Katalog

ALAIN FREREJEAN’DAN ‘STALİN TROÇKİ’YE KARŞI’ Sovyet Rusya’da bir ölüm kalım mücadelesi! Alain Frerejean, Şehsuvar Aktaş’ın çevirisiyle Yapı Kredi Yayınları tarafından yayımlanan Stalin Troçki’ye Karşı’da, Troçki’nin Meksika’da sürgündeyken 1940’da Stalin yanlısı bir ajan tarafından buz baltasıyla başına aldığı darbeler sonrası ölümüyle biten Stalin-Troçki mücadelesini adeta bir roman gibi anlatıyor. Propaganda faaliyetlerine, siyasi komplolara ve yazılı-görsel tarihyazımında yapılan tahrifata ilişkin Frerejean’ın sunduğu çarpıcı örnekler ise masumiyetin tarihin çarkları arasında ezilmeye mahkûm olduğunun üzücü bir örneği. Frerejean, Stalin-Troçki dan kendisine bir kült yaratanın Stalin SERHAN AYTEKİN kavgasının kilit noktasını Héléne olduğunu belirten Alan Frerejean, onun Carrére d’Encausse’a atıf yaparak rakibini partiden ihraç ettiği 1927’nin ünya siyaset tarihindeki en önemli çekişmelerden, açıklıyor: “Hükümdarlara, iktidarın rekabette ve şeytanlaştırmada bir mila- kovalamacalardan ve hatta kavgalardan biriydi kişiselleştirilmesine karşı savaşmış da dönüştüğünü hatırlatıyor. D Stalin ve Troçki arasında yaşananlar. Teorisyen ve ve birdenbire kişileştirilen ve Dolayısıyla Stalin, Troçki’yi seçil- politikacı Troçki, “Sovyet Rusya’nın Çar’ı” diye nitelenen efsaneleştirilen bir Bolşevik Parti miş bir kurban, intikamını tasarladığı ve Stalin’le yalnızca fikri bir tartışmaya girişmemişti, aynı önderine çar muamelesi yapma gerçekleştirmenin zevkine vardığı biri zamanda bir ölüm kalım mücadelesiydi bu. düşüncesi Rusya’da hiç var olmamıştı. olarak görüyor. Dahası, 1930’ların son- Bir yanda 1917 Devrimi’nin fikir önderlerinden, Rus Bir kişi kültü inşa edileceğini kimse larında Stalin, Troçki’nin yalnızca fikir- iç savaşının kahramanlarından, “sürekli devrim”in ve düşünmemişti, bu Lenin’in teorisine lerini değil, kendisini de ortadan kaldır- sosyalizmde özgürlüğün savunucularından Troçki yer alırken ve sosyalist düşünceye ters düşüyordu. ma planları yapıyor: diğer yanda rakiplerini ve kendisine muhalifleri ortadan Troçki kişi kültüne karşıdır. “Troçki sabit bir noktayı temsil eder, kaldırarak Komünist Parti’ye ve Sovyet Rusya’ya hâkim olan, Ona göre her devrimci, herkes sözüne inanılır biridir, devrimci itiba- yıldızı İkinci Dünya Savaşı öncesinde (1939’da imzalanan) eşitlik içinde görev yapar. Oysa Stalin, rı vardır. Stalin onun sırası geldiğinde Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı’yla parlayan, kimilerine tersine, bir önder kültü inşa etmenin ve bütün komünist militanları görüş ayrı- göre komünist lider ve kimilerine göre totalitarizmin sol onu mumyalamanın gerektiğini gayet lıklarını bir kenara bırakmaya çağıra- kanadını temsil eden Stalin bulunuyordu. iyi anlamıştı.” rak açıkça ve güçlü bir biçimde bir kar- Alain Frerejean, 1920’lerde başlayıp Troçki’nin 1940’ta 1924’ten itibaren Stalin ’in kültü, hem şı cephe açmasından ve Alman-Sovyet Meksika’da öldürülmesiyle sonuçlanan ikilinin mücadelesini Sovyet Rusya’yı sarıyor hem de mütte- Paktı’nı reddetmesinden korkar. kaleme aldığı incelemesi Stalin Troçki’ye Karşı’da (Çeviren: fiklerini. Troçki de bunun karşısında ko- İşte bu nedenden ötürü, 1939’un Şehsuvar Aktaş / Yapı Kredi Yayınları), propagandayı, doğru- numlandığından kendisini sürgünde buluyor. ikinci yarısından itibaren Troçki’nin ortadan kaldırılması yu, yanlışı, komployu ve gerçekleri düşünmeye çağırıyor. Frerejean, bu durumu oluşturan nedenleri ve Troçki’nin öncelikli hâle gelir. Bu sesi kesinlikle susturmak gerekir.” ona karşı çıkışının altında yatan nedenleri, ikilinin çocuklu- ALEXANDRE ADLER: ‘STALIN, BİRAZ Troçki’nin 1940’ta öldürülmesi, kültünü yayıp iktidarını ğundan ve aile yaşamından başlayıp politik fikir ayrılıklarına AL CAPONE GİBİDİR!’ sağlamlaştırması için Stalin ’e fırsat vermekle kalmıyor, kadar getirirken bir anekdot paylaşıyor: Tarihin akışını değiştirmek isteyen iki önemli siyasi Troçkistlerin üstüne gitmesini de kolaylaştırıyor. “Troçki’ye göre der Alexandre Adler, Stalin Rus değil aktörün, 20. yüzyıla yön veren ve hayli tartışılan çekişmesini 1968’e kadar adı pek duyulmayan Troçki, öğrenci Asya kültüründen gelen bir tür Tatarsıdır, bu da onun bir belgesel gibi anlatıyor Frerejean. hareketleri sırasında âdeta yeniden doğuyor ve Stalin ’in onu kurnazlığını ve şiddete meylini açıklar. Lenin’in 1924 yılında ölümüyle genç Sovyet Rusya’da tarihten silme planı suya düşüyor: Eğitimli bir Rus beyefendisi olarak Troçki’nin Asya kökenli hem politik hem de psikolojik üstünlüğü ele geçiren Stalin’in, “Sürgün hayatı ve öldürülmesi Troçki’ye hümanist bir hâle bir tür barbarla karşı karşıya geldiği ve Kafkasyalı bu çete o dönem Politbüro’nun yedinci üyesi olan, Moskova’dan ki- kazandırmıştır. Stalin’in cinayetlerinin açığa çıkmasından reisinden nefret ettiği sezilir. lometrelerce uzaktaki Troçki’nin Lenin’in cenaze törenine ka- sonra solcular ‘İhtiyar’ı ona tercih etmeye başladılar. 1968 Stalin’de hiç yoktan parlayıveren o şiddet duygusu halka tılımını engellemek için yalan söylemesiyle başlıyor çekişme. Mayısı’nda gençler arasında yeniden revaçta oldu. açık infazların, Kazakların zorbalıklarının ve sonu kötü Stalin, 1924’ten itibaren Lenin’i kendisine göre şekillendirerek Nicolas Werth bunu şöyle doğruluyor: 1950-1960 biten kapışmaların doğurduğu bir atmosferden kaynaklanır. kültünü öne çıkaracak bir kahraman haline getirmeye girişiyor. yıllarından bu yana Stalinci olduğunu söyleyen az insan var Bankalara saldıran, kendine adam toplayan Stalin biraz Başta Troçki olmak üzere, şüphelendiği ve iktidarına karşı ama Troçkist olduğunu ileri süren çok. Gerçekte kurbanlar Al Capone gibidir.” durabilecek herkesi çeşitli yöntemlerle gözetlemeye başlıyor. her zaman cellatlardan daha çok saygınlık kazanır. Dolayısıyla aralarındaki gerilim, Stalin için kısa sürede TROÇKİ’NİN DEVRİMCİ İTİBARI Bugün Rusya’da kısmen Stalin kültüne geri dönülse de Batı’da psikolojik harbe dönüşüyor. 1917 Devrimi’nin kurucuları Lenin ve Troçki’yken bura- Troçki hâlâ bütünüyle olumlu bir kişilik olarak görülür.” n NEVZAT SAYIN’DAN ‘NASIL YAPMALI?’, ‘DÜŞLER DÜŞÜNCELER İŞLER ( ) ( ) 1990-2004 ’,‘DÜŞÜNCELER / İŞLER 2004-2018 ’ astamonu Entegre’nin desteğiyle ve Yapı Düşsel düşüncelerle somut yapıların kesişi- Kredi Yayınları etiketiyle yayımlanan Nasıl minin çizimlerle, belgelerle ve fotoğraflarla ak- Yapmalı?, Düşler Düşünceler İşler (1990- tarılıyor. Colossus Otel’den Yahşibey Evleri’ne K 2004) ve Düşünceler / İşler (2004-2018) adlı üç pek çok proje ardındaki yaklaşımla paylaşılıyor. kitap, Nevzat Sayın’ın mimarlık pratiğini düşün- Mimarlık eleştirmeni Tansel Korkmaz’ın, Nevzat sel bir derinlikle buluşturuyor. Sayın’la yapılmış uzun söyleşilerden yola çıkarak oluşturduğu metinler, fotoğraflar, çizimler, us- NASIL YAPMALI?’ ta mimarın incelikli düşüncelerini yansıtan notlar İlk kez okurla buluşan ve yapı üretim sürecini bir mimarın “mesleki pratik atlası”nda bir arada. tüm yönleriyle ele alan Nasıl Yapmalı?, mimarlık ile inşa etme bilgisi arasındaki bağa odaklanıyor. ‘DÜŞÜNCELER / İŞLER (2004-2018)’ Genç mimarlara yönelik rehber niteliğinde- Teorik mimarlık ile pratik arasındaki dengeyi ele ki çalışma, Santralİstanbul yerleşkesindeki 4-6 alan Düşünceler / İşler (2004-2018), merkeze al- No’lu kazan dairelerinin mimarlık fakültesine dığı İzmir Opera Binası, Ataşehir Finans Merke- dönüşüm süreci üzerinden tasarımdan uygula- zi gibi projeler aracılığıyla mimarlığın sorgulayıcı maya kadar geçen yolu ayrıntılarıyla anlatıyor. yönüne ilişkin zengin içerikler sunuyor. Tansel Korkmaz editörlüğündeki Düşler Düşünceler ‘DÜŞLER DÜŞÜNCELER İŞLER Düşünceler İşler (1990-2004) ise Nevzat Sayın’ın yaşamsal (1990-2004)’ uğraşını, bir çağrıya kulak vererek düştüğü yolu “resimler İşler’in devamı olan kitap, Sayın’ın mimarlık pratiğinin ürün- Nevzat Sayın’ın erken dönem projelerini içeren Düşler ve levhalar” yardımıyla anlatan bir kitap. lerinin yanında kurmaca işlerini de kapsıyor. n 24 Temmuz 2025 9