Katalog

ÖLÜMÜNÜN 80. YILINDA Stefan Zweig ve dünün Viyanası! 23 Şubat 1942’de, seksen yıl önce yaşama veda eden değerli yazar Stefan Zweig bir Viyanalıydı. 38 yaşında, ününün doruğuna ulaşacağı Salzburg’a yerleşse de o hep içten bir Viyana’lı kalmıştı... Yıldızın Parladığı Anlar’ın ve Dünün Dünyası’nın yazarı dürüst ve iyi yürekli aydın yazar Stefan Zweig, ölümünden seksen yıl sonra bugün de hiç yitirmedi güncelliğini. O, bir huzursuzluğun diğerini takip ettiği günümüzde düşünceleriyle bizlere her zamankinden daha çok gerekli. satıcı kız veya faytoncu hemen tanırdı. Bi- yana yıllarında heyecanlanmalar, taşkınlıklar yunca onu hep canlı tutacak görüşlere açıktı. AHMET ARPAD zim çocukluğumuzda onlardan birine rast- nedir bilmemişti, çünkü Zweig iyimser bir li- lamak övünerek anlatılacak bir olaydı!” beralizmin içindeydi: “Bizler o yıllarda ya- SON MEKTUBU... 3 Şubat 1942’de yaşama veda eden şamın akıntısına kapılmış sürükleniyorduk. 22 Şubat 1942 akşamı Stefan Zweig ya- Zweig’ın yetiştiği yıllarda sahne oyuncuları Stefan Zweig, 1900 yılında Viyana Adolf von Sonnenthal’ın berberini veya Josef Bütün bağlılıklarımız kökünden sökülmüştü. şamının en son mektubunu kaleme alır. İlk Üniversitesi’nde felsefe ve edebi- Kainz’ın faytoncusunu çoğu Viyanalı tanırdı. Sona sürüklenen biz gençler mistik güçlerin eşi Friderike’ye şunları yazar: 2 yat tarihi öğrenimine başlar, ancak Büyük bir tiyatro adamının jübilesi ve- kurbanı, gönüllü uşağı olmuştuk. Kutuplar “Bu mektup sana vardığında ben kendi- üniversitedeki derslere pek katılmaz, günle- ya gömü töreni günlük politikayı gölgelerdi. arasındaki gerginliği ve ürpertisini beden- mi eskisinden çok daha iyi hissedeceğim... rini daha çok Viyana’nın konser salonların- 1900’lü yılların başında Viyanalının sanata, lerimizin tüm dokularında hissetmiştik…” Bu satırları en son saatlerimde yazıyorum... da, tiyatrolarında ve kahvehanelerinde geçirir. hele tiyatro sanatına bağlılığı olağanüstüydü. Kendimi nasıl da rahat hissettiğimi bilemez- Genç Zweig’ın ilgisini Rainer Maria Rilke MELANKOLİK VİYANA’DAN sin. Çocuklarına çok candan selamlarımı söy- Viyana’da yaşayan müzik ve sahne sanat- ve Hugo von Hofmannsthal’ın yapıtları çek- çıları da kent insanlarına ne kadar önemli ol- HİNDİSTAN VE AMERİKA’YA... le... Hep yürekli ol! Her şeye karşın rahata ve meye başlar. Kısa süre sonra Viyana kültür duklarının bilincindeydi çünkü izleyicileri ve Viyana doğumlu Zweig içten bir Viya- mutluluğa kavuştuğumu öğrendin.” dünyası genç üniversite öğrencisine gelece- sevenleri karşısında hep başarılı olamazlarsa nalıdır, ancak kentini eleştirmeden de ede- Ev işlerine bakan Ana de Oliveira Alvaren- ğin önemli edebiyatçılarından biri gözüy- sönüp giderlerdi. mez. İçine girmiş olduğu aydınlar ortamı- ga 23 Şubat sabahı yatak odasında çiftin can- le bakmaya başlar. Mart 1903’te Hermann nı aldatıcı, pervasız bulduğu anlar olmuş- sız bedenlerine rastlar. Çağrılan Dr. Mario M. Hesse’ye yazdığı bir mektupta Zweig şöyle HOFFMANNSTHAL, SCHNITZLER, tur. Kiminin kahvehanelerde zaman harca- Pinheiro’nun saat 12.30’da ölüm kâğıdına der: “Yurtdışında çok kişi Viyana’da edebi- dığı görüşündedir. yazdığına göre Lotte ve Stefan Zweig zehirli ALTENBERG VE ZWEIG! yatı sadece bir kahvehanede toplanan edebi- Stefan Zweig’ın gençlik yıllarını geçirdiği Zweig’ın gittikçe daha sık Viyana’dan bir madde içerek - “ingestao de substancia yatçıların gerçekleştirdiğini sanıyor.” dönemde Viyana’da kültürü destekleme gö- uzaklaşmasının nedenlerinden biri de toxica” - 23 Şubat 1942 tarihinde yaşamla- Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun revini Yahudi burjuvazisi üstlenmişti. kenti zamanla aşırı melankolik bulma- rına son vermişti. başkenti Viyana’da insanlar kültüre düşkün- Sinema, konser, opera ve operet salonları- ya başlamasıdır. Ufkunu genişletmek ar- dü. Haydn, Mozart, Gluck, Beethoven, Schu- nın baş ziyaretçisi onlardı. Yahudi aileler ki- zusuyla 1910-1912 arası Hindistan’a ve NAZİ FAŞİZMİ ÖLÜME SÜRÜKLEDİ! bert, Brahms ve Johann Strauss gibi olağa- taplar ve tablolar satın alıyorlar, sanat sergi- Amerika’ya uzun yolculuklar yapar. Brezilya hükümetinin kararıyla 24 Şubat nüstü sanatçıların bu Tuna kentinin çocukla- Genç Viyanalılar grubundan tanıdığı, ile- günü saat 16.00’da yapılan resmi cenaze tö- lerinden çıkmıyorlardı. rı olması boşuna değildir! Onlar Viyana’dan Zweig’ın Viyana’da yaşadığı yıllarda Hu- ride Salzburg yıllarında da sık sık görüşe- reninin ardından Lotte ve Stefan Zweig Pet- dünyaya ışımışlardı. Avrupa kültürünün bütün go von Hoffmannstahl, Arthur Schnitzler, ceği Hermann Bahr da onu destekler. Zwe- ropolis’teki Katolik mezarlığında Yahudi di- sanat akımları bu kentte birleşmişti. Peter Altenberg, Avusturya edebiyat kültü- ig bu süreçte kendine yeni dostlar edinir. ni kurallarına uygun gömülür. Dünyaca ünlü Viyana, Zweig’ın yazarlığının başlangıç rünü etkilemiş olan yazarlardır. Bilgin, usta Yaşamının son yıllarında kaleme aldığı bu aydın hümanistin 1930’lu yıllarda Hitler yıllarını geçirdiği, deneyim kazandığı kent- müzik yorumcuları, ressam, mimar ve gaze- Dünün Dünyası’nda (Çeviren: Burhan Ar- rejiminin dayanılmaz baskıları altında ruhsal tir. O günlerin Viyana insanını şöyle anla- teci Yahudiler Viyana’nın düşünce ve sanat pad, 1964) doğup büyümüş olduğu, bir sü- çöküntüye uğraması çok trajiktir. tır: “Bu kentin insanları ağzının tadını bilir, yaşamında çok üst düzeyde rol oynamıştı. re uzak kaldığı Viyana için “Dünya kent- Stefan Zweig, üzerindeki bütün baskıla- şarabın iyisine, biranın lezizine, değişik ha- Stefan Zweig’ın gençliğini geçirdiği yılla- lerinin en kıdemlisi. Çünkü insan kişiliğini, ra karşın yine de yazdı durdu, ancak Na- mur tatlılarına ve pastalara çok ilgi duyar.” rın Viyanası’nda kolay ve tasasız yaşanırdı. özgürlüğünü yitirmeden her yöne açık bu zi faşizminin özgür düşünceyi yok etme gi- Onun yetiştiği ortamda Viyanalı sa- Yoksulla zengin, Çek ile Alman, Ya- kente kolayca uyum sağlayabiliyor” der. rişimleri onu ve ikinci eşi Lotte’yi sonunda bah gazeteyi eline alınca politika ve dünya hudi ile Hıristiyan arasında rahat ve ba- Gençliğini geçirdiği yıllarda Avusturya-Ma- ölüme sürükledi. olaylarından önce tiyatrolarda neler oynan- rış dolu bir hava eserdi. Zweig, Dünün caristan İmparatorluğu başkenti olan Viyana’da Yıldızın Parladığı Anlar’ın ve Dünün dığına bakardı, çünkü tiyatro kentlinin ya- Viyanası’nda o günlerden şöyle söz eder: sayısız ulustan insan yaşıyordu. Avusturya Dünyası’nın yazarı Stefan Zweig, bu dürüst şamında çok önemli bir yer tutardı. “Babamların ve büyükbabamların kuşa- sarayında iki yüz yıl boyunca Almanca’dan ve iyi yürekli aydın yazar ölümünden sek- Zweig şöyle der: “Başbakan veya zengin ğı sessiz, kara bulutsuz bir yaşam sürdür- çok İspanyolca, İtalyanca ve Fransızca ko- sen yıl sonra bugün de hiç yitirmedi gün- bir soylu Viyana sokaklarından geçerken dü. Onları kıskansam mı diye düşündüğüm nuşulmuştu. Avrupalı ruhuyla yetişmiş olan celliğini. O, bir huzursuzluğun diğerini ta- kimsenin gözüne çarpmayabilirdi, ancak günler olmuyor değil!.” genç yazar kendini Viyana dışında Paris ve- kip ettiği günümüzde düşünceleriyle bizle- bir aktörü, bir tenoru veya sopranoyu bir Gerçekten de gençlik yıllarını geçirdiği Vi- ya Londra’da da mutlu hisserdi. Yaşamı bo- re her zamankinden daha çok gerekli. n 12 24 Şubat 2022