Katalog

Fakat Andreyev’in edebiyatı çıkışsızdır. Bir devrimcinin iç Tolstoy Sivastopol Savaşı’nı yaşamış ve sonra Rusya’nın la çıkar; Andreyev’de karabasan ve gerilim havası Poe’daki bölgedeki hâkimiyet mücadelesine tanık olmuştu; Anna Ka- kadar sistemli değildir, ortamdan ve karakterlerden, konudan muhasebelerini anlatan Saşka Jegulyov (1911), Birinci Dün- renina döneminde Rusya’nın çevreye yaydığı militarizmi çok duygusal izlenimlere dayanır. ya Savaşı’nı yaşayan bir insanın günlüğü olan Savaş Boyun- eleştirmeye başlamış ve ardından gelen süreçte resmi dinin Andreyev’in bu dönemde İsa Mesih’i ve çevresindekileri, duruğu (1916) edebiyatına yeni bir şey getirmez. Başarılı ya- ve toprak mülkiyetinin eleştirisine yönelmişti. Ülkedeki si- İncil hikayelerini konu alan, Keriyotlu Yahuda ve Elazar gi- zarlık kariyeri ruhsal buhranlarıyla sık sık kesintiye uğrar. yasi muhalefetin resmi yollardan çıkış bulamaması, monar- bi eserleri, din tarihinden alınma karakterlerin ve konuların 1914’te New York Times’la bir görüşmesinde, şiye karşı terörizmi ortaya çıkarmıştı. çağdaş edebiyata taşınmasının ilk örneklerindendir. Bunlar- “Almanya’yı yenmek şart. Bu sadece Rusya gibi bü- Genel olarak Avrupa uygarlığının ve siyasetinin krizde da karakterler günümüze yanıt verecek şekilde canlanır, bu yük, bütün olanakları ileride olan bir Slav devleti için de- olduğu, Dostoyevski’nin Ecinniler’inin her yere yayıldığı, gelenek daha sonra Bulgakov’da devam eder. ğil, Avrupa devletleri için de ölüm kalım meselesidir. (...) Yeraltı İnsanı’nın bilimle inanç arasındaki bağı koparmaya Ama Andreyev’i üne ya da hak ettiği şöhrete kavuşturan Almanya’nın yıkılması Avrupa gericiliğinin yıkılmasına ve çalıştığı bu dönemde gençlik arasında dekadan sanatın ilgi eser, dilimize de 1972’de, idam cezasına yönelik bir eleşti- yeni bir dizi Avrupa devriminin patlak vermesine yol aça- görmesi şaşırtıcı değildir. Tolstaya’nın dediği gibi farklı bir ri olarak, Güneş Bozkaya tarafından çevrilen Yedi Asılmış- cak” dese de savaşın sonucu olan Bolşevik devrimi sırasın- yoldan giden Gorki bu sanattan çıkış yolunu halkın haya- ların Hikâyesi’dir (Yar Yayınları). 1905 Devrimi’nden son- da ne Kızıllarla ne Beyazlarla da uzlaşamaz. tında, bir tür gerçekçilikte bulur; Andreyev din ve savaş te- ra gelen meşruti yönetim hızla ortadan kalkmıştı ve çar ye- 1919’da yayınladığı Şeytanın Günlüğü temelsiz bir hiciv malarında arar bu çıkışı. Gençliklerinde intihar eden bu iki niden mutlak hâkimiyet kurmuştu. Buna duruma siyasi tep- olarak kalır: Milyarder kılığına giren Şeytanın Roma’da çağ- yazarın intihardan etkilenişi de farklıdır, Andreyev ölümü kisini göstermek isteyenler eskisi gibi sürgün ya da hapisle daş insan-şeytanlar tarafından kandırılması, o dönemde neyin saplantı haline getirir. Andreyev’in edebiyatının 20. yüzyıl cezalandırılmıyor, idam ediliyordu. alegorisi olabilir? Aynı yıl yayınladığı S.O.S. adlı broşürde başında, Rusya’nın bunalımlı yıllarında yoğun ilgi görmesi Bu roman bu şekilde gerçekleştirilen idamlara yönelik Bolşevik darbesini Rus halkının başına gelen büyük bir fela- bu bunalımın kişiselle sınırlı kalmadığını gösterir. bir tepkiydi, gerçek idamlardan esin alıyordu ve Tolstoy’a ket diye ilan edip her kesimi buna karşı örgütlenip ordu kur- Rus-Japon Savaşı’ndan esinlenen 1904 tarihli Kızıl Kah- ithaf edilmişti. Tolstoy da dönemin birçok aydını gibi idam- maya, mücadele etmeye çağırmıştır. Aniden o yıl ölmesey- kaha (Çeviren: Mustafa Kemal Yılmaz / Türkiye İş Banka- lara kesin olarak karşı çıkanlar arasındaydı. Bu eser gerçek di bir erken Soljenitsin vakası daha yaşanacaktı muhtemelen. sı Kültür Yayınları) bir ruhsal çöküş hikâyesidir. Burada da kişilerin psikolojilerini ayrıntılı olarak ele alması, ölüm ce- Sovyetlerde, önce halkçı bir edebiyatçı olarak gösterme- kahraman savaş denen resmi cinayetin ve ölümün ağırlığı al- zasının -suç işlemiş ya da işlememiş- insan üzerinde nasıl tında ezilir. Andreyev’i Poe’ya benzetmeleri genellikle onun bir etki bıraktığını canlandırmaya çalışması açısından bir ye çalıştılar onu, sonra tuhaf, uçlarda bir yazar olarak. Ama Kızıl Ölümün Maskesi eseriyle olan isim benzerliğinden yo- araştırma niteliği de taşır. edebiyatının temel sorununu Sofya Tolstoya yakalamıştı. n CAN | MİRAS Eğlenceli ve ibretlik bir konak hikâyesi. Edebiyatımızın en çok okunan romanlarından Mürebbiye'yi Mahir Ünsal Eriş'in titiz çalışmasıyla sunuyoruz.