okuyuLUİannı söyleyeı.eklerdıı Aıııaı.1 mız açıklık olduğuna göre açıklamava çalışayım eya/ Kale'nın el ya/masını llalyan kö lenın mı, Osmanlı Hoca'nın mı ya/dığını ben de bılmıyorum "Sessiz Fv'ın kalı ramanlanndan tarıhçı 1 aruk'a duyduğıım yakınlığı, Beyaz Kale'yc ya/aıkuı karşı ma çıkan ba/ı teknık zurluklardan (okuyucu ı>,ın ge reklı bazı açıklamalar, zorunlu ba/ı tarıhscl bılgılcrı aktarmak vb ) sakınmak ıçın kullanmaya karar ver dım Onun aracılığıyla çözdüğüm bır üslup ve teknık sorunu Kahranıanlaıdan bırının öğudıınıı tutarak kıtabı sonuna kadar okumayan bazı okuyucular, (yazardan çok kahramanına ınanmak bı zım roman geleneğımızın önemlı halkalarındandır) bır Türkun, bır ttalyanın ağzından kıtap yazmasının sakıncalarından söz ettıler Kıtabımın ılk ve son bölumlerınde selamladıgım Cervantes de /amanın da aynı endışelere kapılmış olmalı kı, Arap tarıhçı Cıde Hamete Benengelı (Seyyıt Hamıt bın Engelı'nın bır el yazmdsından yaraılanaıak ya/dıgı Don Kışol' ı ıtap, yazarın aklına doluşan yeni düşüncelerjmgeler, sorular, kaçırılmış bazı fırsatlar, okuyucular, yakın dostların tepkileri, anılar ve bazı başka tasarılar yüzünden yazarın kafasında değişir durur. ları hayranlıklarla değıştırdığı bır ulkede yaşadığımız ıçın, kâhınımın bılınıı "Batı"ddn gelen bırısınden öğrenmesıne karaı verdını O uzak ulkelerden ge mıler dolusu köleler bu ış ıçın bıçılmış kaftandı Hc gcl'ı hatırlatan o clcndıkole ılışkısı ıştc böyle çıklı ortaya Hocamla, kölesının bırbırlerıne her jeyı anlaıaLaklannı, bırbırlerını eğıteceklerını düşünüyordunı, uzun uzun konuşmdları gerekıyordu, onları karanlık şchrın ıçınde, bır oda baş başa kuruyordum Bu ıkılı arasındakı ruhsal ılışkı ve gerılım bır anda hıkâycmın temel noktası oluvcrdı Bırıktırdı ğım renklerle allayıp pulladığım bu hayâl ve hıkâ ye parçauklarının kahramanlarına, kıtabımdakı dunyanın sayfaları arasında onları gezındırecck bıen lyısıdır Ortd okuldayken bıyolojı hocamız sınıfımızın çırkın ıkızlerını bırbırınden ayırt etmekle övUnürdü, ama sözlü sınavlarda bırı dığerının yerı B romanının yazarı Cervarues 20