Katalog

ytf /W/. Arzumanova ve Mlthat Fenmen. Fenmm Türk' lye'deki tum bale çaüşmalannda Arzumanova'mn en büyük destekçist idi. Türk balesinin ilk öğretmeni Lydia Krassa Arzumanova, Tiirk çocuklanmn bale sanatma olan yatkınltklannm or* taya çıkarümasmda büyük emekler sarfetmis ve birçok ünlü sanatçının ortaya çıkmasını sağlamtstı. tf*«*^ w** Arzumanova 'nın hazırladığı bir bale göstertsbün yukardaki el Uanı, balenin halka tamtUmasuun bir belgest gibi adeta. Hikâyei Arzumanova ya da Sergüzeşti Bediî Raks JAK DELEON • Lydia Krassa Arzumanova ilerlemis yasına karşın öğrencitertni hulu destekliyor ve onlan yüreklendiriyor. 1921 yılında Türkiye'ye yerleşen Lydia Krassa Arzumanova, 1929 yılında Atatürk'ün de desteğiyle ilk bale eğitmenimiz oldu ve birçok ünlü balecinin yetişmesine yardımcı oldu. ürkiye'nin baleyle tanışmasına neden olan Rus göçmeni Lydia Krassa Arzumanova'yla Prof. Dr. Selçuk Erez'in ve ilk öğrcncilerindcn Neda Dereli'nin evinde söyleştik. Yine ilk öğrencilerinden Yıldız Alpar, kimi tarihsel doğruların saptanmasında yardımcı oldu. Söyleşi sürdükçe gün ısığına çıkan bilgilerle belgeler, Türk bale tarihinin alacakaranlıktaki ilk sayfasını aydınlatır nitelikte. Lydia Krassa Arzumanova, Türkiye'nin baleyle "tanışmasına" neden nlan kişisiniz. Ninette de Valois, Yeşilköy Akademisi'ni I948'de kurmadan on dokuz yıl önce (1929), Atalurk tarafuıdaıı Ankara'ya çagnlarak Türkiye'de bale dersleri konusunda ^uru^lerini^: alınıyordu. Yaşamoykunuz lutfen... 1897 doğumluyum. St. Petersburg Bale Okulu'nda eğitim görüp, 19121919 yılları arasında değişik yapımlarda dans ettim. 1921 yılında Türkiye'ye geldim ve klasık bale eğitıminin tohumlarının atılması için girişimlerde bulundum. Ataturk'un desteğiyle Türkiye Cunıhuriyeti'nin ilk bale eğitmenı oldum. öğrencilerimin Türkiye'deki ilk gösterileri, Casa d'ttalia salonunda 8 Kasım 1931'de gerçekleşti. 1 Nisan 1933'te l'Union Française'de gerçekleştirilen "Temsilli ve Musikili Müsamere"nin ardından Yardımsever Derneği, Kızılay ve Fukaraperver Cemiyeti yararına yapılan çahşmalar geldi. "Turkiye Kızılay Cemiyeti, Kminönu: Istanbul Kermesi. Taksim Bahçesi, 89 Agustos, 1936" başlık sayfasını taşıyan tanıtım kıtapçığında şu sözlere rastlanır: "Rus Devlet Tiyatrosu, sabık, değerlı sanatkârlanndan Krassa Arzumanova ve yetıştırmış olduğu küçük balerınlen görüp takdir etmek ımkânını bulacaksınız. Memleketımızde bulunduğu müddetçe her taraftan takdırler toplamış olup, kendisi hoca değil, dans şairıdir. Sanalının vücut için elzem olduğunu fiilen ispat etmiştır. Klasık dans. btitün vücut hareketlerıne ahenk verır..." Gösterinin ardından Akşam, Ulus, Tasviri Efkâr, Vatan gazetelerinde olumlu "eleştiriler" yayımlandı... Halkevleri'ne baleyi getirmeniz ne zamana denk diişiiyor? 1941'de Tepebaşı Belediye Konservatuvarı'nda klasik bale dersleri vermeye başladım. Aynı yılın sonunda (Nedim Akçer'in desteğiyle) Eminonu Halkevi'nde ilk "Bediî Raks" Okulu'nu kurdum. 7 Ocak 1942 tarihli Tasviri Efkâr gazetesi olaya şöyle değindi: "Bütün Avrupa'da olduğu kadar şehrimizde de birçok güzide unsurlar yetiştiren ve hemen hepimizin pek iyi tanıdığı klasik ritmik danslar öğretmeni ve bu işte tam ıhtısas sahibı olan Bayan Arzumanova'mn Eminönü Halkevi'nde bediî danslar kursu öğretmenliğin' kabul ederek derslere başlamış olduğunu memnunıyetle haber aldık." O çagların tanıklan uldukça kalabalık bir kadroyla ramp ışıklarına çıktıgını/ı soylerler... Eminönü Halkevi'nin ilk "Bediî Raks" gösterisi, elli dokuz ve bir erkek öğrenciyle ramp ışıklarına çıktı (1942); aynı yılın S nisan tarihli Vatan gazetesinde övgu yağmuruna tutuldu. 67 Mayıs 1944 tarıhlerinde düzenlenen Eminönü Halkevi Büyük Bediî Raks Miısameresi için basılan tanıtım kitapçığında şöyle bir değıniye rastlanır: "Eminönü Halkevi Bediî Raks Crubu 'nun ilk esaslı denemesı, Halkevleri'nın on ıkınciyıldönümü münasebetiyle Ankara Halkevi'nde sahneye koymaya nıuvaffak olduğu Ahmet Adnan Saygun'un (koregrafi Arzumanova tarafmdan hazırlanan) Bir Orman Masalı ite başlamış bulunmaktadır... Parlak bir istikbal vaat eden gençlerımız, bu eserı büyük bir kabiliyet ve hassasiyetle canlandırmış, başta Büyük Şe/imız hmet Inönü olmak üzere bütün büyüklerımizm ıltifatlarını kazanmışlardır... Muvaffak olan bu denemeden sonra, bestecilerımızın hazırlayacakları vefolklorumuza dayanan motifve figürlerle süslü olması temenni edilen yeni eserlere intizaren şimdilik Bediî Raks Grubu büyük sanatkâr Chopın'in bale için yazdığı üç parçadan mürekkep ve Chopiniana adı verilen eserıyle Antikaa Dukkunı adı verılen bale pantomımı sahneye koymaya çalışmaktadır..." Sonraki çalışmalarınız nasıl gelişti? Eminonu Halkevi'nin ardından Beyoğlu ve Şişli Halkevleri'nde etkınlık gösterdim. İlk öğrencilerimden Jenya Nanasova'nın da desteğiyle Bir Orman Masalı, Antikacı DUkkflnı, Çiçek Bahçesi, Koy Uugunu, Inci'nin Ruvası, Bora gıbı klasikfolklorik bale yapımlaıına koregrafik ımza attım. Ankara Devlet Operası'yla tstanbul Belediye Konservatuvarı'nda eğitmenlik görevinde bulundum. Tenasüp Onat, Husnü Sunal, Kaya llhan, Engin Akaoğlu, Guzide Noyan gibi "star" öğrencılerimi Ninette de Valois'ya devrederek "resmı" Türk balesine elımden geldığınce katkıda bulundum. Yıne ilk öğrencilerimden Yıldız Alpar, bugün Türkiye'nin önde gelen bale eğitmenlerinden sayılır... Türk balesinin ilk kilometre taşı oldugunuz kesin. İsterseniz soyleşiyi, Vedat Nedim Tor'un yonelligi Doğan Kardeş dergisinin 1945 yılındaki "Sanat Musameresi"nde gazetecilere söylediklerınızle noktalayalım: "Türk çocuklarının raks sanatma büyük ıstıdatları vardır. Onlarla çalışmak, benım ıçın sonsuz bir zevk oluyor. Müsamerede vazife alan çocuklarımın ileride ne büyük başarılar göstereceklerini siz de görüp övüneceksiniz." (Vedat Nedim Tör, "Biröncü Kadın" Arzumanova'nın jübile kitapçığı, 22 Nisan 1975)... D T