Katalog

°° Nail Güreli’nin kitabında anlatıyor Vecdi Sayar. Sular İdaresi’nin arka tarafında bir birahanede arkadaşlarıyla. Alanı görmüyor ama duvarı görüyor. Bir sivilin ateşleri yönettiğini söylüyor. Ama kim olduğunu bilmiyor. Sonra onun tarifine uygun birisi yakalanıyor. Kim mi? Siyasi Şube’den Uğur Gül. Bir diğer görgü tanığı o zaman Günaydın gazetesinde yöneticilik yapan Necati Doğru. Kürsüden izliyor 1 Mayıs’ı. The Marmara’dan fotoğraf çeken foto muhabirinden filmleri alıp gazeteye göndermek için otele geliyor. Gazetecilerin olduğunu düşündüğü bir odaya giriyor. Hareketli oda, dürbünleri görüyor. “Sen kimsin” sorusuna “gazeteci” yanıtını verince atıyorlar dışarıya. Doğru, garsonlara “kim bunlar” diye soruyor. “Onlar polis abi” yanıtını alıyor. Oda numaraları bile belli: 510 ve 511. Ama ne hikmetse 1 Mayıs soruşturmasını yürüten savcılardan Çetin Yetkin’e o gün The Marmara’da kalanların listesi verilmiyor. Peki o gün 36 değilde 42 kişinin öldüğü bilgisine nasıl ulaştı Alpman? “Aslında” diyor “bizi bu konuda uyaran DİSK Basın Yayın Halkla İlişkiler Müdürü Fahrettin Erdoğan”. Erdoğan uzun süre DİSK’in arşivindeki belgeleri incelemiş. Olaylardan iki gün sonra 3 Mayıs 1977 tarihli Cumhuriyet gazetesi “Ölü sayısı 34’e çıktı, ancak bu sayının artmasından korkuluyor” manşetini taşıyordu. Sonraki günlerde ölen 34 kişiden 28’inin kimliklerinin saptanabildiği, bunlardan 6’sının tabanca kurşunu ile, 3’ünün başlarına sert bir cisim vurulmasıyla ve diğerlerinin de ezilerek öldüğü bildiriliyordu. İstanbul Cumhuriyet Savcılığı’nın İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi’ne sunduğu iddianamede de biri kimliği belirsiz olmak üzere toplam 34 kişinin öldüğü bilgisi yer alıyordu. İddianamede nüfus kayıtlarıyla birlikte 34 kişinin ismi yazıyordu. DİSK, katliamdan bir yıl sonra 1978 1 Mayıs hazırlıklarında, 77’de ölen 14 kişinin fotoğraflarının yer aldığı “Anıları Yaşayacak” başlıklı bir afiş hazırlamıştı. DİSK ve üye sendikaların dergilerinde de yayımlanan bu afişte yer alan isimler sayıldığında 36 kişinin öldüğü anlaşılıyordu. 25 Nisan 1918: Kâzım Karabekir komutasındaki Türk Ordusu, Kars ve Ardahan’ı düşman işgalinden kurtardı. 1953: Cambridge Üniversitesi’nde iki bilim adamı, kalıtsal özellikleri ebeveynden çocuğa taşıyan “deoksiribonükleik asit” (DNA) adını verdikleri molekül yapısını buldu. 1962: Anayasa Mahkemesi kuruldu. 1971: İstanbul, Ankara ve İzmir’in de aralarında bulunduğu 11 ilde sıkıyönetim ilan edildi. 1974: Portekiz’de Karanfil Devrimi: General Antonio Spinola’nın yönettiği askeri ayaklanmayla Salazar’ın faşist diktatörlüğü devrildi. Ölenlerin tam listesi Hasan Yıldırım, Nizayi Darı, Kadir Balcı, Nazmi Arı, Hikmet Özkürkçü, Garabet Akyan, Sibel Açıkalın, Ömer Narman, Mehmet Ali Genç, Hüseyin Kırkın, Aleksnadros Konteas, Kadriye Duman, Kahraman Alsancak, Mehmet Ali (Mustafa) Elmas, Kenan Çatak, Ercüment Gürkut, Leyla Altıparmak, Mahmut Atilla Özbelen, Rasim Elmas, Bayram Çıtak, Jüle Yeşilnil, Nazan Ünaldı, Hamdi Toka, Hacer İpek Saman, Diran Nigiz, Bayram Eyi, Ziya Baki, Ahmet Gözükara, Meral Cebren (Özkol), Ali Yeşilgül, Mustafa Ertan, Yücel Elbistanlı, Tevfik Beysoy, Bayram Sürücü, Özcan Gürkan, Hülya Emecan, Ali Sidal, Hatice Altun, Ramazan Sarı, Mürtezim Ortulu ve kimliği meçhul kişi. 26 Nisan 1937: General Franco’ya yardım etmek amacıyla Hitler’in gönderdiği uçaklar İspanya’nın Bask bölgesindeki Guernica kentini bombaladı. Guernica’nın bombalanması Avrupa tarihine sivillere yapılan ilk hava saldırısı olarak geçti. 1986: Ukrayna’nın Çernobil kentindeki nükleer reaktör patladı. Dönemin Sanayi ve Ticaret Bakanı Cahit Aral televizyona çıkıp, çay içerek “Dinine, imanına inanan radyasyon var, demez” dedi. Günümüzde Karadeniz’deki kanser vakalarının 20 kat arttığı görülüyor. 27 Nisan 1937: Ünlü İtalyan düşünür ve siyasetçi Antonio Gramsci hayata gözlerini yumdu. 20. yüzyılın en önemi Marksist kuramcılarından sayılan Gramsci, Mussolini’ye muhalifliği sebebiyle dokunulmazlığı kaldırılıp, savcının “Yirmi yıl bu beynin işlemesini durdurmalıyız” sözleriyle 20 yıl hapse mahkum oldu. 1988: Avrupa Halter Şampiyonası’nda ilk kez Türkiye adına katılan Naim Süleymanoğlu, bir dünya rekoru kırdı ve üç altın madalya kazandı. 28 Nisan 1919: Amerikalı Leslie Irvin, Erdoğan, iddianamedeki isimlerle DİSK’in listesindeki isimleri karşılaştırdığında korkunç bir gerçeği fark etti. Yedi kişinin (Ali Yeşilgül, Mustafa Ertan, Yücel Elbistanlı, Tevfik Beysoy, Bayram Sürücü, Özcan Gürkan ve Hülya Emecan) isimlerine savcılık iddianamesinde rastlanmıyordu. Aynı şekilde iddianamedeki biri kimliği belirsiz 5 kişinin adına da (Ali Sidal, Hatice Altun, Ramazan Sarı, Mürtezim Ortulu ve kimliği meçhul kişi) DİSK’in listesinde rastlanmıyordu. Her iki liste birbiriyle karşılaştırıldığında DİSK’in listesinden 7 kişi iddianamede, iddianamedeki 5 kişi de DİSK’in listesinde yoktu. Yani her iki liste de eksiklerle birlikte toplandığında ölü sayısı 41’e yükseliyordu. 42’inci isim ise aslında 1977’de 1 Mayıs’tan 15 gün sonra Devrimci Yol dergisinin 2. sayısında yayımlanmıştı. “1 Mayıs şehitlerinin kanları yerde kalmayacak” başlıklı yazıda 27 kişilik bir isim listesi yer alıyordu. 26 kişi her iki listede de vardı. Ama iki listede olmayan bir kişi daha vardı ki; Mehmet Ali Kol. 6 kişi 33 yıl boyunca gözden kaçtıysa o gün daha fazla insan ölmüş olabilir mi? “Fahrettin Erdoğan olabileceğini söylüyor” diyor Alpman, “Mesela aranan, hakkında tutuklama kararı olan, illegaliteye geçmiş insanlar var 1 Mayıs alanına gelen. Doğal olarak eğer yaralandılarsa kalkıp devlet hastanelerine gidemezler. Onun için kaçıp gitmişler buradan, sonra gittikleri yerde ölmüş insanlar var diyor Erdoğan. Ama bugün için ortada 42 isim var. Ve bu isimler o döneme ait yazılı belgelerle ortaya çıktı. Bu insanlar kim, tek tek isimlerini bilmemiz, fotoğraflarını görmemiz lazım. Onları sayı olmaktan çıkarmamız lazım. Belki bundan sonra ‘bizim de yakınımız orada ölmüştü’ diye insanlar ortaya çıkar. Zaten DİSK de böyle bir çağrı yaptı.” Belgeselde bugüne dek yayımlanmamış fotoğrafların ve görüntülerin de yer aldığını söylüyor Alpman, gördüklerini, yaşadıklarını yeniden yorumlarken unutulan bazı detayları da anımsatıyor. Hani 1 Mayıs 1977’den önce Türkİş’in yayımladığı “1 Mayıs’ın işçiler ve işçi sınıfıyla herhangi bir ilgisi yoktur. 1 Mayıs sosyalist ülkelerin sosyalizmi yaymak için kullandıkları bir aracı günüdür” dediği bildiri gibi. 1977’de 25 yaşındaydı Alpman. Bugün 58. “O zamandan beri burada 1 Mayıs’ı kutlayamıyoruz, ömrümüz geçti. Gerçi gazeteci olarak çok geldim Taksim’e ama ilk defa bu belgeselin yayımlanacağı gün burada yeniden 1 Mayıs’ı kutlayacağım”. “Emeğin Kanlı Düğünü”, ilk kez, 1 Mayıs akşamı İz TV’de saat 22.00’de yayımlanacak. 234 Mayıs’ta ise tekrarlanacak. G kendi isteğiyle açılan ilk çağdaş paraşüt atlayışını gerçekleştirdi. 1945: İtalyan diktatör Benito Mussolini kurşuna dizildi. 1960: İstanbul Üniversitesi bahçesinde Tahkikat Komisyonu’nun kurulmasına dair yasayı protesto eden öğrencilere polisin müdahalesi kanlı sonuçlandı. Polislerin öğrencilere açtığı ateş sonucu Orman Fakültesi’nde okuyan 20 yaşındaki Turan Emeksiz (solda) hayatını kaybetti. 29 Nisan 1981: Türk müziği yorumcu ve bestecisi Münir Nurettin Selçuk hayata gözlerini yumdu. 1983: Resmi gazetede 12 Eylül askeri darbesinden sonra 242’si 10 yıl, 481’i 5 yıl olmak üzere toplam 723 kişinin siyaset yasağı kapsamına alındığı yayımlandı. 2005: Lübnan’daki 29 yıllık Suriye askeri varlığı, düzenlenen veda töreniyle son buldu. 30 Nisan 1945: Adolf Hitler, II. Dünya Savaşı’nın son günlerinde Sovyetler’in başbakanlık binasına yaklaşmasına yakın intihar etti. 1967: CHP’nin “Ortanın Solu” sloganını benimsemesi üzerine Turhan Feyzioğlu (sağda) genel sekreterlik görevini bırakarak, 47 milletvekili ve senatörle birlikte CHP’den ayrıldı. 1993: Dünya çapındaki iletişim ağı World Wide Web (www) oluşturuldu. Hazırlayan: ALİ SELİM EMEÇ (aliselim@yahoo.com) C M Y B C MY B 1 Mayıs 1931: New York’taki Empire State binası hizmete girdi. 443 metre olan Empire State açıldığı dönem dünyanın en yüksek binası unvanını almıştı. 1977: İstanbul Taksim Meydanı’nda kutlanan 1 Mayıs İşçi Bayramı kutlamaları sırasında çıkan olaylarda resmi makamlara göre 34 kişi öldü, 136 kişi yaralandı. 1977 İşçi Bayramı tarihe “Kanlı 1 Mayıs” olarak geçti. Tüm istatistikler yüzdeyüz kurgudur.