Katalog

Cumhuriyet Ankara 237/16 Ocak 2009 Şilili yazar Ariel Dorfman’ın eseri AST’ta sahneleniyor ‘ÖlümveKız’ ? Selda GÜNEYSU u yıl 46. sanat yaşını kutlayan Ankara Sanat Tiyatrosu (AST), yeni sezonda, “Her Yönüyle Atatürk” adlı belgesel oyundan sonra, Şilili yazar Ariel Dorfman’ın 1991 yılında yazdığı “Ölüm ve Kız” adlı oyunla izleyicilerin karşısına çıkıyor. Suavi Eren’in yönetmenliğini üstlendiği oyunda, Pinochet döneminde Şili’de yaşanan faşizm ve o dönemin siyasal sorunları, baş karakter Paulina’nın başına gelen olaylarla izleyiciye aktarılıyor. Ebru Saçar, Tolga Tuncer ve Mehmet Akay’ın rol aldığı oyun, izleyiciye, “İşkence bir insanlık suçudur” mesajını vermeyi amaçlıyor. Oyunu Filiz Ofluoğlu Türkçeye çevirdi. Oyunun yönetmeni Suavi Eren’le, AST’ta yeni sezonda izleyici ile buluşan “Ölüm ve Kız”ı ve tiyatro sanatının sorunlarını konuştuk: Şilili yazar Ariel Dorfman’ı böyle bir oyun yazmaya iten nedenleri anlatır mısınız ? I Ariel Dorfman, hümanist ve demokrat bir oyun yazarı. Büyük sözleri olan biri. İnsan haklarından yana. “Ölüm ve Kız” da tipik bir Ariel Dorfman oyunu. Bilindiği gibi Dorfman, Arjantin doğumlu, Şilili bir yazar. Dorfman bu oyunda, insanlığın ortak sorunu olan bir konudan yola çıkarak, günlük yaşantımızda vahşeti yaşayan ve yaşatanlar karşısında bizlerin suçluluk payının ne olduğunu sorguluyor. Bir anlamda hesaplaşmanın yolunu açıyor. Bir faşist diktatörlüğünü yaşamış tüm ülkelerde, tüm muhalefet odaklarını suskun aydınlarla ve kaba güçle sıraya dizdikten sonra, devletin yönetiminde danışıklı dövüşle, toplumsal uzlaşma başlatılır. Bunun adı da “Demokrasiye geçiş süreci”dir. Yargı ve adalet sisteminde hiçbir köklü değişim olmaksızın, bu olağanüstü değişim nasıl gerçekleştirilir? İşte tüm bu süreçleri sorgulayan bir oyun bu. Dorfman da bu süreci anlatmak istemiş. Bize oyun hakkında bilgi verir misiniz? I Oyunun baş karakterleri Paulina ve Gerardo Escobar, ülkeden kaçmaya çalışanlara yardımcı olurlar. Bu nedenle Paulina gözaltına alınır. Gözaltı sürecinde de işkence ve tecavüze maruz kalır. Serbest bırakıldıktan sonra, insan hakları savunucusu, avukat Gerardo Escobar ile evlenir. Bu süre zarfında da ülkede 15 yıllık bir süreç içinde darbe dönemi atlatılmış, yeniden demokrasiye geçiş süreci başlamıştır. Ancak Paulina çok acı çekmiştir ve bu acılarını bir türlü unutmamaktadır. Kendisine acı çektiren herkesin cezalandırılmasını istemektedir. Bu isteğini eşi Escobar’a da söylemektedir. Ancak Escobar, B Paulina’dan farklı düşünmektedir. Escobar’a göre, işkence yapana işkenceyle yanıt vermek yanlıştır. Oyunun çok güzel bir kurgusu var. Bir tür sistem eleştirisi sunuyor izleyiciye oyun. “Ölüm ve Kız” bütün dünya ülkelerinde pek çok kez sahneye taşındı ve çok ses getirdi... I Evet, çünkü “Ölüm ve Kız” çağdaş bir oyun. Çok güncel... Eğer ülkelerdeki bu demokrasiye geçiş süreçleri de sancılı bir şekilde sürmeye devam ederse güncelliğini de kaybetmeyecektir. Bu oyun, 1991 yılında yazıldı ve yazıldığı yıl, pek çok ülkede “en iyi oyun” seçildi. Yaklaşık 20 dile çevrildi, bir o kadar ülkede sahnelendi. Bu durum da şunu gösterir: Demek ki 1991 yılında da insanlar diktatörlükten demokrasi sürecine geçerken, bu türlü işkencelere maruz kalmışlar. AST bu oyunu neden şimdi sahneye taşımak istiyor? Yanıtı AST bir dönem siyas çok basit. Oyun hem güncel, hem de kısına maruz kaldı. Şim ilerin bas nun nedeni, orada çalışan insan ların di aynı du meslekle oyunun söyleyecek sözü çok. İyi bir rum Devlet Tiyatroları rin (DT) için söz değil elb e aşkla bağlı olmamaları oyunculuk isteyen bir oyun. İçerik ette. Neden ekonomik. Bir konusu. Çok uzun sü red de olarak da çok güçlü. Her şeyden yerel yönetimlere devre ir, DT’nin günümüzde tiyatro sanatı neden iledil me sin önemlisi bir tiyatro eseri. e riy e git miyor diye sorular yönelik tartışmalar sü rüyor... “Ölüm ve Kız” gibi sistem eleştiHalk kendi sanatına sahip soruluyor. I Bir ülke için DT gibi ku çıkmıyor risi sunan oyunları bugün sahnelerde önemlidir ve bu yadsına rumlar çok Asıl acı olan da bu zaten. Hâlâ bu ki. maz. Burda kede ina ülne yazık ki çok göremiyoruz. Bunun tla opera ve başka bir şey var. Biliyo rsunuz yaşa baleye nedeni nedir sizce? gönül vedığımız sistemde kapitaliz I Ben pek de öyle düşünmüyoşünüyor. Avrupa’da bu sü m kârı dü ren, resimle uğreç yaklaşık raşan, tiy rum. Tiyatro sanatı hiçbir zaman po20 yıl önce başladı. Av atro rupa ülkeleri, yapan litik kimliğinden uzaklaşmadı. Ekoinsanbünyelerindeki tiyatrola rı nomik nedenlerden ötürü bence az kibaşladı. Kâr getirmiyor kapatmaya lar var ama diy şilik oyunlar tercih edilir oldu. Çündüler. İyi olan tiyatrolara e düşün halk bunları kü tiyatroların, özellikle de özel tide meye başladılar. Bu iyi mi stek ver g ö r m ü y o r . yatroların varlığını sürdürebilmesi kötü mü ayrı Herkes evind bir tartışma konusu. Bir için belli bir ekonomik güce sahip olde iyi bir tamamen yo e şe yle zlaşr ya pa bil me k için illa zorla omuz mı maları gerekiyor. Ama ne yazık ki ş yarışma ve rm ek de ğil , bil inç li bir şe bugün bu tiyatroların ekonomik roya destek olmak önem kilde tiyat pr og ra ml ar ını güçleri yok oldu. Para kazanamılid yıllardan bu yana özel tiy ir. 1960’lı izlemeyi, tiyatyorlar. Böylece sanatsal çalışmalaatrolar per roya gitme delerini kapatmaya ba rını da devam ettiremiyorlar. şladılar. Bu tercih ed ye iyor. ‘Bizim için acı olan halkın sanatına sahip çıkmaması’ Türkiye’de oyun yazarlığı sorunu da bulunuyor. Çok az oyun yazarı yetiştiriyoruz. Var olan oyun yazarlarımızın da bu türlü eserleri pek kaleme almak istemediği yönünde birtakım eleştiriler var. Siz nasıl değerlendiriyorsunuz? I Dünyada bu tür oyunlar yazılıyor. Bu duruma şu açıdan bakmak gerek. Her ülkede, bu türlü oyunları kaleme alacak cengaverler mutlaka vardır. ‘Tiyatro bir yürek, bir sevgi işi’ Ancak bir oyun yazarının ekonomik olarak desteklenmesi çok önemlidir. Biliyorsunuz, endüstri haline gelmemiş her iş dalı yok olmaya mahkumdur. Bu sorun salt Türkiye’ye mahsus değil. Örneğin Almanya. Bugün Almanya’da bile izleyici sayısı yüzde 4. Yani bu sorunlar ülkenin yaşadığı sorunlarla ilintili. Ama bilinmeli ki tiyatroya emek veren kahramanlar ülkede var. Tiyatro bir yürek, bir sevgi işi. 16