Katalog

CUMALİ KARATAŞ’TAN ‘ATATÜRK VE SANAT’, ‘ATATÜRK’ÜN SANAT NUTKU’, ‘KOCA SAKARYA’ Cumali Karataş’ın, Cumhuriyet’in 100. yılı anısına kaleme aldığı Atatürk’ün sanat anıları ile Sakarya şiir ve türkülerinin yer aldığı Atatürk ve Sanat, Atatürk’ün Sanat Nutku ve Koca Sakarya adlı şiir ve inceleme kitapları Günce Yayınları tarafından okuyucularla buluşturuldu. Sakarya’dan sanata Atatürk hurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası olarak Ankara’ya GÜNEY ŞAN nakledilmesi ile Musiki Muallim Mektebi’nin açılma- sı ve İstanbul Darülelhan Şark Musikisi Şubesi’nin, İs- ‘ATATÜRK’ÜN SANAT NUTKU’ tanbul Belediye Konservatuvarı olması ile Ankara Dev- Çocuk yaşlarda şiir ve destanla yazın yolculuğuna baş- let Konservatuvarı gibi müzikal kurumların ülkeye ka- layan Cumali Karataş’ın kısa süre önce yayımlanan Ata- zandırılarak müzik açısından önemli bir altyapı oluştu- türk ve Sanat ile Atatürk’ün Sanat Nutku adlı kitaplarının rulduğuna yer verilir. önsözlerinde, “Bir ülke ve ulus yapılanmasında Atatürk ve sanat konusu son derece önemli olduğu kadar da çağ- Sinema, tiyatro, opera ve mimari gibi konular da bu daşlık, uygarlık ve kalkınma yolunda da olmazsa olmaz eğitim çabasından payına düşeni alırken Atatürk, Kur- değerlerden biri…” olduğu vurgusu yer alır. tuluş Savaşı’nın ve Cumhuriyetin nasıl kurulduğunu ge- “Sanatta da ‘ilk hedef’” diyen Atatürk’ün “bir ulus ve lecek kuşaklara gösterilebilmesi için tiyatro oyununda toplum olmanın en büyük temelinin sanat olacağının…” yer almak istemiş, sinema filmlerinde ise yer almış. ve “…bunun lokomotifi(nin) de Atatürk’ün o ünlü ‘Musi- Şiirler, oyunlar, operetler, filmler, resimler, heykeller kisiz inkılap olmaz’ sözünde gizli…” olduğunun altı çizilir. yapılması yönünde sanatçıları teşvik etmiş. Atatürk’ün, Sanatın uygarlığa giden önemli bir yol olduğunun be- Türk müziğini dünyaya dinletmek isteğiyle ilgili sözle- lirten Atatürk’ün, Anadolu müziğinin tüm dünyaya din- rinin yanlış anlaşılıp kısa bir süre yaşanan Türk müziği letilebilecek şekilde çok sesli bir hale getirilmesi konu- yasağı sürerken, bu konuda Atatürk’e mektup yazarak sunda da oldukça çaba gösterdiğine değinilir. müzik yasağını eleştiren Adanalı müzisyen Sıtkı Bey Edebiyat, resim, heykel, mimari gibi sanat dallarının ile eşi Vasfiye Hanım’ı Çankaya’ya davet eden Atatürk, da müziğin ardından sürüklenmesini sağlayarak Kurtu- onların verdiği güzel bir Türk müziği konserinin ardın- luş Savaşı’nı sanatla taçlandırmanın onurunu yaşayıp dan radyoda da konser vermelerini sağlamış. ve yaşatan Atatürk; içten, aydın, ufku olan derin bakış Atatürk, Adana’dan Tarsus’a geçtiğinde ise sohbet or- açısından damıtılarak veciz niteliği kazanan görkemli tamında kendisinden şiir okumasını istedikleri İsmail Ha- tümceleri ortaya koymaktaki öngörüsü, günümüz sanat bip Sevük, Nâzım Hikmet’in “Kırk Haramilerin Esiri” çoraklığını 100 yıl öteden uyaran bir gerçeklik taşır: adlı şiirini okuduğunda Atatürk dakikalarca dalıp gitmiş. “Sanatkâr el öpmez, sanatkârın eli öpülür!”. “Sa- natsız kaIan bir milletin hayat damarlarından biri kop- ‘KOCA SAKARYA’ İsmail Habip Sevük’e yazdırılan “Tuna Üstündeki Ses” muş demektir”. “Sanatkâr, cemiyette uzun çaba ve gay- “Canları uğruna versek de diyet./ Sonunda bir ödül adlı manzume de bu iki şiiri tamamlayan izler taşımakla retlerden sonra alnında ışığı ilk hisseden insandır”. oldu hürriyet./ Gazi’den armağan bu Cumhuriyet. …” birlikte ekler de yapıldığı sonucuna da varılır. “Efendiler Hepiniz mebus olabilirsiniz, vekil olabilirsi- (Düşmanı Sokmadık-37) niz; hattâ reisicumhur olabilirsiniz Fakat sanatkâr ola- Kitapta yer alan manzumelerden biri de bestelenmek Cumali Karataş’ın, iki bölümden oluşan Koca Sakar- mazsınız…” (Atatürk’ün Sanat Nutku) üzere öğrencilerle ortaklaşa yazılan bir dörtlüktür. Ata- ya adlı şiir kitabı ise Sakarya Savaşı’nı türkülere de ta- türk ayrıca, Derviş Paşa’nın ölümü üzerine bir didaktik ‘ATATÜRK VE SANAT’ şıyan geleneksel bir epik şiir zinciridir… “Sakarya’da mersiye güfte dikte ettirir. Güzel sanatlara ilgisi güzel konuşmak ve güzel ya- verdik omuz omuza./ Cesaret yükledik umudumuza./…” Münir Hayri Egeli’ye yazdırılan “Bayönder” adlı pi- zı yazmak hevesiyle başlayan Atatürk, iyi bir hatip olsa (Düşmanı Sokmadık / s. 37) gibi somuttan soyuta imge- yesten esinlenerek “Bayönder” isminde yazılan şiir de- da şiirde ilerlemesini hitabet öğretmeni Mehmet Asım selliklerle görsellik veren dizelerin de yer aldığı şiir ki- nemesi de bu manzumeler arasında yer alır. Efendi engeller. Atatürk ve Sanat adlı kitapta ayrıca Atatürk’ün “Ha- tabında Kurtuluş Savaşı’nın sıcaklığı lirik ve özgün bir Şiirden gelen sanat ve kültür birikimli bir yazar olarak, yat Serenadı” adlı Fransızcadan güzel bir şiir çe- dille verilir. sanatla yaşamı da yaklaştıran sanatçı ruhlu, entelektüel virisi de yer alır. “Minber”, “İrade-i Milliye” ve “Haydi yiğitlerim gidin kuşanın!/ … Askerleri gel- bir sanat bilgesi olan Atatürk şair olmasa da, şiiri “Sa- “Hakimiyet-i Milliye” adlı desteklediği dönemin ga- miş Kemal Paşa’nın/ Gün bugün deyip de harbe koşa- nat toplum içindir” gözlemiyle değerlendirdiği görülür. zetelerinde zaman zaman mahlaslı yazılar da yazan nın;/ Ana hakkı olan sütü helaldir.” (Haydi Yiğitlerim / Dikte ettirdiği bazı manzumelerle, güfte özelliği taşı- Atatürk’ün, bilindiği üzere başta Nutuk olmak üzere s. 39) gibi görselleşerek anlam kazanan dizelerin de yer yan, baş taraflarında makamları yazılı olan dörtlüklere yazdığı 10 kadar kitaba da yer verilir. aldığı Koca Sakarya kitabında özgürlük ve yurt savaşı- de Atatürk ve Sanat kitabında yer verilir. Fahri Edebi- “Türk Beşleri” olarak anılan Ahmet Adnan Saygun, nın tarihi ve gerçekçi fotoğrafları yansıtılır. yat Profesörü unvanı da olan Atatürk imzalı şiirlerden Ulvi Cemal Erkin, Cemal Reşit Rey, Hasan Ferit Alnar “Her karış toprağı kanla yoğrulur./ Mehmetçik can ve- biri de Eriş Ülger’in bulduğu “Fikriye” adlı şiirin ad, ve Necil Kazım Akses’in yanı sıra; Ekrem Zeki Ün, Cez- içerik, yer ve zaman özellikleri nedeniyle Atatürk tara- rip burda vurulur./ Her yanı kutsaldır Anadolu’nun./ Şehit- mi Erinç, Cevad Memduh Altar, Halil Bedii Yönetken fından yazıldığı anlaşılmaktadır. ler kalkıp da sanki doğrulur. (Savaş Meydanı / s. 35)” n ve Nurullah Şevket Taşkıran gibi öncü müzisyen ve sa- Bunun dışında, “Beşike Hâdisesi İçin”, “Kaside-i İz- Atatürk ve Sanat / Cumali Karataş / Günce Ya- natçılarımızın yanı sıra birçok ismin yurtdışında sanat ler Yahut Kırmızı İzler” ve “İnsan” adını taşıyan şi- yınları / 124 s. / 2023. ve müzik eğitimi aldığı da “Atatürk ve Sanat” adlı ki- irlerle, “Bir Askerin Mezarı” adlı şiir çevirisinin isim Atatürk’ün Sanat Nutku / Cumali Karataş / Gün- tapta görülür. benzerliği yüzünden Atatürk’e mal edildiği belirtilir. ce Yayınları / 66 s. / 2023. Birbirine giren “Hakikat Nerde” ve “Oğuz Oğulları” Bela Bartok’lu THM derlemelerine de yer verilen ki- Koca Sakarya / Cumali Karataş / Günce Yayınla- adlı şiirlerin de internetteki meraklılar tarafından oynan- tapta ayrıca; İstanbul’daki Muzıka-ı Hümayun’un adı dığının düşünülebileceği belirtilirken Atatürk tarafından Riyaset-i Cumhur Orkestrası, yani günümüzün Cum- rı / 54 s. / 2023. 8 2 Kasım 2023