Katalog

8ŞUBAT2004/SAYI933 kışkırtıyor... G eceleri ne kadar uyuyacağımız büyük ölçikle genlerimizlebelirleniyor. Bedeninizi uykusuz kalnıaya istediğiniz kadar alıştırmayaçalışın.o yine de genetik olarak programlandığımiktardauykuya gereksinim duyacaktır. Uyku saatlerini azaltır azaltmaz, işler hızla tepetaklak gıtmeye başlar. Kişinin uykusuzluk çektiğinin ilk belirtilerinden biri onun giderek içine kapanması ve havadan nem kaparolmasıdır. Birilerişaka yapacakolsa.öfkeyekapılıverir. Bedenin uykudan yoksun kalması, görünüşebakılırsa yalnızca bcvni etkilıyor. Loughborough Üniversitesi (Ingütere) Uyku Araştırma Merkezi'nin başkanı profesör Jim Horne uykusuzluğun bedeni güçten düşürdüğü yönünde kayda değer bir kanıt bulunmadığmı söylüyor. " Yeterlibeslendiğiniz ve bedeninizi yeterince dinlendirdiğiniz siirece, tüm organlarınız uykusuzlukla pekâlâ baş edebilir" diyor. Ne var ki, aynı şeyin beyin için geçerli olduğu söylenemez. Beyin ııykusuzkığa katlanamayan tek organımız. Daha kesin belirtmek gerekirse, uykusuzluktan çok etkilenen beynin korteks olarak bilinen bölgesi. Kimilerine göre insanı insan yapan bu bölge düşüncelerimize, sözcük ve edimlerimizeyön verir. Horne, "Beynin korteksi olmasaydı insanoğlu bir robottan farksız olurdu" diyor. Uykudan yoksun kalanlar da işte tam olarak bıına, yani bir robota dönüşüyorlar. Kişinin bir robota dönüşmesi için topıı topu iki gün sürekli uykusuz kalmasıyeterlidir. Bu sıireç sonunda ınsan karşısındaki nesnelere boş gözlerle bakakalır, çünkü bir sonra neye bakması gerektiğini kestiremez. Zamanla kolayca dikkatın dağdması vekonuşmalarıizleyipsohbetekatılamama gibi başka belirtiler de ortaya çıkar. Uzun süre uykusuz kalmış biriyle sohbete girildiğinde bu kişiler büyük bir olasılıkla ağdalı bir dille konuşup, tekdüze ve sıkıcı tavırlarıylakarşısındakileribunaltırlar. O halde uyku dönemleri, Edgar Allen Poe'nun devişiyle, "o mınık ölümsu zaman dilinıleri" bizler için neden bu denli önemli? Esasen uyku korteksin yeterince dinlenmesine ve işlevinı yeniden gerektiğigibıgörmesineolanak tanır. Gözlerinizi kapatıp kulakJarınızı tıkadığınızda ve kafanızı tüm düşüncelerden arındırarak yatağa uzanıp uyumaya çalıştığınızda bile korteks dinlenmiyor. Uykusuz kalındığın da korteksin de işlevı son buluyor. Beynm öteki bölümleri uyanık kaldığımız süre boyunca bile bu denli yoğun çalışmıyor. Garip ama, gecede iki saat gibi kısacık bir uyku bile korteksin dinlenmesine yetiyor. ÎŞTAHLI VE TEDÎRGİN Uykudan yoksun kalanlar çok daha iştahlı ve çok daha tedirgin oluyorlar. Sık sık baş, ağrıları çeken bu kişilerde, her nedense, cinsel açlık duygusu da yoğunlaşıyor. Britanya Uyku Derneği Başkanı Neil Stanley, "Ortalamabirerkeğin 15 saniye de bir cinselliği aklından geçirdiği ve gü nün 24 saati uyanık kaldığı düşünülurse, bu pek de şaşırtıcı olmasa gerek" diyor. Bu kişilerin beden sıcaklığı, cinsellik ateşini yatıştırmaya çabalarcasına, üçte bir derece düşüyor. REKOR11GÜN Uykusuz geçen üç giinün ardmdan san rılar baş gösterebiliyor. Bilimsel açıdan belgelenmiş en uzun uykusuz kalma olayı 1964 yılında diinya rekoru kırına amacıy la 11 gün boyunca gözüne uyku girmeyen Amerikalı RandyGardner'a ait. Dörtgün sonra Gardner'ın sanrılamaya başladığı vebirtrafikişaretinin insana dönüştiiğünü öne sürdüğü, ardından da kendisinin ünlü bir sıyah futbolcu olduğu yönünde kuruntularakapıldığı bıldırılıyor. Uyku uzmanlanna göre sanrılar düş zorlaması adıverilenbirdurumdankaynaklanıvor Uykudan yoksun bırakıldığında bile be den düş kurmaya gereksinim duyuyor. Ancak düş kişi uyanık olduğunda görüldüğünden.ikigerçeklıkbırliktesürüyor ve bu yüzden sanrılar kişiye çok gerçekçi gelebiliyor. Uykusuzluğun uzun erimde bedene verebileceği zararlar konusunda çok az şey biliniyor. Su ve yiyecekleri düzenli olarak iki gün uykudan yoksun kalanlar bir robota dönüşüyor. İki saatlik bir uyku bile korteksin dinlenmesini sağlıyor... verilen, ancak ölünceyedek uyanık tutulaniarelerüzenndeyapılanbiraraştırma bu canlıların beden sıcaklıkları raydan çıktığındayereyığıldıklarını ortaya koyuyordu. Fareler ancak 14 gün canlıkalabildiJer. Horne günlerce uyanık kalaninsanların sonunda çıldırdıkları vebirbirlerini dövmeye başladıklan göruşünün bir saçmalıkolduğunuönesürüyorve, "Bunlarm bir köşeyesinip sonunda yere yıkılmaLırı çok daha büyük bir olasılık" diyor. Gelgclclim uykusuzluk enuçsınıravardırıldiğında, belki bir 30 gun daha sürekli uyanık kalabilecekken, beden sonunda buna yenık düşecektir. (Shattered yarışmacıları yalnızca yedi gün boyunca uyanık kalmaya çalışacaklar ve bu süre içinde sureklı hekim gözetiminde tutularak, çok gereklı olduğunda bir ıkı saat uyumalarına izin verilecek.) Uykusuzluk beynin iflas etmesındcn çok, doğuracağı aşırı strestenöturü sonunda ölümcul bir etkiyaratabilir. Horne, "Bir şeyler insanı o denli uzun bir süre uyanık tutuyorsa, bu öylesine yoğun bir gerginliğe neden olurki, sonunda bağışıklık sistemi çöker" diyor. Sistemin çökmesisavaşrn yenilgiylebitmesi demektir. • The Guardian'dan çeviren: RİTA URGAN VILONCE JJJ Çınaraltı/ZİYAGÖKALP Yirminci asrın en mühim müessesesi gazetedir Dün akşam yine meçhul filozofla beraberdik. " Bu asrı karakterize eden en asri müesscse hangisidir" diyesordum. Şu cevabı verdi;" 19. asrı Alfrcd Faubie'ye göre karakterize eden ne tiyatrolardır,netahtelbahirlerdir(denizaltılar),nedeotomobiller, tanklar ve dretnotlardır. Bunlar olmasaydı yine asrımız 19. asırolabilirdi. Medeniyet müesseselerinin diğerlerini debircrbircrkaldırabiliriz. Asrımızın 19. asırolmasına yine bir halel gelmez. Fakat maazallah bir de gazetenin ortadan kalkmasını tasavvur edelim. Bütün diğer medeniyet müesseseleri yerinde dururkcn yalnız gazetenin yok olması bizi 19. asırdan uzaklaştırarak Kurunu Vusta'ya (ortaçağa) doğru atar. Demek ki, bu asrı karakterize cdcn en bellı başlı medeniyet müessesesi ancak gazetedir. Altred Faubie'nin bu sözleri 20. asır için de doğrudur. Mesela gazetesiz bir millet meclisi farz edelim. Bu neye yarar? Hiçbir şeyeyaramaz. Parlamentonunbileen büyük vazifesi gazetclerin hürriyetini temin etmektir. Millet meclisindeki mesuliyetsiz hitabet kursüsü ki memleketteki hürriyetin canlı timsalidir gazetelerin hürriyetine en kuvvetli kefildir. Gazetclerin hürriyetine dokunulur dokunulmaz o kürsünün feryad etmesi lazım gelir. Gazetenin bu kadar büyük bir ehemmiyete malik olması nereden geliyor? Evvela eski devirlerde mevcut olmayan yeni bir içtimai (sosyal) tarzı yaratmasından! Gazetenin nüngazetesiniokumakla.gözegörünmezbiriçtimanın, manevibir cemiyetin içine girmiş olursunuz. Çünkü her gün aynı gazeteyi okuyanlar, aynı surette duymaya, düşünmeye ve irade etmeye alışarak müşterek bir vicdana malik olurlar. Bundan başka aynı gazeteyi okuyanlar, her gün akşama kadar zihncn aynı vakalarla meşgul edilirler. Çünkü gazetede bu vakalar havadis olarak yazılmıştır. Jj u JJ u d J / JJ Aristo, insanı içtimai bir hayar yaşamaya muhtaçbirhayvandırdiyetarif etmiş. Gazetenin zuhurundan (doğuşundan) evvel içtimabehemehal birarayagelmcyiicapettiriyordu.Ozamanlarvadoğmasından evvel yalnız bir türlü içtima tarzı tanın yalnız medineden (şehirden) ibaret olması, vardı. O da insanlann kapalı bir salonda yahut bir şehre inhisar etmesi bu sebebe dayanıyordu. açık bir meydanda toplanıp beraber duyması, dü„ şünmesi veiradeetmesi idi. Bu içtimadan husule Çünkü o vakit insanlar yalnız cemmi gafir halingelen Ijirkaç saatlik muvakkat (geçici) cemiyete de içtima edebiliyorlardı. Ancak meclislerde yacemmi gafir (insan kalabalığı) denilir. Cemmi ga hut meydanlardatoplanarak şifahi mükalemelerfir, şifahi (sözel) bir cemiyettir. Bu cemiyette hatip le (sözlü iletışimle) konuşabıldiklerinden o zaman ler söyler, önayaklar tahrikatta bulunur, elebaşılar milli bir vatan teessüs edemezdi. O zamanki büyük devletler de aşiretlerin yahut medinelerin bir yol gösterir. Gazeteden doğan yeni içtima tarzı ise amme konfederasyonundan ibaretti. Yüzlerce şehirde adını alır. Amme, şifahi değil tahriri (yazılı) bir ce ve yüz binlerce köy de dağınık olarak y aşayan bir miyettir. Bir ammeninfertlcri, cemmi gafirde ol milletin heyeti mecmuası, bir cemmi gafir halinduğu gibi, bir mahalde, bir dükkanda toplanmaya dc toplanamazdı. Bir şehrin veyahut bir aşiretin ahalisiisebuşekildetoplanabiliyordu. muhtaç değildir. Evinizde otururken, yalnız gü GAZETEDEN BAŞLIKLAR 17 Haztran Istanbul Berlin arasında Telefon Avrupa'ya 15 hâkim gönderilecek Avusturya başvekiline suikast Aileler doğan çocuklarını Cumhuriyet Gazetesi'ne bildiriyorlar, gazete de tarihlcri itibariyle bunlan yayınlıyor. tşsizliğin birinci sebebi milli istihsalatımızın azhğıdır. Adnan Işık Mesela gazetesiz bir millet meclisi farz edelim. Bu neye yarar? Hiçbir şeye yaramaz. Parlamentonun bile en büyük vazifesi gazetelerin hürriyetini temin etmektir. Millet meclisindeki mesuliyetsiz hitabet kürsüsü ki memleketteki hürriyetin canlı timsalidirgazetelerin hürriyetine en kuvvetli kefildir. Gazetelerin hürriyetine dokunulur dokunulmaz o kürsünün feryat etmesi lazım gelir. O günlerden bir Cumhuriyet. MMrt Mckıtbl taiimatı haîir Isvıae oel ri, jCn.ısebtttcrWî hakkmıll ı nıihimbir cıutufc t8yltmnU Ma»ıt «kilı cu ıw aksamı Mtafiva dintcdı Gazetenin zuhurundan sonra ise, kırk milyon nüfuslu bir millet, tahriri bir amme halinde, aynı surette duymaya, düşünmeye, irade etmeye kabiliyetkazandı. Bütün bir millette müşterek eflcârı amme bu suretle doğdu. Milli devlet ve milli vatan ancak bundan sonra teşekküledebildi. Dcmekki, milletin ve asri devletin doğması başlıca gazetenin sayesindedir. Bundan başka, gazete beynelmilel (uluslararası) efkârı umumiyenin de anasıdır. Bütün milli efkârı ammelerin ötesinde bir cihan efkarı ammesi vardır ki, bunu doğuran da bilhassa gazetedir. Gazete sayesindedir ki, bütün medeni insaniyet hakiki bir cemiyet haüni alıyor. Bence hakiki milletler cemiyetinin teşekkülüne kadar bunun rolünü yapacak olan da ancak gazetedir. Gazetenin en büyükhizmeti, umumibir merci olmasıdır. Bugün kitaplar okunmuyor, mecmuaların gelirlcri masraflarını kurutmuyor, seve seve okunabilen yazılar ancak gazetelerdir. Çok kimsenın bütün malumatı, gazetelerden öğrendiği bilgilerle sınırlıdır. Gazete, her gün her fcrdin ayağma giden ve herkesin anlayabileceği dersleri okunan canlı bir mekteptir. O halde, bir memleketin ihyası için, ıslahata ilk önce gazetelerden başlamalıdır. Gazete her müesseseyi tenkid ve kontrol eden, her hatayıdüzeltmeninedüzelttiren.asribirmillette umdcler ve mefkureler veren içtimai bir müessesedir. Fakat bu içtimai müessese, her şeyden evvel kendi kendini kontrol etmeli, kutsal rolünü tama miyleyapıpyapmadığınıdaınıaaramalıveyoklamalıdır. Gazeteleri hakiki vazifelerini yapan bir millet, her türlü kusurlardan kurtularak, bütün terakkilere ve tekamüllere naıl olacağını bilmelidir. Asri bir millet olmak için, vazifeperest gazetelere malik olmak kâfidir. ŞuraM da var ki, gazetenin ömrü bir günlüktür. Bir gazete çıktığı gün gayet ehemmiyetlidir. Ertesi gün bu ehemmıyet kalmaz. Mesela, bir gün masa üstündeki bir gazetede nıühim bir makale yahut bir havadis görursünüz. Dcrhalonuokumayacan atarsınız. Fakat okumadan evvel bir de gazetenin tarihine bakarsınız. Gazete geçmiş bir güne aitse, makale ve havadisin gayet ehemmiyetli olmasına rağmen gazeteyi clınızden atarsınız. Çünkü bugün artık bu makale yahut havadis hiçbir ferdin ruhunu meşgul etmiyor. Halbuki giinün gazetesini okuduğunuz zaman, herkcsle beraber aynı olaylar hakkında düşünüp hissetmiş olacaksmız. İşte gazetenin kıymctide bundan ileri gelir. Gustav LeBon cemmi gafirlere dair yazdığı bir cscrde"Bu asır cemmi gafirlerasrıdır" demışti. Gabrıcl Tarde ise "Bu asır ammeler asndır" diyerek bu sözu tashih etti. Bence Tarde daha haklıdır. Bundan da anlaşılıyor ki, bu asır gazete asrıdır. 4Hazıranl924 Muhacirlere 10.000 pulluk tevzi edilecek Imar Vekâletı muhacirlere tcvzi edilmek üzere 10.000 pulluk mübayaasına (satın alınmasına) kararvernıiştir. 13 Haztran 1924 İstanbul nasıl imar edilecek Dün umur u ıktısadiye müdüriyetinde toplanan bir komisyon, yangın yerlerinin imarı için lazım gelen esaslan hazırlamakla meşgul olmuştur. Şehremanetinindehissedarolacağıbirşirketteşkili ve şehrin imarı hususu esas itibariyle kabul edılmıştir. Emanet, bazı şirketlerin tckliflerini tetkik etmektedir. 8Haziranl924