Katalog

SOSYAL BİLİMLER ARAŞTIRMA ÖDÜLÜ: SİNAN MİSER / MEVZİDE DİPLOMASİ Lozan’ın kapısını aralayan anahtar! Sosyal Bilimler dalında 18 yapıtın değerlendirildiği, Seçici Kurulu Dr. Alev Coşkun, Prof. Dr. Emre Kongar, Prof. Dr. Örsan Kunter Öymen, Prof. Dr. Şaduman Halıcı ve Osman Selim Kocahanoğlu’ndan oluşan 78’inci Yunus Nadi Sosyal Bilimler Ödülü, Sinan Miser’in Mevzide Diplomasi-Mudanya Sürecinde Tarafların Politik Tutumları ve Boğazlar Bölgesinde Askeri Hareketlilik (Papirüs Yayınları) ile Serdar Şahinkaya’nın Türkiye İktisat Kongresi (Telgrafhane Yayınları) adlı kitapları arasında paylaştırıldı. SİNAN MİSER 1966’da da Ankara’da dünyaya geldi. 1986-2010 yılları arasında TSK’nin çeşitli birliklerinde jandarma astsubayı olarak görev yaptı. 1992’de Eskişehir Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi İktisat Bölümü’nden, 2016’da aynı fakültenin tarih bölümünden mezun oldu. Yüksek lisansını 2021’de Süleyman Demirel Üniversitesi Tarih Bölümü Yakınçağ Anabilim Dalı’nda “Mudanya Mütarekesi Sürecinde Tarafların Politik Tutumları ve Boğazlar Bölgesindeki Askeri Hareketlilik” adlı teziyle tamamladı. olan müttefikleri tekrar bir araya geti- ÇAĞDAŞ BAYRAKTAR rebileceğini ve muhtemel bir savaşın Balkanlar’a sıçrayıp, yeni bir dünya sa- Çalışmanızda Mudanya Müterakesi’nin “Diğerlerine n vaşı krizine yol açabileceğini düşünmek- benzemeyen bir kriz sonucu” olduğuna dikkat çekiyorsu- tedir. Bununla birlikte Mustafa Kemal Pa- nuz. Nasıl bir kriz? şa, içinde bulundukları konjonktürün ta- Büyük Taarruz, 9 Eylül’de kesin bir zaferle sonuçlanmıştır. mamen Türk tarafı lehine geliştiğini de Yunanların bu bozgunun hemen ardından, 1922 Londra Kon- görmektedir. Fransa ve İtalya’nın savaş feransı temelinde bir ateşkesin sağlanması için yaptığı aracılık karşıtı tutumları son derece nettir, İngi- teklifi, İngilizler tarafından, Mustafa Kemal Paşa’ya iletilmiştir. “Kontrollü Askeri Baskı Politikası” olarak isimlendirilmiştir. liz hükümeti, boğazlarda bir savaşı göze almakla beraber, ken- Mustafa Kemal Paşa, gelişen yeni süreç içerisinde, Lond- Sonuç olarak kriz, tam bir sinir harbine dönüşmüştür. Do- di kamuoyunu savaşa ikna etmeye zorlanmakta, İngiliz işçile- ra Konferansı’nın dikkate alınmasının düşünülemeyeceği gi- layısıyla mevzilerinde her an savaşmayı bekleyen askerin ri savaş karşıtı yürüyüşler düzenlemektedir. Dünya kamuoyu- bi topraklarımızda yabancı bir askeri varlığın bulunmasına da verdiği sinir harbi hem de yanı başlarında (Mudanya) diplo- nun açıklamaları, TBMM’ye destek veren mesajlarla doludur. müsaade edilemeyeceğini, öncelikli olarak Misakı Milli sınır- matik bir savaşın sürmekte olduğu bu dönem “Mevzide Dip- Mudanya Mütarekesi’nin, Milli Mücadele ve Cumhu- ları içerisinde bulunan Doğu Trakya’nın Türk hükümetine tes- n lomasi” olarak adlandırılabilir kanısındayım. riyet açısından önemi nedir? lim edilmesine kadar ilerlemeye devam edeceklerini söyleye- Mudanya’ya kadar yürütülen askeri süreç ve sonra- n Mudanya Mütarekesi, siyasi sonuçları olan rek öneriyi reddetmiştir. sında da ödünsüz, titizlilik ve kararlılıkla yürütülen bir bir ateşkes antlaşmadır. Doğu Trakya, tek bir Takip harekâtı ise Anadolu’nun kuzeyba- diplomatik süreç var. Mudanya’da yaşanan süreç, bugü- kurşun atılmadan tekrar vatan topraklarına tı bölgesinde bulunan Yunan birliklerinden nün Türk dış politikasına nasıl bir öğreti sunuyor? kazandırılmıştır. Bu sözleşmeyle, İtilaf Dev- geriye kalanların takibi için yönünü boğazlar Burada özellikle şunu vurgulamam gerekir ki Mudanya letleri, TBMM’yi resmen tanımıştır. bölgesine çevirmiş, 18 Eylül 1922 tarihi iti- Mütarekesi boyunca (8/11 Ekim) stratejik kararların alınma- Her ne kadar boğazlar etrafında “Taraf- barıyla tüm Yunan birlikleri Anadolu toprak- sında TBMM’nin önceliği son derece yüksektir. sız Bölge” olarak tabir edilen bir alanda, kar- larından atılmıştır. 18 Eylül 1922 tarihinde dönemin başvekili Rauf Bey, Ve- şılıklı olarak asker bulundurmama gibi siya- İşte bu noktadan itibaren 11 Ekim’e kadar killer Heyeti ile birlikte İzmir’e gitmek için TBMM’den izin sürecek hatta Lozan Konferansı’nın kesin- si bağımsızlığımızı sınırlandıracak hükümle- istemiş ancak alınacak kararlarda TBMM’nin devre dışı kala- ri de içermesine rağmen bu durum, geçici bir tiye uğradığı dönemde bile kendini göstere- cağı endişesiyle bu talep reddedilmiştir. İzmir’e sadece baş- cek, önemli bir krizin eşiğine gelinmiştir: süreliğine kabul edilmiştir. vekil ile hariciye vekilinin gönderilmesine izin verilmiştir. Türk harekâtı, Çanakkale Boğazı’nı saracak Lozan Barış Konferansı’nın kapısını arala- 25 Eylül’de ise bölgede gelişen olaylar hakkında yeterin- yan anahtar da Mudanya Mütarekesi olmuştur. şekilde genişlemiş ve boğazda savunma düze- ce bilgi sahibi olmadıkları gerekçesiyle Mustafa Kemal Paşa ni alan İngiliz birlikleri ile Türk birlikleri kar- Yaşanan süreci “mevzide demokrasi” n olarak niteliyor ve birçok kısmının yeterin- Ankara’ya davet edilmiştir. TBMM’nin kararına itiraz etmeyen şı karşıya gelmiştir. Bu karşılaşma, Çanakkale ve 2 Ekim’de Ankara’ya ulaşan Mustafa Kemal Paşa bu tarihten Boğazı’nı geçme kararlılığında olan birlikle- ce bilinmediğini belirtiyorsunuz. Bu evre- rimizi yeni bir çatışmanın eşiğine getirmiştir. nin en gözden kaçan kısmının hangi boyu- itibaren Mudanya sürecini Ankara’dan yürütmeye başlamıştır. Aslında böylesine önemli gelişmelerin yaşandığı bir sü- Mustafa Kemal Paşa’nın bu aşamada- tu olduğunu düşünüyorsunuz? n ki temel stratejisi neydi? Mustafa Kemal Paşa, izlediği stratejinin gereği olarak, bo- reçte Mustafa Kemal Paşa’nın İzmir’de bulunması (hat- Durum çok kritiktir, sonuçları kestirilemeyen yeni ve çok ğazların geçilmesi için iki kez emir vermiş, boğazlara tüm gü- ta Bursa’da) mantığa uygun düşmekle beraber, onun daha kapsamlı bir savaşın çıkma ihtimali yüksektir. cüyle yığılan kuvvetlerinin caydırıcılığını ustaca kullanmış ve Ankara’ya gitmesi ve müzakereler boyunca Meclis’in gö- Mustafa Kemal Paşa, Doğu Trakya’nın Türk hükümetine tes- İtilaf Devletleri’nden beklediği mütareke teklifinin gelmesi rüşleri doğrultusunda hareket etmesi, TBMM’nin varoluş ne- üzerine emirlerini ertelemiştir. Çalışmamda, Mustafa Kemal limi için barışçıl bir siyaset izlemeye kararlıdır, çünkü boğaz- denine ve demokrasiye verdiği değerin ölçüsüne çarpıcı bir ların askeri bir harekâtla aşılmasının kendi içlerinde bölünmüş Paşa’nın Mudanya Mütarekesi sürecinde izlediği bu strateji: örnek olarak karşımıza çıkmıştır. n TURAN AKINCI’DAN ‘SON YÜZYIL: TANZİMAT’TAN MEŞRUTİYET’E İSTİBDAT’TAN ÇÖKÜŞE’ Belgelerle büyük bir imparatorluğun adım adım çözülüşü ve köhneleşen eğitim ve hukuk sistemi… Araştırmacı Turan nedenleri... Batı dünyasında Sanayi Devrimi sonrasında her Akıncı, Remzi Kitabevi tarafından yayımlanan Son Yüzyıl: alanda ilerleme yaşanırken Osmanlı giderek içe kapanmış hem Tanzimat’tan Meşrutiyet’e İstibdat’tan Çöküşe adlı ekonomik hem askeri hem siyasi güç kaybına uğramış, adeta kitabında, dünyaya yüzyıllarca hükmedebilmiş, topraklarını kendi eliyle kendi sonunu hazırlamıştır. üç kıtaya yayabilmiş, dünya tarihinin en büyük ve en Yönetimde zafiyetler, savaşlar, kaybedilen askerler… güçlü imparatorluklarından biri olabilmiş Osmanlı’nın tarih topraklar… Yerleşemeyen yenileşme hareketleri, baskılar, sahnesinden çekilmesine neden olan yedi padişahın son sürgünler, kapitülasyonlar, imtiyazlar, açık veren maliye, yüzyılı nasıl yönettiğini ve bu büyük devletin sonunun nasıl ödenemeyen dış borçlar, inşa edilen saraylar, köşkler… getirildiğini belgelerle gözler önüne seriyor. n 18 7 Aralık 2023 NECATİ SAVAŞ