Katalog

CUMHURtYW DERGİ7 AYINKONUSU Yabana sermaye ve bankaalık 17sayılıkarar'a dayanarak çalışan bankalann bîr bölümfi karlarını transfer etmek için özeliadnaldılar ORKlYE'de yabancı sermaye ve bankacılık konusunun Ikl yönu bulunmaktadır. Bunlardan blrfl bankaların hangl yaaa ya da kanr çarçeveslnde geldlkierl, Iklnclsl de TOrklye'de açtıklan temsllcllkk (bOro) ya da şubelerldlr. Turklye'ye yabancı bankalar IkJ yoldan gelmektedlrler. Blrl 6224 Sayılı Yabancı Sermaye Yasası, dlflerl 17 sayılı TOrk Pa» rası Daflerlni Koruma Karan'dır. 17 aayılı Karar TOrklye'de, daha Osmanlı Imparatorlugunda uygulanan yabancı sermaye Me Itglfl durenlemeierin Cumhuriyet'ln kurulmasından sonra yertnl alan temel kurumlardan blrlnl oluşturmaktadır. Oamanlı Imparatorlu0u dönemlnde yurda glren Oamanlı Bankasi. blr yabancı aermayell banka olarak, Cumhurlyet'ln kuruluşundan sonra, hukukaal statusünü 17 Sayılı Karar lle kazanmsştır. Dolayısıyla Turklye'ye yabancı eermayell bankalar llk Once 17 sayılı Karar'a dayanarak gelmlşlerdtr. 1954 yılında6224 sayılı yabancı sermaye yasaeının yurOrlOfle glrmesl lle bhrllkte de, yabancı bankalara blr başka olanak daha bellrmlş ve 6224 lle yurda glrmeye başlamışlardır. Yabancı sermayeye dayanarak yurda glren bankalarta, TOrklye'de büro açan yabancı bankalar arasında blr ayırım yapmak. konunun Özflnü oluşturan noktalardan blrldlr. ÇOnku. yabancı sermayell bankalar TOrklye'de flllen her turiO bankacılık yapmakta. TOrklye'dekl yabancı banka bOroları lee bîlgl toplamak ve hertıangl blr yabancı şlrket glbi faallyette bulunmak görevlnl yurOtmektedlrter. Akbank bir Pakistan bankası ile ortaklık kurarak Türkiye'de banka açmak için başvurdu mayemlktarı 51 mllyon 637 bln llradır. Bu mlktar bu Ikl bankanın toplam sermayeslnln yOzde 11.0'unu oluşturmaktadır. Kalan yaklaşık yuzde 88 oranındakl sermaye payı Turk ortaklar arasında daflılmaktadır. Her Ikl bankanın yabancı sermaye payı lle blrllkte toplam sermave mlktarı (yabancı ve yerll pay blrilkte) 435 mllyon llra dolayındadır. 17 sayılı Karar çerçeveslnde faallyet gösteren bankaların saytsı beştlr. Bunlar Arap * TOrk Bankası, Banco Dl Roma, Holantse Bank Unl N.V., Osmanlı Bankaaı lle Uluslararası Endüstri ve Tlcaret Bankası'dır. Bu beş bankanın Itlbari sermayesl 13 milyon 158 bin llradır. 1977 ytiı sonu olarak toplam kArları Ise 97 mllyon 191 llradır. Hangl yasal çerçeve Içlnde gellree gelaln, bu yedl yabancı sermayell bankanın tOmfl TOıkiye'de herhangl blr yerll banka glbi faallyet göslermektedlr. Osmaniı Bankası dışında dlfierlerinden hlç blrlnln blr başka yerde şube açmasına Izln verilmemektedlr. Osmanlı Bankası, çok eskl tarlhte yurda glrmlş olduğu içln, bu banka Olkenln defilşlk yerlerlnde esklden almış olduflu Izln doflrultusunda şube açmıştır. 6224 çerçeveslndekl faallyet gösteren bankalann yurt dışına kâr transfertncte bulunma Izmlerl vardır. 17 aayılı Karar çerçeveslndekl bankalann Ise, 17 sayılı Karar llkelerl doflrultusunda kftr transferfnde bulunma tznl yoktur. Ancak, bazı bankalar yine de kâr transferl yapmak amacıyla Azel kzln almışlardır ve kftr transferinde bulunmaktadırlar. TOrktye'ye gellşlerl özel karar ve yasaa dayalı olan yabancı sermayell bankajr, Türklye'ye blr kez geldlkten sonra TOrklye'de herhangl bir bankanın yasal statOsune kavuşmakta ve şube açmak dışında. aynı haklardan yararlanmaktadırlar. Sayılanların dışında, son olarak yenl blr glrlşlm daha vardır. Akbank blr Paklatan bankası lle ortaklık kurarak TOrklye'de blr yabancı sermayell banka açmak İçin Maliye Bakanlığına başvurmuştur. Başvurunun henoz karara baOlanmadıfiı blldirtlmektedlr. 17 sayılı Karar ve 6224 lle Turklye'ye gelerek her turlü bankacılık faaliyeiinde bulunan yabancı sermayell bankalar yanında, konunun blr de büro ya da temsllcillk açan bankalarla llglll yönu bulunmaktadır. HBT torlu bankacılık faallyetlnde bulunmak lle büro açmak arasında çok bOyOk fark vardır. BOro açan bankalar arasında da aynı fark kendlnl gOatermektedlr. Şu anda TOriclye'de temsllcisl bulunan dört banka vardır. Banca Comerclale itAllana, Deutsche Bank, Dresdner Bank ve Glty Gorp Bank. Bunlardan Banca Comerclale Itallana'nın eaklden şubesl de bulunduflu halde, geçen yıl şubeslnl tasflye etmlş ve sadece blr bOro lle yetlnmlştır. Dört banka Içlnde de en eaklsMlr. Difler Ikl Alman ve blr Amerlkan bankası Ise 1974 1976 yıllarında temsllclllk açmışlardır. Yabancı bankalann TOrklye'de temsllclllk ya da büro açmalan aslında herhengl blr yabancı şlrketln TOrklye'de temsllclllk açması olayından farksızdır. Temsilclllk açmak, ylne 17 aayılı Karar'a göre gerçekleşmektedlr. Açılan blr temsllclllk lle bunlar kealnllkle bankacılık hlzmetleri yurütmemekte, ancak TOrklye'dekl mOşterllerl, TOrkekonomlal, plyasa koşullanna lllşkln bllgl toplamakta ve merkezlerlne lletmek» tedlrler. Içeride herhangl blr slnal ya da tlcari faallyette bulunmamakta, sOrelerl Ikl yılda blr uzatılmaktadır. BOroda dört beş yerll ve yabancı eleman çatıştifmakta, gerak bum, gerekse personel masrafları dışardan getlrmek zorunda bulduklan duvlzle karşılanmaktadır. Bu nedente her yıl belll mlktarda dövlz getlrme zorunlukları bulunmaktadır. Uluslararası hertungl blr şlrket glbi bllgl toplayan bu banka temsllclllklerl özelllkle Dövlze Çevrlleblllr Mevduat (DÇM) dönemlndeçok etkin rol oynamışlardır. Bu temsllclllkler aracılıfiıyla TOrkiye'dekl yerll flrmalar kendllenne dövlz bulmaglrişlmlnde bulunmuşlardır. Gerak DÇM'ter, gerekse mal karşılıflı dışalımlarda yerll flrmalara blr anlamda dış kredl açmak bu temsllclllklerln görevl olmuş* tur. TOrk mOşterller bu bOrolar yoluyla Izlenmlş ve Incelenmlştlr. DÇM'nln devlet borcuna dönOştOrOlmesi bOrolann Işlevlerinl önemll ölçOde azaltmtştır. • T 6224'e daydı yaboncı btnkolar 6224 sayılı yabancı aermaye yasası yoluyla Turklye'de halen Ikl banka feallyet göstermektedlr. Bunlar TOrk Dış Tlcaret Bankası lle TOrklye Slnal Kalkınma Bankaaı'dır. Bu iki bankanın toplam vabancı aer K Osmanlı Bankcftımn ö "Yoktur MrMrimlzden farfctmız ama Mz Oamffı(ı Bankesfyız." Bu reklam sloganı son yıllann an başanlı bankacılık çıkıçlarından blrl sayılıyoı. Ama blr yanüan da gerçekten bankacılıjın Osmanlı Bankası'mn blr yozyıllık TOrklye öyküsunün özetl glbi. Osmanlı Bankası'nın TOrklye öykO80 blr hayll llglnç. Osmanlı Imparatorluflu'ndan sonra Cumhurlyete devreden llk banka ylne bu banka. Üstellk adı blle defllşmeden. 1930'a kadar banka TOrklye'de Merkez Bankası işlevlnl görOyor. Para basıyor, Iç kredllerl yönlendlrtyor. Ama 1052 yılında bankanın TOrklye'de çalışma soresl doluyor. Bu yıldan sonra bankaya yurdumu2da 20 yıl çalışma Izni verillyor. Bu çalışma suresl de 1072 yılında dolunca bankanın yasal statOsO açıklık kazanmıyor. Ondan sonra banka her yıl blrer yıl surayle çahşma tenl almakta. Ancak bu Izlnlerln Mallye Bakanlıflı'ndan de laclo"mu alındığı yoksa bunun hukukl blr metîn (do Jure) hallne getlrlHp getlrllmedlgi keslnllkkazanmışdeflll. Ancak I975yıtındaa blr başka deylşle bankanın çalışma Iznlnln dolmasından Oç yıl sonra bankanın gelecefil konusunda o zamanki Nalm Talu hOkumetlne llglnç blr Onerlde bulunuldu. Bu önerlye göre bankanın Yapı ve Kredl Bankası'nın tasflye memurluQu altında Uluslararası EndOstrl ve Tlcaret Bankası lle blrleşmesl ietenlyordu. Nalm Talu hOkOmetl bu öneriye lllbar etmedi. Bu önerlnln ardındakf dOşOnce Türklyo'de şube açmayan yabancı bankaların Türkiye mall plyasasını da* ha yoflun olarek etklleyebllmeleriydl. Ancak o gunlerde blr başka ÖnerL daha yapıldı. Bu Onerlde 1500 klşlllk banka ordusu bankanın yOzde 25 oranındakl sermayesinln Osmanlı Bankası TOrklye Paraonell Emekll Yardım Vakfı'na. 1930 'a kadar Merkez Bankası işlerini güren Osmanlı Bankası nın çalışma izniartık bireryıllık sürelerle uzatılıyor OkauahBaBksHi Y n l j u K ^ n ^ . yOzde 25'Inlnde halka açılmasını, kalan yOzde 50'llk payın Ise bir bankalar konsoreiyumuna devredllmeslne yönellktl. Bu Oneıi de kaynadı glttl.... Bu gOnlerde banka yenl blr reklam sloganı 1le plyasaya çıkmış durumda: Ihrecat blzlm Kşimlz" dlye seslenlyor Ihracatçtlara. Bu llanda da büyük bir gerçek payı var. Gerçekte Iktlsat proffniöro Dr. YOksel Olken'ln blr saptamasından kaynaklanıyor. Olken. IV. Plan'tn hazırlanmast sırasında yaptıOı konuşmada, "TOıfclye'de Ihracat yokt TOrfclye'den llhalal yapanlar var" derken blr yandan 50 yılhk Ihracat çtkmazını sergllerken, blr yandan da blr gerçefle parmak basıyordu. Işte bu Ithalat yapanların TOrklye'dekl uzantısı Oamanlı Bankaeı bu Işl bOyuk blr clddlyetle sOrdOrOyor. 9