Katalog

HASAN ŞAHİNGÖZ’DEN BİR METAFELSEFE KİTABI ‘Felsefe Nedir, Ne Değildir?’ elsefe tarihini ve ünlü filozofları, bu alanda yayımlanmış kitaplardan öğren- F miş olabiliriz ama tarihini ve düşünürlerini bilmek felsefe yapmayı bilmek an- lamına gelmiyor. Felsefe bilmek ve yapmak için onun üzerine eğilmek, “neliğini” ve “nasıllığını” kurcalamak gerekiyor. Felsefenin, felsefe yapmanın ne olduğunu bilmenin önemini vurgulayan ya- zar ve şair Hasan Şahingöz’ün Felsefe Nedir, Ne Değildir?’de (Kora Yayın / 190 s.) yaptığı tam da bu, yani metafelsefe (felsefenin kendisi üzerine bilgi edinmek, düşünmek, bir anlamda felsefenin felsefesini yapmak)! ğının yaktığı aydınlanma ate- şen “Felsefe yapma!”ya kadar ve bu sorulara yanıtlar oluşturmanın yöntem- MUSTAFA PALA şiyle birlikte pozitif bilimler genişledi. Toplum da bu neden- lerini bulmamızı da sağlar. sıçramalı bir gelişim gösterdi. le felsefe yapmıyor! TOPLUMSALLAŞTIRILMIŞ Bilim artık felsefesiz de kendi Yazar ve şair Hasan Şahin- FELSEFE SOSYALLEŞTİRİLMELİ! FELSEFE! ayakları üzerinde durabilirdi. göz, üç şiir kitabının ardından Hasan Şahingöz’ün, Felsefe Nedir, Ne De- Felsefe üzerine yazılan kitaplar, akademik Felsefe de bilimin bilgisi dı- kaleme aldığı Felsefe Nedir, Ne ğildir? adlı çalışması, bir yönüyle de okul- tarzın ortak özelliklerini taşıyor. Felsefeyi ün- şında o alandan çekilir, enerji- Değildir? (Kora Yayın / 190 ların yüksek duvarları arasında sıkışıp ağır- lü filozofların düşünceleri, düşünme biçimle- sini kendisini yetkinleştirmek- s.) adlı çalışmasında bu duru- laşmış “akademik felsefeyi” bu hantallığın- ri ve ortaya koydukları ya da bağlı oldukla- te kullanabilirdi. ma itiraz ediyor ve bizi felsefe dan uzaklaştırıp toplumsal alana kaydırıyor. rı akımlar üzerinden 2500 yıllık tarihini kro- Ne var ki bilim ile felsefe yapmaya çağırıyor. Şiirle fel- Duyular aracılığıyla algılayabildiğimiz fe- nolojik bir süreçte ele alıyorlar. arasındaki bu ayrılma, ünlü fi- sefenin akrabalığını bir yana nomenleri, ne anlama geldiklerini felsefenin Bu kitaplarda felsefi düşüncenin başlan- zik kuramcısı Stephen Hawking koyalım ve yukarıda sıraladı- araçlarıyla düşünmemiz gerektiğinin altını çi- gıcından, artık daha çok edebiyata bakan kı- tarafından “felsefenin ölümü” ziyor. Bu araçları günlük yaşamımıza katma- ğımız felsefe olumsuzlamala- ta felsefesine kadar, bu disiplinin önemli ki- olarak değerlendirildi. rına karşı Şahingöz’ün bu çağ- mızı ve orada kullanmamızı teşvik ediyor. şilerini ve düşünce köşe taşlarını öğreniyor, Öyle ya gözlem ve deneye rısına odaklanalım. “Akademik felsefe” yayınlarında dondu- büyük filozofların fragmanlarından türlü pa- dayalı pozitif bilimlerin yanın- Felsefe tarihini ve ünlü filo- rulmuş doğru düşünme araç ve yöntemlerini, radokslara kadar felsefeye ilişkin birçok ko- da felsefe, “koltuk felsefesi” (armchair phi- zofları kitaplardan öğrenmiş olabiliriz ama ta- topluma kazandırmak, felsefeyi belli ölçüde nu hakkında bilgi edinebiliyoruz. losophy) olarak sahaya inmeye gerek duyma- rihini ve düşünürlerini bilmek felsefe yapma- sosyalleştirmek ve belli bir esneklik içinde Ne var ki bu öğrenmede, felsefenin “ne- dan, oturduğu yerden konuşup duruyordu. Bi- yı bilmek anlamına gelmiyor. Felsefe bilmek çocuklara, gençlere, yaşlılara, çalışanlara, ça- liği” ve felsefi düşünmenin “nasıllığı” gi- lim insanının güvenmediği felsefe, kimseye ve yapmak için onun üzerine eğilmek, “ne- lışmayanlara, herkese iletebilmek önemlidir. bi felsefenin içinde kalan, bizzat onun ken- güven veremezdi. liğini” ve “nasıllığını” kurcalamak gereki- Sosyal felsefe bunu yaparken, yani felse- disine ilişkin kimi temel bilgiler genellik- fenin sağladığı farkındalığı günlük yaşamı- yor. Felsefenin, felsefe yapmanın ne olduğu- le eksik kalıyor. Bu bilgilenme biçimi felse- POLITZER’İN YORUMU: nu bilmenin önemini vurgulayan Şahingöz’ün mıza aktarırken neoliberalizmin, felsefeyi fenin kendisi ile okur arasında var olan me- ‘FELSEFE, İP CAMBAZLIĞI’ söz konusu kitabında yaptığı tam da bu, ya- poplaştırma, bir tüketim nesnesine dönüş- safeyi kısaltmaya yetmiyor. Disiplinin kişi- Nihayet Marksist felsefeci George Politzer, ni metafelsefe! türme etkisinin önüne geçmek de bu alana ye kazandırabileceği felsefi bakış ve kavra- Felsefenin Temel İlkeleri’nde filozofu ayak- Metafelsefe, felsefenin kendisi üzerine kafa yoranların görevidir. yış eksik kalıyor. ları yere basmayan kişi, felsefeyi de ip cam- bilgi edinmek, düşünmek, bir anlamda fel- Görev, sosyalleşmiş felsefenin toplumda bazlığı olarak tanımladı; bu nedenle felsefe sefenin felsefesini yapmak demek. yaratacağı olumlu etki, ikna, farkındalık ve FELSEFENİN ÖLÜMÜ! proletaryaya güven veremezdi. Felsefe nedir, ne değildir; neyi nasıl ele ortak değerlere katkısı düşünülerek gerçek- Günümüzde postmodernizmin kopuk, ek- Felsefeye karşı bu yaklaşım ve son yüz- alır, düşünme biçimi / biçimleri nelerdir; bi- leştirilmelidir. Değilse eleştirel düşünme lektik, boşluklu, en önemlisi bağlamsız, do- layısıyla anlam kaymalarıyla dolu, parçalı yılla birlikte felsefenin dil ve edebiyata da- limle, dinle, dille, etikle, estetikle ne türden yoluyla bireysel, toplumsal sorunlarımızı ha fazla yönelmesi, onun olumsuzlanmasını ilişki kurar; insanı ve doğayı anlamlandır- çözmekte; etik, estetik, politik ilkelerimizi ve yatay düşünme biçimi; yaşamı anlamlan- neredeyse pekiştirdi. mada, yaşamı anlamada, kör noktaları gös- belirlemekte; ülkemiz adına yaptığımız si- dırmada, insana ait temel değerleri koruma- da zihnimize yoğun bir sis perdesi çekiyor. Toplumumuzdan bakacak olursak; pek yay- termede zorlukları ve yeterlilikleri nelerdir? yasal tercihlerimizin doğruluğunu sınamak- Oysa entelektüel ediminin yanında top- gın olan “hariçten gazel okumak”, “bilir bil- Bir disipline benzeri sorular sormak, onun ta yetersiz kaldığımız ve kalmaya devam mez konuşmak”, “ahkâm kesmek”, “boş ko- felsefesini yapmak demektir. Bu anlamda me- edeceğimiz kaçınılmaz bir gerçektir. lumsallaştırılmış felsefe biçimleriyle o per- denin ardını görmemiz olanaklı. nuşmak” (şimdilerde boş yapmak), “kafa ka- tafelsefe bir üst disiplin olarak felsefenin ola- Felsefe Nedir Ne Değildir?, bu dikkatle Öte yandan 17. yüzyılda başlayan akıl ça- rıştırmak” gibi yargılar neredeyse özdeyişle- naklarını irdelerken sorular ortaya koymanın okunmalı. n FAHRETTİN KOYUNCU’DAN ‘KARIŞIK KELİMELER ANSİKLOPEDİSİ’ Fahrettin Koyuncu Karışık Kelimeler Ansiklopedisi’nde (İzan Yayıncılık) kimi zaman aforizma, kimi zaman küçük öyküleri kapsasa da deneme türünün dışına taşarak yeni bir okuma sunuyor. ğımız kelimeleri, yerleri bir parag- dim Büyük Bilge’ye. ‘Çoğunluk değil di vardır. O hep Türkçenin düz- İBRAHİM TIĞ raflık anlatıyla özümseten, sevdi- o kelime çokluk’ dedi. ‘Çoklukla il- gün ve yerli yerinde kullanılma- ren bir yazar Koyuncu. Örneğin, gili Türk atasözünü de bilirsin: Ne- sı tarafındadır. Karışık Kelimeler orkarım Ele Verecek, Düş “Lazarat”ın Arnavutluk’ta bir köy rede çokluk… Neyse, konu o değil. Ansiklopedisi’nde de kelimelerin Körükçüleri, Sözcükle- olduğunu yine yıllar önce onun bir Evet, çokluk, azlık kadar haklı olabi- yanlış kullanımlarından yakınıyor, K re Kuşlar Konar gibi ki- yazısından öğrenmiştim. lir. İhtimal dahilinde ama çokluğun doğrusunu göstererek hem öğreti- tapları da bulunan Fahrettin Ko- Karışık Kelimeler Ansiklopedisi, kendini haklı hissetmesini sağlayan yor hem dertleşiyor. yuncu kısa süre önce yayımla- kimi zaman aforizma, kimi zaman somut bir kibir var ortada: Sayı faz- Şiirsel bir dille okuyucuyu kısa nan yeni kitabı Karışık Kelimeler küçük öyküleri kapsasa da dene- lalığı. Hayat fazlalıkları eler. Haklı yolculuklara çıkaran Koyuncu kita- Ansiklopedisi’yle (İzan Yayıncılık / me türünün dışına taşarak yeni bir bile olsalar…” (s.50) bında, toprak kokusu tadında karı- 82 s.) buluştu okuyucuyla. okuma sunuyor. Koyuncu’nun bildim bileli söz- şık sözcüklerin belleğimize kendi yo- Bildiğimiz ya da hiç duymadı- “‘Çoğunluk haklı olabilir mi?’ de- cükleri yanlış kullananlarla der- rumlarıyla kazınmasını sağlıyor. n 14 24 Şubat 2022