Katalog

SOSYAL BİLİMLER ARAŞTIRMA ÖDÜLÜ: SERDAR ŞAHİNKAYA / ‘TÜRKİYE İKTİSAT KONGRESİ’ ‘Devrimci, antiemperyalist ve antikapitalist bir kopuş’ Sosyal Bilimler dalında 18 yapıtın değerlendirildiği ve Seçici Kurulu Dr. Alev Coşkun, Prof. Dr. Emre Kongar, Prof. Dr. Örsan Kunter Öymen, Prof. Dr. Şaduman Halıcı ve Osman Selim Kocahanoğlu’ndan oluşan 78’inci Yunus Nadi Sosyal Bilimler Ödülü, Serdar Şahinkaya’nın Türkiye İktisat Kongresi (Telgrafhane Yayınları) ve Sinan Miser’in Mevzide Diplomasi: Mudanya Sürecinde Tarafların Politik Tutumları ve Boğazlar Bölgesinde Askeri Hareketlilik (Papirüs Yayınevi) kitapları arasında paylaştırıldı. Serdar Şahinkaya ile “Bu çalışmanın sonraki kuşakların kongre ile ilgili yapacakları çalışmalara derli toplu bir başlangıç malzemesi olacağını düşünüyorum” dediği Türkiye İktisat Kongresi kitabını konuştuk. SERDAR ŞAHİNKAYA 1958’de İzmir’de dünyaya geldi, ilk ve orta öğrenimini burada tamamladı. 1984’te Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi iktisat bölümünü bitirdi. 1988’de yüksek lisans, 1998’de Gazi Üniversitesi’nde doktora derecelerini aldı. 1993-2017 yılları arasında Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ve Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde yarı zamanlı dersler verdi. Türkiye Kalkınma Bankası’nda 34 yıl çeşitli görevlerde çalıştı, görevi sonunda 2019’da Kıdemli Uzman İktisatçı olarak emekli oldu. Bülent Ecevit’in başbakan olduğu 57. Hükümet döneminde (1998– 2003) Türkiye Cumhuriyeti Hisselerini temsilen KKTC Kalkınma Bankası Yönetim Kurulu Üyeliği yaptı. 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer döneminde TC Cumhurbaşkanlığı Ekonomi ve Uluslararası İlişkiler Çalışma Grubu Üyeliği görevlerini sürdürdü. Halen 21. Yüzyıl İçin Planlama Grubu’nun koordinatörü olan Serdar Şahinkaya’nın 10 kitabı, çok sayıda uluslararası ve ulusal kongre bildirisi vardır. ruç, Türkiye İktisat Kongresi’nin “önce- Benim kitabım ile birlikte İzmir’de toplanan Türkiye İkti- ÇAĞDAŞ BAYRAKTAR sat Kongresi’nin isminden başlamak üzere bu dönem kadar ki girişimlerin devamı” olarak nitelen- dirilmesine karşı çıkarak bu yaklaşımın yazılmış makale ve kitaplardaki yanlışlıklar düzeltilmiş ve Türkiye İktisat Kongresi için n eksiklikler giderilmiştir. “muhafazakâr çizgi” tezi olduğunu belirti- “Cumhuriyet’ten önceki son kurucu kong- yor. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz? Bundan sonraki kuşakların kongre ile ilgili yapacakla- re” nitelemesini kullanıyorsunuz. Bunu rı çalışmalara derli toplu bir başlangıç malzemesi olacağını Sevgili Hocam Prof. Dr. Bilsay Kuruç ki- açar mısınız? taba yazdığı önsözde, sizin de dikkat çektiği- düşünüyorum. Gazi Mustafa Kemal Paşa, İzmir’de 17 Şu- Türkiye İktisat Kongresi’ne yönelik en yaygın yanlış niz vurguda oldukça haklıdır. Zira soldan ya n bat-4 Mart 1923 tarihlerinde toplanan Türkiye bilginin ne olduğunu düşünüyorsunuz? da sağdan “muhafazakâr çizgi”nin ile Türki- İktisat Kongresi’nin açılışında yaptığı uzun ve Kongreye yönelik en yaygın yanlış bilgileri şu şekilde ye İktisat Kongresi’nin ve kongreden sadece ayrıntılı konuşmasını bitirirken, kongrenin ha- özetleyebilirim. yedi ay sonra kurulan 1923 Cumhuriyeti’nin yati önemini vurgulamak için “Kongrenin Er- devrimci niteliğini zayıflatmak, sıradanlaş- 1- Kongre’nin adı olarak kullanılan İzmir İktisat Kongresi, zurum Kongresi kadar önemli olduğunu” isa- tartışma götürmeyecek sağlamlıkta birincil kaynaklar tarana- tırmak gayretlerini özetler. betli bir biçimde vurgulamıştır. Oysa mesleki temsil ilkesine dayanarak rak düzeltilmiştir. Kongrenin adı Türkiye İktisat Kongresi’dir. Gerçekten dönemi yakından incelediğimizde 2- Kongre, “Lozan’daki görüşmelerin kesilmesinden hemen toplanan Türkiye İktisat Kongresi de ve son- 19 Mayıs 1919 ile başlayan süreçteki iki kri- rasındaki Cumhuriyetin kuruluşu da geçmiş- sonra alelacele toplanmıştır” savı da palavradan öteye gitme- tik kongre yani Erzurum ve Sivas ve de “Ne mektedir. Zira Lozan görüşmeleri 4 Şubat 1923’te kesilmiştir. ten devrimci bir kopuşu temsil etmektedir. olacak bu memleketin hali” diye dertlenen bu Kongrenin İzmir’de yapılmasının özel bir anlamı Oysa Kongre fikri dönemin genç iktisat vekili Mahmut n toprakların çocuklarının topladığı 30 adet yerel kongre bir- Esat Bey (Bozkurt) tarafından 12 Kasım 1922’de Mustafa var mıydı? likte düşünüldüğünde emperyalizme karşı verilen bağımsız- Tabii ki vardı. Kurtuluşun kenti İzmir’de Cumhuriyetten Kemal Paşa’ya İzmir’den çekilen telgrafla başlamıştır. Yani lık mücadelesinin nasıl topyekûn bir gayret olduğu da netleşir. önceki son kurucu kongre olan Türkiye İktisat Kongresi’nin Lozan görüşmelerinin kesilmesinden tam üç ay önce. Yoksulların zaferi ile taçlanan Milli Mücadele’den sadece toplanışı, kentin kimliğine “kurucu” sıfatının eklenmesini 3- Üçüncü husus; Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın kongrede beş ay sonra İzmir’de toplanan İktisat Kongresi’nde de dö- sağlamaktadır. “Batı’ya liberal selam verdiği”dir. Tam bir palavradır. nemin bütün üretici ve yaratıcı güçlerinin yani işçilerin, sa- Zafer ile sonuçlanan Milli Mücadele’den sadece beş, Cum- Mustafa Kemal Paşa’nın kongre konuşması açıkça anti- nayicilerin, tüccarların ve çiftçilerin on altı gün boyunca huriyetin ilanından da yaklaşık yedi ay önce, İngiliz emperya- emperyalist ve antikapitalist öğeler taşımaktadır. Okumadan 30 oturumda kurulacak devletin nasıl bir iktisadi model lizminin taşeronu Yunanistan ordularının bu topraklardan ka- sallamak en hafifinden tarihi gerçeklere saygısızlıktır. üzerine oturmasının isabetli olacağına ilişkin 302 adet lıcı bir biçimde sökülüp atılmasını adeta hatırlatırcasına kong- Kaldı ki kongrenin açılışında kuzey komsumuz SSCB’nin karar almışlardır. Adeta dönemin Türkiye ekonomisinin ek- renin İzmir’de ülkenin bütün üretici ve yaratıcı güçlerini topla- yani Lenin’in iki temsilcisi Semyon İvanoviç Aralov ve İbra- siksiz bir envanteri çıkarılmıştır. yarak tüm yurdu kucaklaması ve geleceği tasarlayan ve belir- him Abilof da hazır bulunup konuşma yapmışlardır. Bu 302 karardan özetlenen bir metin çok kısa bir süre son- Batı’ya liberal selam peşinde bir kongre, SSCB’nin iki tem- leyen kararların alınmasını da bir kere daha hatırda tutmalıyız. ra 8 Nisan 1923’te Mustafa Kemal Paşa tarafından TBMM’ne Ayrıca dönemin İzmir’i, İstanbul gibi işgal altında da değildi. silcisini kongrenin açılışına davet edip konuşma yaptırır mı? Dokuz Umde Bildirisi olarak takdim edilecek ve o bildiri, ku- Türkiye İktisat Kongresi’ne ilişkin çeşitli çalışma- Ayrıca Lozan görüşmelerindeki iktisadi-mali-hukuki-adli n rulacak Halk Fırkası’nın ilk parti programı olacaktır. lar yapıldı. Sizin çalışmanız konu hakkında nasıl bir bakış kapitülasyonlara karşı verilen mücadeleye dair en kapsamlı Kitabınızın önsözünü de yazan Prof. Dr. Bilsay Ku- açısı sunuyor? görüşler Mustafa Kemal’in kongre açış konuşmasındadır. n n 16 7 Aralık 2023 NECATİ SAVAŞ