Katalog

CUMHURİYET DERGİ Dışsatımdan sağladıgımız * tttm döviz gelirlerini yse petrole luruma geldik ZETLERSEK. Içinde bulundufiumuz yılın petrol açısından atlatılablleceOlnl öngörmek olası. Ancak dövlz gellrlerlmlzl yutan ham petrol dıçalımımn ekonomlye getlrdlfil yOk da gün gibl ortada. latersenlz blr Ikl ömak verallm. T977 yılır.da TOrklye'nln toplam dış satımından elde ettlfll dövlz gellri 1 mllyar 750 mllyon dolar. Buna karşılıki ham petrol dı* alımma ödedlölmlz mlktar ne olmuf, blllyor muaunuz? Tam 1 mllyar 152 mllyon dolar. Blr baçka deylşle. Ihracatımızdan elde ettlfllmlz dövlzlerln neredeyse tOmunü petrol alımları yutmuş. 3.5 mllyon lon nam RaHneri Bölge Müdüriine göre,petrolabuunda üretim ve dağtHm tek bk şkkette top/anryor üRKlYE Petrolleri Anonlm OrtaklıJ . uı'nın (TPAO) Iklncl rafinerlsi olan Izmlr Altağa Raflnensi'nin kuruluş ^alışmalarına 1965 yılinda başlandı. Sovyet kredlsi ve katkımyla leknlğfn en son olanaklarından yararianılarak ulkemlzln artan enerji Isteminl karşılamak, petro klmya maddelerine şar| maddesl hazırla* mak, motorlu araçlara yakıt ve madenî yafl üretmek amacıyfa kurulan Izmir Raflnerisl tomu TPAO'ya aît yakıt ratlnerisl lle madenî yağlar kompleksinden oluşur. Yılda 3.5 mllyon ton ham petrol işlenlyor raflneride. * " • Raflneride halen yeni blr ham petrol onlteainfn kurulmaaı konuaunda Sovyet u:manlarla göruşmeler surdürüiuyor. Kurulacak 5 mllyon tonluk yenl Onite ylne bu bölgede kurulan petrokimya tesfslerlne hemmadde olarak nafta safllayacak. Bu suratle 1081 Bonlarında ra* flneri fllll kapaaltesi 10 mllyon ton / yıl'a ulâşmış olacak. Izmir (Aliağa) Raflnerial Bölge M0dQrü Güngör Karaofluz, ulkemlzln dövlz darboflazı nedeniyle ham petrol alımındaki güglukler yüzüngen zaman zaman doşük kapasftede çalıçmasına karçın raflnerl programını yflzde 103 oranında gergekleştlrerek Ege bölgeal dışına da yakıl gönderdiklerlne defllnerek, "Rafinerlnin madenî yağ yaptmmda kuttandığı petrol Kerkuk ve Iren petrolüdur. ömeğin bir Libya petrolünO yağ yapımmda kutlanamaz" dedi. Gungör Karaoğuz, daha sonra çunlan söyledl: "Bugun 1500 işçinin çahşUğt rafineride Izmir'den Atlağa'ya göndermek içln 3 vardiya halinde gunde 6070 otobüs işlemektedir. Yartn Petrokimya gibi 10 bln Işçl çahçtıracak dev tesisler hlzmete girdiğînde AHağakmir arasmm büyuk yuku karşılayamıyacağt eçıkUr. Yıllardır ' tekrarianan Menemen'dekl demiryotu uleşımmm 20 kllometre ötedeki Aliağa'ya kadar uzatılmast personel taşıma sorununu çözecekttr. Bu arada Turkiye'nin enerji politlkasıııa da değinmek tsterim. Bir yirmi ytl için enerii potitikamızm ne olacağmı çizebiiaek Türkiye'de. çok şeyin görunumu deği{ebilecektir. Bugun bir kurutuç falanca yerde blr rallneri teaiai önermekte. Bunun kuruh maaı kararattına alınınca hemen yanıbaşma bir petrokimya komplekai inşaast duşunolmekte, bunun yamnda bir gübre kompleksi kurulmaya beşlanmaktadır. Buntann telepleri ite ratineritet kapositelerini artırmaya yönelntekte. her blr kapasiteartışı tuketimi daha iazla kÇrtik. lemekte ve bu döngü içerlsinde petrol * için her yıLdaha fezle para ödemeye yof açılmaktadır. Bunu sanayileşmenin tabiî oiuşumu dlye nitelendirmek hatadır. Petrole dayalı gObre tabrlkalan petrol zengini memleketler için uygundut. Bizim ise bunu yine karşılayabilecek başka kaynaklanmız tazlasıyla meveı/ftur. Bizim konumuz alabildiğine tüketiml artıracak yolları zortamak değll, aktlcı bir yakiaşımta tuketimi duşürecek yollar uzerinde kala yormaktır. Bu uzun sureli program çerçeveainde üretim ve pazarlame çalışmalannm plantanması şarttır. Y/tlardır aüregelen TPAO Petrol Oflal illşküerinde hiçbir noktaya gelemediğlmlz açıktır. geleblleceğlmlzi de sanmıyoruz. Türkiye'de uretlm ve dağttımmın tek bir şirket bunyesinde toptanmasında zorunluk vardır. Ancak bu şeklltie milli kurutuştartmizm kendi araİannda rekabete girerek birblrini ytpratması önlenebilecektir." m O ralineri: ĞER dı* aatımtarında gerekll atılımı yapamaz ve enerji polltlkasında petrolün a0ırlı0mı beflrll ölçulertfe de olaa haf If letme yoluna gldemezse Turklye. döviz darbofiazından ve ekonomlk bunalımlardan hlç kurtulamayacak demektlr blr bakıma. Örnefiln 1983'de. yanl Dördüncu Beş Vtflık Plan'ın aon yilında. TOrklye'nln toplam fhracatı S milyar 400 mllyon dolar olarak öngörüioyor. Ham petrol dış ahmı Ise 2 mllyar 221 mllyon dolar olarak Planda yer altyor. Ne var kl, klml gözlemcller en lylmaer lahmlnlerle bu rakamın 3 mllyar dolan ge» .çecefllnl öne aOrmekteler... E ETROL olayımn Türft ekonomfalndekl bunca ağıriığa sahip olmaaını anlayabilmek içln 1950'iere dönmek gereklr. Yıl 1952. Max Ball adındakl blr Amerlkalı Demokrat Partı Iktldarının çaftnlısı olarak Ankara'ya gelir. Kendlsıaynı zamandadev petrol tekelJerfnln avukatıdrr. DP IMidarınca Max Ball'a Türklye İçln blr "Petrol Kanunu 7tato0/"hazırJaması gOrevlemanetedllir... Tarlh7mart1954. f TBMM nln Uius'takl binaaında şenllkll blr hava esmektedir. Meclia'ta ezlcl blr çoğunlufla aahlp OP grubu, Max Ball'ın taslağına dayanılarak hazırlanan Petrol Kanunu'nu alkışlarla kabul eder. I P Aliağa'da LPG tanklan tnönü öfkeliydi: yakalannı bırakmam diye bağınyordu... AHMETLİ lamet InOnO lae muhalefet partlsl CHP'nln IHeri olarak yasadan hayli rahataızdır. 6326 Sayılı Petrol Kanunu'nun kabul edllmealnden blr ay sonra basiayan aeçlm kampanyasında Ismet Paşa. yaaayı blr numaraiı konu halfne getlrlr. Ömeğln, 13 nlsan 1954 günü Istanbul konuşmasında rahmetll CHP llderl şöyle der: "Petrol Kanunu kapitutasyon hukOmlerl lle haztrlanmış, gönullO bir kapituleayon laylhası olarak tekflt edilmiştir. Işte pıofeaörler, işte hukuk allmlerl, hepsinln Önunde suyiüyorum: Petrol Kanunu'nu karşıttkh taahhut şekllnde görmek, blr kapitulasyon devrini açmaktır." Kampanyaftinı Nlğde'de de aorduren Ismet InönO, şöyle der: "Petrol ve Yabana Sermaye Kanunlan memleketln canevine dokunmaktadtr. Iktldara geHraek duzeitaceğiz. Bununle her zammt uğraşacağım. Bırakmam yakataan*..." Yabaneı petrol tekellerlnln Isteklerl Petrol Kanununun gerekçealnde aynen şöyle dUegetlrlllyordu: Türkiye'de petrol rafinerilerinin üretim kapasiteleri nasıl gelişecek ? (1978 ve milyon ton) YILLAR BATMAN İZMİR ALİAĞA İPRAŞ ATAS ORTA ANADOLU KARADENİZ KAPASİTE 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 *"1.O 10 . 1.0 1.0 3.7 3.8 5.0 8.0 9.0 10.0 10.0 10.0 10.0 7.0 9.7 12.2 13.0 13.0 13.0 13.0 13.0 13.0 13.0 7.7 TÜRKİYE TÜRKİVE TOPLAM PETROL TÛKETİMİ 4.2 4.2 4.2 4.2 4.2 4.2 4.2 4.2 4.2 4.2 4.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 2.4 3.2 .3.6 3.6 4.0 16.6 19.7 22.2 25.2 30.2 34.6 2.0 8.0 10.0 17.5 19.Î 36.4 22.1 24.5 27.3 29.5 31.2 32.8 35.8 38.3 38.8 44.8 . 47.2 A NOT:tm$JZMfRALIAÖA VE BATMAN TPAO'YA BAöLI U1ASAL KIMU$LARÜIR. ATA$ ISE YABANCISERMAYEYE AiT OLAN BK f RAHNBHDiR.MOBIL tNPAYIYüZDE 51 SHELLlNYüZDE27rBP'NINYOZDEt7. MARMARA PEIROL'üN YüZDE 5 PAYI VARDIR. ' 1990'lerde Türkiye'de üç yeni rafmetinin dalıa üretime geçmesi planbmdu Bun lar, Orta Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz petrol rafinerümdir. Eğer kağıt üzerinde öngörülen kapasite artışlan ve yeni rafinerüer zamamnda gerçekleştirilebiUrse şöyle bir du> rum ortaya çıkacak: Türkiye'nin ham petrolde dışa bağunhhgı sürecek. Ama I hiç dmazsOj rafinerüerde üretilen petrol bir kısmı ihraç cek. Yukandaki tabioda göruidüğü gibi 2987'de toplam rafineri kapasitesi 47.2 milyon ton oiacak* Turkiyr'nin toplam tüketimi ise 38.3 milyon tonda kalabilecek..