Katalog

rMHURlYET DERGİ Bir bakıma "Ekonomik suç niteligi taşjyan nedir? M ARAYOLLARININ geliçtlrllmeslne karşı çıkmanm tutarlı olmadıfiı açıktı. Ama demlr ve danlz yolu taşımacılıflmın tOmOyla Ifimal edllmesl yurda karşı Işlenmlş bır büyük 'ekonomlk auç* nlteilfl1 taşıyordu. Kendl gucu* müze dayanarak kalkınmamn almgaafolan Eaklşe.ilr Lokomotlf Fabrlkası'nın yaptıflı raylar ve lokomctıtıer blr yana itfldl. Ve 1054 yılında Petrol KanumTnun kabui edllıdlfll gunlenJe Turklye'nln llk en uzun karayolu olarak bJJInen IzmlrDenizfi yolunun Inşaı başlıyordu. Yıllar öncesl yapılmift demiryolunun açtıflı yolun hemen yanından, asfaltı Ithal. yapım aracı AİD Yardtm örgütu'nden, muhendlal ABD'den yol yapılmaya bftşlandı. Bu nedenle Petrol Yaaaaı lle karayolu yapımcilıflı Içlça geçç (kl ofgudur. Kıaacaaı, yeflfanen Iç kaynaklardan çok dış kaynaklar, kendl gocumuz yertne yabancı aermaye olmuştur. K İsfanbulluların sıkıntısi: Bir a&zında petrol olayffiinacı maliy eti... ETROL Oflal latanbul Bölge Müduru Sabahattın A l a ^ m genel olarak değlndlği petrol aorununun IstanbuPa nasıl vansıdıflını anlattı. Sorulanmız ve Sayın Alaçam'ın yanılları aşaflıda yerahyor. * Petrot aorununun nedenterine ktsaca dağlntr mlsinlz? "Sanaylde tahmlnlerin üzerinde petrol tüketlmlne aidillrken, laınma aracı olarak fuelolf kuflamlmaaıçln yerinde blr tablrle kampanya açıldı. Bazı bakanlanmız ve petrol pazarlama kurulu^lan bu konunun kaçınılmaz destekçlllğinl yaparak fuelott depolama kredllerl, kömürle laıtılan meskenleıin luetolle dönOftOrOlmeslnl temln Içln orta vadell duşuk falzll kredller açıldı. Nlhayet. 1974 ve daha aonrakl yıllarda, otomotlv aanayilnln de .hızla gellşmesi, beklenenden de kısa bir zaman Içlnde bütOn aOırlıflı lle ulkemlzl petrol bunalımının içerislne Itti. Tüketimln hızlı artışına raömen. yurt Içl petrol üretlmlnln du^meal, Ataş'ın çafışma kapasltesînl dOçürmesl ve dövlz darbofiazı. 1977 ve 1978 yıllarında eorunu daha da gancelleytlrdL" * Bunahmın latanbul'a yanaımaaı naariotdu? "Yazın benzin ve motorln yoklufiu lle bapbaşa kalan latanbullular 1978 yılı aonlannda da gaz ve f ueloll yoklufiu lle karşıla^taar. Ata« grubu çirfcetlerln (Mobll, Shell, BP ve TOrk Petrol) ham petrol Ithal etmeyerak raflneıiyl tam kapaslte lle çalıştırmamaları, ayrıca yOzde 3540 kapaslte lle çalışan raf Ineri urünlertnl kAriı bulmadıkları içln Marmara bulgeainde satmamaları nedenlyle latanbul'un zorlufiu daha da arttı. Bu kış lae gaz ve fueloil yoklufiu lle başladı. Bu blr tallhalzllflln aonucudur. ÇOnku. 1977 yılı kışını yaşayan ve hızla önlem alınmaaı yönünde çalıvmalannı dafta yaz aylannda başlaian Enerfl Bakaolıfid 1979 yılı Içln Olkemizln gerekslnmesiölvusundetüm petrol bafilantilannı yapmıglı. 1978 kaaım vearalık ayı Ihtlyacı olan 500 bln ton petrol Içln iran'la yapılan bafilantı, bu ülkedekl olaylar nedenl lle gelemedl. Beklenmeyen bu bunahm yine spot alımlarla P P I P T ETROLU bulmadan petrole bafllanmanın acı mallyetlnl dlleraenlz aayılardagörellm: fktisatçı Prof. Dr. KublJay Bayaal'ın yaptıftı heaaplamaya gOrei ton/km hlzmst Oretmek Içln demlryollannda 1 blrim, ktvayoflannda 9,8 blrim yakrt tokatilmektedlr. 1 yolcu/km htemet Oretmek Içln demlryollennda 1 blrlm, karayollannda 11,8 blnm yakıt gerekmektedlr. Oyaa Olkemlzda yolcu taftimalannda karayollannın payı % 91,4, demlryollannın payı % 7,6'dir. Ve bugun gellnen noktada Torklye, petrole bafllanmamnoandefealndekıvranirolmuftur. Çünku günOmOzde enerjl toketlmlnln yftzde 50'ye yakın kıamı petrole dayanmaktadır. ŞTE enerjlde yapılan blr başka heaapa lama: Elaktrlk ener|l oretlml su aantralIannda16kuruş, fuel oll aantrailannda 00 kuıuşa çıkmaktadır. Buna karşılık Turfcjya'nln 75 mllyar kwh.tık au potanslyellnden ancak % 9 oranında yararlanma yoluna gldflmektedlr. Işln daha kötoao yenl aantıallerln yapımı da f ueloll'e dayalı olarak tıazırianmaktadır... ETROLON tOkatlm alanları Içlnde tanm ve aanaylnln payı ancak yuzde 30fu bulurkan, ulaştırmanın payı yOzde 34'tOr. Tüm Iktlsatçtlar Blrtlflllnln bulgutanna göre, 1982 yılında yurdumuzdakl Özel asaç aayıaı 1.2 mllyona çıkacak, benzln tOMIml 2.7 mllyon tona varacaktır. Ve llk kez bu yıl Içlnde Turklye, dıvaalımdan elde edecefil dOvlz gellrinln tumunu petrol dışalımına haraayabllacektlr..• • • Bidontarboşakncaneabcak? gWerîlmeye çalışıldı. 1979 başından berl Ise normal bağlantılarla llgill petrol gelmektedir." * Ya latanbul'un gaz sorunu? Evetr neden h&lâ gaz sorunu olduğu aklagelmektedir. Bu soruyu. en kısa şekllde. yurdumuzun gaz ihtiyacının aadece ulusal rafln^rlier üretlmi ile glderilmealnîn zorunluluğu \\e cevaplayabillriz. Zlra.yurt dışmdan yakacak olma nltellfllnde gaz temini olanaksızdır. Artık Avrupa. yakacak olarak gaz kullanmamaktadır. Sanayide kullanılan M "Petrole dayalı iktiaat sjyasetinin dışa ÛRKlYE'nln petrol alyaaetlnllnceiemly olan Prof. Dr. Kubllay Bayaal föyle dlyor: "TürkiyB nnaylleçmek iatiyoraa, sanayitetmonto aracı olan *wlW (önlllkto petrot) öteki smyitotmlş Olktt gibi tağlamatı veya gmntl attma alması gtrBkmaktrtlr. Bu tfıırvm, Q9rç9kt9şmedlğtodc dışa bağımh sanayi kurulmakta ve öunun da gOnOmuz<fo afvcı çok UIUBİU ortakhktar olmaktadtr. Dlğar bir dayişla aanayttoşmlş aikito çok ututlu ortaklıklar aracıUğıyta gatişmakta olan Olkoler Ozerind* Iktlaadl bağımltltk kormaktadîriar GOnumOzda amayttoşmlş ülkater arasmdakl rakabet gOz önuno «!#. mraa, aanayUaşma çabaamda bulunan utkaüein do kmtditarina rakfp oimaaım /a* gaz !se kalllesiz ve çok Islidfr. Ancak son gunlerde Orta Doğu'dan 40 bin ton gaz ithalî bağlantısi yapılmıştır. Durum böyle olunca. gaz gereksiniminl tamamen millî rafinerilerin üretimine bafllanmaktadır. Oretlm, tOketlml kar^ıfayamamaktadır. Ayrıca, Istanbul'daki odun ve kömüı sobalarının hızla gaz eobalarma dönu^türuimesi Ihtiyacı daha daartırmıçtır.rahminlere göre 1979 yılında Jstanbul'da 180 bin ton gaz tüketilecektir. Bu durumda Ithalat yapıfamadıği, Ataş grubu şirketlarln tutumunda da blr defllçlklik olmadıği takdirde yîne gaz sıkıntısi olacaktır." m temeyacektori açtk bir gorçoktir. Karşıt durvmda, aanayiiaşmlş ulkalerin gollştno* ieri giderak azaUr. Bu gerçeğln ipğt altmdat Turklya'düpatroladayahiktlaatsiyasatinin dışa bağunlı otmamasma otenak yoktur Turkiyv pu garçeği, geç de olsa göt* moştor. Bundan aonra izianecek siyaset Oike yararfanna dönuk oimak zomtdadır." <4 Taşınıa ve sistemindeki çarpıklıklar sflrdukçe enerji NERJİ ve Tabf I Kaynaklar Bakanı Denlz Baykal, "Enerfl bunalımından dlslplln, özveri ve dayanıçmayla çıkılablleceOI ve görevde öncOlüflun devlete düştüflü" kanısında. Şöyle Istanbul perakendeakaryakıtfiyatları Yıllar 1970 1974 1977 1978 ' Benzln 145 270 537 875 SOper Benzln 190 • 336 686 1070 * Kıs/lltre . Ûaz 120 236 334 475 • m Motorin 123 239 395 298. m Krş/kg. Kalorifer Fuel oll 5 yakıtı (Sanayl) (fuel oll) Seıbest Seıbest 140.90 . 148 241 280 317 340 I Fuel oll 6 (sanayl) Sertıest 139.60 211 281 Ankara nerakende ak arv alnt fivatl m i • m t * Yıllar 1970 1974 1977 1978 Benzln 150 280 550 900 * SOper Benzln 195 345 650 . 1100 • Kif/lltra Gaz 125 247 350 500 Motorin 129 251 410 • 525 ^ Krs/kO Kalorffer yakıtı (fuel^ll) 53 166.90 300.75 400.98 Fueloll 5 (sanayl) 51 158.60 277.67 372.35 Fueloll 6 (sanayl) 45.50 148.80 237.62 „: 324.74 '