Katalog

19 HAZÎRAN 2005 / SAYI 1004 İran: Şiirin ülkesi... Siz bu satırları okurken, Iran'da cumhurbaşkanlığı seçimleri sonuçlanmış olacak... Rafsancani yeniden seçilse de, Iranlı şairlerin başları sansür ve otosansürden kolay kolay kurtulmayacak gibi. Bir başka dert ise sinemanın şiiri gölgelemesi... M. Bülent Kıhç Tahran/ Şiraz ranlı ünlü şair ve yazar Reza Beraheni bir süre önce Ankara'da yaptığı bir konuşmada, "Günümüz dünyasının en parlak şiiri lran'da yazılmaktadır" demişti. İran şiiriyle öyle ya da böyle ilgili olan hıç kımsenin kolayca itiraz edemeyeceği bir yargı bu. Şiirin ve şairin son derece önemli olduğu bir ülke tran. Herkesin ezbere şiir okuyabildiği, günlük konuşmaların sürekli olarak şairlerin dizeleriyle bezendiği bir ülke •Parklarda, ıne^knlarda şairlerin büstlerini görmek, tabelalarda adlarını okumak mümkün. Şairler için düzenlenmiş yığınla anıt mezar var ve bunlar, Iran'ın en çok ziyaretçi alan, turist çeken mekânlan arasında. Şiraz'da bulunan Hafız'ın mezarı insanların, başında dualar ettiği, dilekler tuttuğu bir türbeye dönüşmüş adeta. Hafız'ın kitapları ülkenin en çok satan kitapları arasında. Ama popüler olanlar sadece kadim I Bütün bunlar, yayınevlerinin şiire karşı ilgisizleşmesini beraberinde getiriyor ki genç şairlerin şikâyetleri de bu noktada odaklanıyor. Buna "özgürce" yayın yapamayan dergileri ve kitapların takılıp deformasyonlara uğradığı sansür kurullarını da ekleyince durum daha da vahim bir hal alıyor. Bu kısıtlamalara rağmen, aydın ve özgürlükçü şairler arasındaki genel kanı, günümüz iran şiirinin kendisine yeni içerikler ve yenrbiçimler bulmak arayışında olduğu. Iran'ın aydın şairleri geçmiş şiirin basıncından kurtulup şiiri yepyeni bir boyuta taşımak istiyorlar. Konuştuğum bazı şairler, bugüne kadar yazılmış şürlerin, (Türkiye'de artık çok iyi bilinen Şamlu, Sohrab ve Furuğ gibi şairlerin de arasında olduğu şairlerin şiirlerinin) genel olarak "irfan"dan yani "mistisizmden" kopamadıkları yolunda. Bu vurgudaki, Islam rejiminin uygulamalannı ve kültürel iklimini hedef alan yanı görmek gerekiyor. Öte yandan, gerçekte onu da aşan bir öze sahip. Çünkü gerçek laisizmin sadece Islami olanla araya mesafe koymaktan değil, genel olarak mistisizmin kendisiyle araya mesafe koymaktan geçtiğini ifade ediyor. İNTERNETTEKİ ŞİİRLER... Çağdaş îran şiirinin halen yaşamakta olan etkin adlarından biri ise şöyle söylüyor: "Furuğ, Şamlu, Akhavan ve Sepehri gibi genel olarak çok okunan temsilcileri olan ve halkın çok benimsediği Nimacı şiirin altın çağından sonra, şimdi bir hayal kırıklığı çağındayız. Gençler daha bireyci fikirlere uygun yeni bir dil, yeni düşünceler ve yeni biçimler arıyor. Toplumdan ve beklentilerden çok uzak yeni bir şiir yaşamaya (deneyimlemeye) başladılar. Hepsi, çok küçük yeniliklerle birlikte, birbirini kopyalıyor. Şiir teorisi pratiğin çok önünde. Bana göre gerçek şu ki, bunlann büyük bir bölümü Batı düşüncesinden olduğu gibi aktarılan teorilerdir. Oysa "sahici" olana asıl ihtiyaç da bu uğrakta doğuyor." Iranlı şairin önündeki en büyük engel, kuşkusuz ki bunlar değil. Konuştuğumuz her yazar ve sanatçı, bir takım aydın ve sanatçıların nasıl kaybedildiğine, nasıl ölü bulunduğuna dair hikâyeler anlaüyor. Korku, billurlaşmış durumda. Bu yüzden de tanışma anı, sonradan hemencecik değişiverse de, onların ihtiyatlı ve tedirgin hallerinden ötürü daima biraz tatsız oluyor. Bu tedirginlik, beraberinde yeterince otosansürü de devreye sokamamışsa, geriye kalanın icabına sansür kurullarında bakılıyor. Sansür kurulu da, anlaşıldığı kadarıyla, ya bazı bölümleri bütünüyle çıkarıp atıyor ya da bazı sözcük ve tümceleri kendisine uygun olanlanyla değiştiriyor. Hepsine rağmen, îran şiirinin günümüz dünyasının en hareketli en üretken şiiri olduğu söylenebilir. Bunun yansımalarınıysa "matbu" olandan çok "sanal" ortamlarda görmek mümkün. înternet siteleri, îran şiirinin dıaspora şiiriyle iletişım kurmayı başardığı birer pencere işlevi görüyor. Ülke içi şiir ve elbette şairler de, bu yolla soluklanma olanağı buluyor. tran'da her yerde şairlerin posterlerini bulmak mümkün... Furuğ da en çok tanınan şairlerden... şairler değil. 20'nci yüzyılın büyükleri de azımsanmayacak ölçüde ilgi görüyor. Iran'ın her yerinde Şamlu'nun, Sohrab'ın, Furuğ'un posterlerine rasdamak mumkün. Şamlu'nun şiir CD'leri populer müzik albümlcrı kadar ılgı görüyor neredeyse Öte yandan, şiirin "payıtahtı" sayılabilccek olan lran'da çağdaş şiirin, halen yazılmakta olan şiirin durumu pek çok nedenle hiç de ıç açıcı değil. Bu nedenlerin başında, her ülkede olduğu gibi, geçmiş şiirin bugünkü şiir üzerindeki şiddetli basıncı geliyor. Geçmişin şiirine bunca tutkuyla bağk olan geniş kesimler, yeni şiire karşı ılgisiz kalıyor. Şiirin global düzlemde geri çekilışi ve gözden düşüşü, lran'da da kendini gösteriyor. Şiire ilişkın ilgısizlik, kitapların, en azından Türkiye ile karşılaştırıldığında bir hayli ııcuz olmasına rağmen, giderek daha az basılmasına neden oluyor. ma amum u+ TÜRKİYE <£ BANKASI ımJ ^f www.m«ılmum com tr I www.lsbank.com.tr I 444 02 02 Türkıye'nin Bankası atlasjet e t s t u r )«M8MBJtf i)TravelClub TrekTurlznf