Katalog

NİKOLAY VASİLYEVİÇ GOGOL ‘Taras Bulba’dan çıkan dünya! 1952 yılında 100. ölüm yıldönümünde, Sovyetler’de olarak eleştirildi. Filmin sonunda, romanda olduğu heykelleri dikilen, gerçekçi ve halkçı bir yazar, gibi direğe bağlanan Taras Bulba yakılıyor ve Taras Bulba’da yurtseverliğini sergilemiş alevler arasından haykırıyor: bir yazar olarak övülen Gogol için bir konuşma “Bekleyin, gün gelecek, gün gelecek ve Ortodoks yapan yazar Katayev, günümüzde Gogol’ün yalancı Rus inancının ne olduğunu öğreneceksiniz! Şimdi müfettişinin Voice of America radyosunda, ölü can bile yakın ve uzak halklar hissediyor: çarları Rus toplayıcısı Çiçikov’unun Wall Street’te, general topraklarından çıkacak ve dünyada ona boyun Sobakeviç’in Pentagon’da olduğunu söylüyordu. eğmeyecek hiçbir güç olmayacak!” Şimdi, Rus askerlerinin tarih boyunca kim bilir Buna yanıtmış gibi, Hollywood 1962 yılında kaçıncı kez yeniden Ukrayna topraklarına Taras Bulba’yı sinemaya, metnin 1835 haline girdiği bugünlerde, bu sözler ürkütücü bir kehanet bağlı kalarak uyarladı. 2009 yılında Rus Kültür Bakanlığı yazarın 100. doğum yıldönümü için gibi okunuyor. Artık sinik bir tavırla, “Gogol’ün Taras Bulba’yı sinemaya yeniden uyarladı. Taras Bulba’sından çıktık hepimiz” diye şaka Ukrayna’da çekilen ve eserin 1842 haline sadık kalan film, yapabiliriz -gülmesek bile-, dünyanın geri dönülmez bir şekilde Ruslarla Ukraynalıların kopmaz birlikteliğinin bir propagandası geri döndüğünü kabul etmek şart. rasında bir ay Almanya’ya gitti, DR. SABRİ GÜRSES Amerika’ya gitmeyi hayal etti, kaçıp gitme arzusuyla doluydu. UKRAYNA’NIN GOGOL Derken, Ukrayna öykülerinin dö- DÖNEMİNDE BAŞLAYAN nemin romantik edebiyatında il- ULUSLAŞMA SÜRECİNİN gi göreceğine inandı, annesine mek- SON DÖNEMECİ OLABİLİR tup yazarak Ukrayna folkloruna da- BU SAVAŞ! ir ne aktarabilirse aktarmasını istedi Aniden patlak veren bir savaşın ve 1831’den itibaren Çernihiv’den içinde Gogol ismi bir kez daha, yep- biraz uzaktaki Dikanka’da geçen öy- yeni bir önem kazandı. Savaşın ta- küleri onu hızla şöhrete kavuşturdu. rafları, Rusya ve Ukrayna daha onun adını anmış değil savaşın içinde. PUŞKİN: “‘DİKANKA Onun ismi bir barış, bir buluş- CİVARINDA AKŞAMLAR’I İLE ma noktasının simgesi olarak anıl- BENİ SERSEME ÇEVİRDİ! mış değil -fakat eninde sonun- Puşkin okur okumaz etkilenmişti: da onları, kavga etseler de ba- “Dikanka Civarında Akşamlar’ı oku- rışsalar da, birbirine bağlayan dum şimdi. Beni serseme çevirdi. İş- isim bu. Karmaşık bir şekilde, te gerçek, samimi, yapmacıksız, kırı- Ukrayna’nın Gogol döneminde lıp bükülmeden, sahtelikten uzak bir başlayan uluslaşma sürecinin son neşe. Yer yer nasıl bir şiir var! Nasıl dönemeci olabilir bu savaş. bir hassasiyet! Bütün bunlar günümüz Gogol garip bir mucizedir, ga- edebiyatında o kadar beklenmedik ki, rip bir varlıktır, Rus edebiyatının hâlâ kendime gelemedim…” daha en başında, sanki sırf onun Şöhret Gogol’ün çevresinin genişle- varlığının iç çelişkilerle dolu ya- mesine, Rusların kökeninin Norman- İllüstrasyon: Yevgeni Kibrik Resim: F.Moller-1840-Tretyakov Gallery pısını sergilemek, onun tutarlılığı- lar olduğunu savunan tarihçi ve yazar nı bozmak, ona yeniden şekil ver- Mihail Pogonin gibi, Ukraynalı filolog Gogol’ü tanıyanlar onun gençliğinde larını tasvir etmektedir. Gogol bu tabloyu mek üzere ortaya çıkmış gibidir. ve botanikçi Mihail Maksimoviç gibi kim- içine kapalı, kaprisli, vesveseli, ayrıksı bir görebilse, ortadaki yazıcı figürünün kendi- selerle arkadaşlığını ilerletmesine, Moskova yapısı olduğunu söylüyor. Kısa boyu, düz sine benzediğini, hatta bu düşünceyle ya- İKİ ‘RUS OLMAYAN RUS’; çevresine girmesine yardımcı oldu. saçları, sivri uzun burnuyla bir sorun yu- pıldığını öne sürebilirdi muhtemelen. PUŞKİN VE GOGOL! Derken 1833’te kurulan Kiev mağıydı ve belli ki daha sonraki grotesk Rus edebiyatının eşsiz kurucusu, ilk de- Üniversitesi’nin tarih kürsüsünün başı- tarzını bu fiziksel özelliklerden gelen sü- AKTÖR OLMAK İSTERKEN hası Puşkin de bir çelişki yumağıydı. Habeş na geçmek hevesine kapıldı. Bunun yerine rekli farkındalık hissi belirlemişti. MEMUR OLDU! kökeniyle ve muzipliğiyle edebiyatın kökü- ona 1834’te Petersburg Üniversitesi’ndeki Gogol hiçbir zaman sert bir karakter ser- ne bir melezlik tohumu ekmiş, onu bu ede- tarih kürsüsünü verdiler fakat o dönemde UKRAYNA KOZAĞI GOGOL! gilemedi; sanat eğilimini hem Ukrayna biyatın sürekli çevresinde döneceği bir öz- öğrencisi olan Turgenyev’in dediğine gö- Ukrayna Kozaklarından bir ailede, hem Rus dillerinde şiir ve tiyatro eserleri gürlük, bağımsızlık arayışıyla damgalamıştı. re, derslerini anlatamıyordu, yeterince bil- Rusya’nın 1709’da Poltava Savaşı’nda İs- yazan babasından aldığı, evdeki amatör ti- Fakat hemen arkasından gelen Gogol bu gisi de yoktu. 1835’te, birtakım tarih ma- veçlileri topraklarından püskürttüğü böl- yatro sahnelemelerinden etkilenerek aktör arayışa kendine has gülünç ikircikliliğini kaleleri yazdıktan sonra işi bıraktı. gede, bu zaferin yüzüncü yılında doğdu. olmayı düşündüğü anlatılıyor. kattı ve sıradan insanın küçük hesaplarıyla Ukrayna Kozakları çarın bütün fetihle- Rus savaş uçaklarının Mart 2022 ba- özgürlük arayışlarını nasıl boğduğunu or- PORTRE, NEVA BULVARI, VİY, rinde öncülük eden, hatta 1900’lere kadar şında bombaladığı Çernihiv bölgesinde- taya koydu. İVAN İVANOVİÇ’LE İVAN şehir içindeki isyanları bastırmada rol alan ki Nijin şehrinde liseyi bitirdikten sonra, Rus edebiyatını bu iki “Rus olmayan NİKİFOROVİÇ’İN TARTIŞMASI sert bir halk olarak tanınır. 1828’de Petersburg’a gitti. Aktörlük giri- Rus” yazarın iç diyaloğunu takip etme- VE TARAS BULBA! den anlamak zor. Turgenyev, Dostoyevs- Rus ressam Repin’in 1880 yılında yaptı- şimleri boşa çıktı, bakanlıkta en küçük rüt- Ama bu dönemde Portre, Neva Bulvarı, ki, Tolstoy… bugün klasikleşmiş olan Rus ğı Türk Sultanına Mektup Yazan Zaporoj- beli memur olarak çalışmaya başladı. Viy, İvan İvanoviç’le İvan Nikiforoviç’in edebiyatını yaratmadan önce bu ikili vardı. yalılar tablosu, tam da bu Ukrayna Kozak- İlk başarısız edebiyat girişimleri sı- Tartışması, Taras Bulba gibi >> 10 17 Mart 2022