Katalog

CUMHURÎYET DEROt 19 5 Û ? STANBUt Petrol Raflnerîsl Anonlm Şlrketl, 1960 mayıaın» da temall atıltp 16 ay glbi kısa blr sürede 1961 agusiosunda hlzmete girmlş blr kuruluş. Başlangıçta TPAO ve Caltex ortaklcğı olan Ipraş, 12 mart 1972'de Caliax'ln ydzde 49 payımn TPAO'ya geçmesl lle tumuyle ulusal blr kuruluş durumuna gelmlş. Ipraş, TPAO'ya baOlı ama ayrı blr yönetlm kurulu ve genel mOdOru var. Ipraş'ın 196Vde 1 mllyon ton ham potrol Işleme kapaaitesl bugün 7.3 mllyon tonaulaşmış. BugOn TOrklye'nin en ööyük raffnerlef. 1980 yılında Ise 13 miiyon ton kapaslteye ulaşması planlanıyor. Ipraş llgllllerl lle konuşurken gerlye doğru gldlyonız: "7976 ytltna dek Ibracat yaptyorduk. Oriak Pazar ulkelerine mal aatardık. Blr an ytlhk ihracattmız i mltyar llraya kadar yOkaelmlatl. 1973 petrol knzlnde, Orta Doğu Olkeleri blze aurekli ham petrol vermişti. Blz de ABD'ye süper benzln ve uçak benzlnl bite satmtştık. Petrol tlyat politfkast yuzonden 1977'den bari da zarar ediyoruz. Nerdeyae Iran'la aym fiyata akaryakıt aatacağtz..." Ipras'm urettlğl malın yuzde 851 Petrot Otla, gari kalan yuzda 151 iae latlitaş, Adaş ve PePa glbl şlrketler aracılığı lledağttıhyor. Ipraş llgllllerlnln bellrttlfline göre dafiıtım konusu aorunun kaynaklanndan biri: "Oeğttım firmatanntn depolanntn kapasttetertnln daha fazla ve daha çok yerde olrna&ı gerakir. Blr da Crneğln Erzurum'dan mal almak Içln gellyorlar. Yakit içın Erzurum'dan gelen tanker de yaktt tuketiyor. Karayolu taşımacıhğt ekonomlmlzi altuat eh mlştîr. Anadolu'da Kmkkale ratinarlal yapıtdiğı taktlrde yenl dağıtım şebekasî Ipraştaki taatmactlığt azaltabHecektir. Eakiaahlrk kadar NATO boru hattından yararlanıhyor ama bunun da kapasitaal yeterii değil." • I Ipraş RaflnerbfcĞan daman da llke anlaşmaaına vanldı. TPAO*dan blr heyet konu lle llglll olarak Sovyetlor Blrtlği'ne glttl. Blr uygulama anlaşmaaı beklenmekte. Böylellkie Sovyatler Bfrfigi'ndan de yılda 3 mllyon ton ham petrol aatın alınmaaı 1979 yılında gerçekleştlrllmlş ve gOvence altına alınmış olacak. Satın alınacak bu petrolun karşılıflı da çeşttll Ihıaç OrHnleri lle ve Ihracatımız yetmazae doviz lle ödenecek. hattının tam kapaalte lle çalışmaaı dı. Bu aayede TOrklye peırol satın almaaa blle topraklanndan petrol aeclelnln karşılıflı olarak yılda 120 .mllyon dolar clvarında. blrgellr elde edecektl. Bu anlaşma ImzalandrOı aydan bu yana dOzenll blr blçlmde Işllyor. 1978 yılı atlatüdı ama 1979 ne olacak? APILAN buanlaşmalar lle 1978 yılında TOrklye Llbya'dan 2.5 mllyon ton, Iran'dan 400 bln ton. Irak'tan 1 milyon ton cfvarında ham petrol aldı. Ataş ortafic yabancı şlrketler * çeşltll kaynafclartfan sağladığı "tazepan"nın bllyflk blr bölOmfl ham pelrol alımına yatınldı. 1 mllyar 600 mllyon dolar eivanndataze para ham petrol ve akaryakıt alımına harcandı. NLAŞMALAfllN yararian daha çok 1979 yılında göroiecek. Yıllık programa göre bu yıl Tdrklye'nln ham petrol gerekalnlml 16 mllyon 760 bln ton clvannda olacak. Bu gerekalnlmln 2 mllyon 800 bin tonu yerll uretlmden karşılanacak. Gerl kalan 14 mllyon ton clvarındakl ham petrol lae Ithal edilecek. îraıı'dan da petrol alacaktıkama..» % Geçen yılm temmuz ayında Iran lle de ham petroi Içln blr antaama imzatandt. Bu anlaamaya göre Turklye'ye U ay vadell olarak 1 mllyon ton ham petrol ve 500 bln ton tueloll verllecaktLBumlktar petrol Içln TBrklye'ye 150 mllyon dotar da kredl açth mtştı. Buenlaşma temmuz aymdan aonre blraOreyOrOdO ve Türklye tran'dan4O0 bln ton kadar petrol aldı. Ancak daha aonra /nuıVa olaylar baafadı. Ûretim durdu ve TOrklye'ye de petrol gelmez oldu... Â ' Türkiye'de ham petrol yerli üretimi ile tüketimi arasındaki denge YILLAR 1966 1967 1966 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 TÜKETİM (1000 ton) ÜRETİM (1000 ton} 4.724 5.448 6.231 7.256 7.661 9.046 10.031 12.240 12.154 2.041 2.752 . 3.105 . 3.623 3.542 3.453 3.388 3.511 3.304 3.096 2.596 2.711 Oretlmln tOketlme ORANI (%) 43 61 90 50 46 38 34 29 27 22 17 16 B U Mıalatın 6 mllyon tonu Irak'tan saOlanacak. 3 mllyon tonu lae Llbya'dan karşılanaeak. Llbya, TOrklye'ye satacaflı 3 mllyon tonluk ham petroiOn yOzde 20'slnln bedellnl almayacak ve bu mlktar Ihracat ite ödenecek kredlden karşılanacak. IRAKİLEJYİBİR ANLAŞMA TOrklye'ye en fazla petrolu O y cak Olke olan ve petrol boru hattı glbl blr kolaylıflı buhınan Irak lle de çeşltll gft» roşmelerden eonm afluatoa ayında fyl blr anlaşma yapıldı. TOrktye Irak'ın petrolOne. Irak lae TOrfclye'nln auyuna muMaçtı. Görtşmeler "eu karaıhğı patrot" denllmeden. ama her Ifcl taraf da bunun blllnclnde olarak yarOtOldu. Anlaşma lle TOrfclye'nln Irak'a olan 300 mllyon dolardan fazla borcunun 3.5 yılda Ihmcat lle ödenmeal kabul edlldl. Petıol böru hattı Turklye'ye yılda 6 mllyon ton ham petrol pompalayacaktı. Bu anlaşma çerçevealnde Irak'tan ham petrol gelmeye başladı ve 1978 yılı Içlnde 1 mllyon tondan fazla ham petrol alındı. Aynca petıol boru 15.116 16.918 13.950 Sovyetler BlrtlOI lle uygulama anlaşmaaı geıçekleşme yoluna glrerae. 1979 yılında çoflunun bedeli Ihracatla ödenmek Ozere 3 mllyon ton ham petrol da kuzey Vomşumuzdan geleoek. Böylellkle 1979 yıh ham petrolunün 12 mllyon tonluk blr MlOmo guvence altına atınrmş oluyor Hem de blr böiomo naklt para Odenmeden Ihracat lle ödenmek koeulu lle. ERİYE kalan 2 mllyon tonluk böiom Içln lae yenl anlaşmalam gldllmeal veya anlaşma yaptıflımız oFkelerden alımlann yukaeltllmeal plftnlanıyor. Anlaşmalann dOzenll Işlemeal haIfnde 1979 yılında "apot aitmlar"* pek gerek duyulmayaoa0ıt bu nedenle daha fazla dövlz ödeyerek, peşln para lle ve guvenceatz olarak yapılan bu aatınalma blçlmlnln bOyuk ölçhöe ortatfan kalkacaftı lahmln edlUyor. DYukandakl tablodan çtkan ilglnç gerçekfu: Yerti petrol Oretlml yerınde aayarken, tüketlm dev adımlarla llertemekte. örneğln 1966'da yurdumuzdakl ham petrol tuketlmlnln yuzde 43'OnO yerli üretlmle karatlamak olaaı Idl. Oyaa 1977 yılma gellndlğinde bu oran yuzde IB'ya duştu. Onumuzdekl on yil içlnde blr muelze olmazsa. bu oramn daha da koçuleceğine tamk olacağız glbl görunuyor... E Antaşmamn İlglnç blr yanı da klye'nln ham petrol alımı Içln yatırmaaı gerekll 20 mllyon dolariık temlnatı Irak'ın kendl Merkez Bankaaı'ndan petrol şlrkatl.noyatırmaatydı. de Suudl Arablatan*dan kendi ana şlrketlerfnden bır mlktar ham petrol getfrdtler. TOrkkye'nln 1978 yılındakl kalan gerekalnlml lae utapot ahmlar"öan karşılandı. 1978 yılında TOıfclytfnln Ihncat, Işçl dövlzl glbl