Katalog

CUMHURIYET DERGİ Kallfornlya'da 12 subat i954't* petrol temsilcllerlyle blrilkte yedifli yemekte şunları söylOyordu: U Blr Amerikalı mutehassts getîrttik. 0/ze bir rapor verdi. Bu rapora göre hazırtanan kanun iayihaaı haten M//lef Meclialnde muzakere halindedlr. (...) Memleketime dönmeden evvel bu kanunun Meclisten çıkmatı ihtimali vardır. Bugunlerde tetgratla haber beklemekteylm." Ikl ay sonra 17 nlaan i954'te lamet Inftnu de buna karşılık lzmlr*de llglnç blr konuçma yaparak demlçtlr kl: "Bugün Atrfka kablleleri kendi topraklanm işteten yaban&lan karşı ayaktanmiflardır Bizim iktidar guf gibl toprağımıza yabancı sermayeyi getirmtk istiyor. (...) Petrol Kanunu bir kapttulaayon kanunudur. Bu kanunfa mamtoM bilinmeyen meçhut akıbetiere sOrüklenmiştlr." SMANLI Imparatortuâu'nda llk v demlryotunu 186O ta IzmirAydın arasında blr Inglllz kumpanyası dösedl. Sanayfde buhar gucu, ula^ım keslmlne demlfyollarıyla yansıyordu. Petrol dönemlnln elmgeai ofan otomobil Ise Türklye'ye çoğu dunya ülkeslnden önoe glrmîştlr. Blrtncl Dunya Savasi'nda Osmanlı Ordusunda AlmanAvusturya subaylannın yönetlmlnde ot omobll Mlukleri oluşturuldu. Blrincl DOnya Savaşı'ndan yenllglyle çıkan Osmanlı Imparatortu0u çöktu. Anadolu'da Uluaal Kurtulus Savast'nı kazanan Ankara HOkumetl pefıol bölgelerinl özellikle Muaul'u bırakmak zorunda kaldı. Yenl kurulan Cumhuriyet Devletî her turlu olanaktan yoksundu. Buna karsın gerçekçi blr polltlfca Izlemestnl blldl. 1926'da çıkanlan llk petrol yaaası. Olkede petrol arama ve iaietme yetklalnl devlete tanıyordu. 1933'te MTA (Maden Teıklk ve Arama Enstiluau) kuruldu. Ulasımda demlryolu planlaması basanyla yurOlOluyordu 19301ların Turkiye'slnde hem dunya ekonomik bunalımının dar boflazını asmak, hem de blr atılım yapmak yolunda önemli adımlar Izlendl. Yeterll uzman kadrolardan yokaun blr yokaul toplumun ekonornlde ve aiyaaada ba0ımsulık llkealnl sasmadan kollayabilmeal. tarlhsel blrblllnci vurgulamaktadır. Iklncl DOnya Savaşi'nda, kan ve ateş denizl ortasmda kalan TOrklye'nln darlık Içinde çırpınarak kendlne yeıebilmeal, Cumhurlyetln llk dönemlnde benlnv aenen gerçekçl po'lltlkasayeslndedlr. O mune glrmlatlr. Ulkede karayollan geflşdrlllrken demlryoilannı çökertmek ve çOrOtmek Içln elden gelen ne varaa yapıJmıatır. Gerpl 27 Mayıa devrimlnden eonrakl antlemperyallat uyanısla bazı gerçekler ortaya çıkmıa, ulusal petrol polltlkası kampanyaaı açılmıstır. Ne var kl 1960'lann başlangıç yıilannda gerl çekUmekzorunda kalan komprador güçlefl,k1Q60'ların ortaaına doflru slyasal Iktldara tum aOıriıklarını koyarak ulusal akımları ve emperyallzme karsı savasimtn OncOlerinl tasfiye etmişlerdlr. Kökü dışarda kapltaliat egemenllOln yaptıklan aöyle özetlenebllir: 1) Enerji alamnda kömür ve su kaynaklanm bir yana bırakarak petrol A6» kenllpolltikayaönem vermek. 2) Demiryollannt çökerterek; petroie dayanan bir planlamaya gure utaştmt geliştirmek. 3) Dtşa bağtmh taşıt ithataunı ve görellm: 1977 yılında Olkemlzde 14,4 mllyon ton petrol tOketllmlatlr. Bunun ^yuzde 40*ı ulestırmeda, yOzde 30'u aanaylde. yuzde 10'u ener/lde, gerf kalanı tanm, ev ve tlcarethane keelmlndedlr. TOrklye tüm ihracatından aaflladıflı dövlzin hemen tamammı dıaardan aldıği tıam petrele yatırmakta; bu petrolün de yuzde 40'ını da ulaştırma keslminde harcamaktadır. Işte demiryollannt çökerten karayollan planlaması ve ulusal petrol düzenlemeslnl tasfiye eden Max Ball petrol kanunuyla ulasılan nokta budur. 19501975 dönemlnde Turklye de toplam enerjl tuketlmlndekl artış yflzde 28dolayında; aynı surede petrol luketh*. mlndekl artts Ise yuzde 100 dolayındadır. Max Ball yasasıyla başlıyan aefuv»* nin aonu. tümuyle dışa bafiımlı bir duzeni ve yofiun blr petrol aOmbruaunu • Turkiye'degeçerll kılmış, fllkeyi ekono* mîk av>dan (flasa suruklemîştlr. 1973ten bu yana OPEC ütkelerinin petrol flyatlannı yukseltmeslyle Ikllsadl çökuntomuz ve dışa bafiimhlığımız da hızlanarakanmışiır. SÖMÜRÜ ÖYKÜSÜ Gercekten i954'te cıkan Ikl yasa(Max Ball'un Petrol Kanunu ile Mr. tiynin Yabancı Sermaye Kanunu) blr dönum noktasını simgelemektedlr. Türklye, ytne Iklncl DOnya Savaşı'ndan sonra, Ulusal Kurtuluş Savası'ndan beri llk kez yabancı blr Ordu'ya kapılannı açmış, Amerlkan askerteıl ulkenln her yanında uslenfp orgütldnmişlerdlr. montal aanaylmi pompaiamaıt. Cağdaa sömurgeclilflln kurailannı Içeren bu polltlkadan tam sonuç alınmıştır. Busonuvtarı, istatistlksel kanıtlarla apaçık görmek: çeyrek yüzyıldan berl demlryollannda saulanan çöküntüyü yetkllllerln verdiul bllgllerte Özetlemekolasıdır: a) Bugün Turkiye'dekl demıryoıu ağıntn yuzde54tu ömrunü tamamfam#Ur. b) 19231951 arasında 3647kiiometre demfryolu döşenmişken 19511978 araaında duşenen hat 979 kîlometredir c) 19SQ'je her 100 yolcudan 43'Q demiryoluyia te&nırken bugün bu rakam 3fe döşmüştur. d) Yuk taşımada dünyada yuzde 70 demlryolu. yuzde 30 karayolu geçerlldlr. Bizde demlryolu yOk taştmacılığı yuzde 13'e duşmüştur. Oysa bu oran 1950'de yozde 63'W. Şlmdl b(r de 1974 yılında TOrklye'de petrolün hangl alanlarda toketlldifilnl YALINBIR Ne var kî Ikînci Oünya Savası'ndan sonra Işler degiştl. Yeryuzü blr kalkınma gauınoiglrmlatl. Turklye bu dOnemde ABO gOdumune "evet" demlştlr. Hem dış polltlkada, hem Iç siyasada buyük defllşlkllkler ve sapmalar sözkonusudur. Bu deflişlmln nlrengl noktalarından blrl 1954*te çıkanlan Petrol Kanunudur. Amerlkan petrol kumpanyalannın avukatı Max Balt'ın hazırladığı bu yasayla, ülkemlz yabancı slrfcetlerln avucuna duşmüstür. Olay öylesîne gudumludur kl, Max Ball Kanunu partamentodan çıkarken. zamanın Cumhurbaakanı Celal Bayar Amerlka'daydı ve Max Ball petrol kanunu İle Turklye'de yabancı kumpanyaların petrol egemenllğf kurulmuştur. Bunlar ülkemlzde petrol varaayılan tüm alanları kapatmışlar, arama Islemlerinf istedîkferl glfaf yünlendirmlşler. toplumda geçerll petrol düzenlnl kendllerfne güre oluşturmuslar, zamanın slyaaal Iktldarmdan destekgörmüşlerdir. Blr yandan Türkiye'nln enerji polltikası. t\e yandan ulaşım planiamaaı Amerika'nın gudü 1965 yılında Ithalatımızin yuzde 81'lni karaılayan Ihracatimız, 1977'de yOzde 30'unu karsılayabllmiştlr. 1973 yılındad<sardan Ithal eltlğl ham petroie 319 mrlyon dolar ddeyen TOrklye; 1978'de 1.5 mtlyar dolar dolayında ödeme yapmak zorundadır. Dunyanın yaşadıuı ekonomik bunalım aurecinde OPEC'ln petrol zamlan zorunlu olarak blrblrlnl izleyecegine göre, yakın gelecekte ulkemlzln dışardan satın alacağı ham petroie udeyecegl dövJz mlktarı 5 milyardolara ttrmanma yolundadrr. Bu tırmanış, yalnız dunya plyasasında petroie yapılan zamlarla değil, ekonomik düzenlnt petrol tüketlmlnln luksune baOlamıa, ama uluaal petrol pofltlkasından uzak dusurülmüş blr davletin yanlıs polltlkasından olusmaktadır. Işte Türklye'dekl petrol sömorüsu* nun kıaa uykusu bunca açık ve böyleslne keslndlr. Cumhuriyet CUMHURIYETDERGI'DEN SECMELER TCDD hu Ocak ayınm bir başka önemli olayı da peşpeşe gelen ted tren kestaianydi. Çok sayıda yurttaşımız bu kazalarda yaşammt yltirdL Kazatann ortaya koyduğu gerçekt demiryoManmtzm çağın geriainde kalmış ih kel yöntemlerle işletlldlğl İÜL Gegnişi ve C SAYFA 7 J sonınu geleceğiyle petrol Hesaphn tutmadı 1978 yıli sona ererken Kahramanmaraş'ta yaşanan acı oiaylar. özellikle Demirel Türkeş ikilîainln hukumetl duşurme heve&lerinl körOMemlştl. Ancak bu heaap ve planlar aonunda boş çıktı. Bu arada önce fçişteri Bakanı Özaydınh'nın ardmdan ISllll Savunma Bakant Işık'm görevlerinden îatifalan. Adalet Bakam Can'm da çekilmek isteyip* bu isteğln Başbakan Ecevit tarattndan kabul etf/imemesi, başkentte hateketli gunle* n , yoğun dedikodutara neden oldu. SAYFA 45 ) Guadeloupe'tan Bom'a IranÜaki gelişmeler, kuçkusuz dQn~ yada yeni denge hesaplanna yotaçU. Federal Alman HOkümetl'ne göre, bu gelişmelerin ışığında, Turkiye'nin ekonomik aorunlannı auratle çözumlemek kaçmtlmazdt. Quadeloupe zirvesiyle başlayıp, ABD Dışişleri Bakan Yardımcıaı Christopher'ln Ankara gezlai ve Bonn "mini zirveai" ile suren bu 9 u ler. Turkivcye acil yardım minin en canh ögeterlydl. Turkiye neredeyae dışsatımından elde ettiği tum gellrini petrol alımma yatırmakta. Ülke geçtlğimlz yıl ylnm döviz darboğazmda kıvranırken petrol Ikmelinde akaamaya yol açttmaması için her çey yaptldı. Günü birlik petrol gereksinimini karşılayabilmek İçin yabancı başkentlerin kaptlan aşmdtnldt. Denizden resmi makamlara telalz çeken "Aorsan tankerter"den petrol sattn aiındi. Ikl Qç yıldır durum değişmiyor Hatta bir zamanlar Erbakan "Arap şeyhl" ktlığına bile glrdi petrol sağlayabilmek İçin.,. Türkiye'de her gun petroie 6 milyon dolar aysrmak gerektiriyor... r SAYFA 1227 f ) SAYFA 6 Iran'dai.perdeninsonu ken, dunya olaylan Içinde ilk sıradakl yerlni koruyor. Şa/ı Raa Pehtevl'nin tahtmı bırakıp, tastnt tarağtnt ve buyOk blr olaatltkla aenetinl de toplayıp ulkeaini terketmeaiyle bu buyuk olaym ilk perdeai tamamlendt. Şimdi tmn önemtt bir İktidar kavgasma aeA.ne oluyor. Halkın çoğunluğunun dea* teğlne aahip göronen dlnl llder Humeynit Olkenin denetirnini tumüyle ele alabüecek mi? Sanayileşmlş Battlt buyük devtottorin* çok utustu çirketlerin. Iran'dakl Çikarlan, Iran'ın getoceğini ne ölçude etklliyecek? Şimdi herkea bu sorulara yanıt anyor. Böcekterinseksyaşamı Varhktanyla ancak bizi rahatsız eftlklerinde Ugrlendiğimfz böceklerln çok hızlı blr aeka yaşamlan olduğunu blllyor muaunuz? Billm adamlanna göre; böcekleHn seks yasamlart yanmda insanlar. birer Vatikan rahibi kadat masum saythyoriar. Diğer konular Sayfa 8If ve çahştna yaşamı SayfaSKamboçya Sayfa 28Ttyatro Sayfa29Yaymdünyası Sayfa30TV Sayfa 31Spor \ SAYFA 1011 J C SAYFA 32