Katalog

A. ZEKİ VELİDİ TOGAN’DAN ‘Asya Tarihi’ A. Zeki Velidi Togan, 1927’den itibaren İstanbul Üniversitesi’nde Umumi Türk Tarihi dersleri veren, yıllarca üzerinde çalıştığı Asya tarihinin ders olarak üniversitede okutulabilmesi ise ancak 1968-1969 döneminde mümkün olan “Asya Tarihine Bir Bakış” başlığıyla verdiği bu derslerde, üç gruba ayırdığı Asya devletlerinden Türk tarihi açısından çok önemli olduğunu vurguladığı Çin, Japonya ve Hindiçin’i en eski devirlerinden güncel konularına kadar ele alır. Metot olarak tarih eğitimi konusunda kaynak niteliği taşıyan Asya Tarihi (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları), kızı Orta Asya ve Çin tarihçisi kızı İsenbike Togan tarafından, Togan’ın İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 1968-1969 ders yılı notlarına resimler ve haritalar eklenerek yayıma hazırlanmış. sıra konusunda bugün için de önemli bir mihenk taşıdır. KARŞILAŞTIRMALI FEODALİTELER: PROF. DR. SELÇUK ESENBEL Eserin dipnotları özellikle dikkat çekmektedir. A. Zeki Ve- JAPONYA-AVRUPA-TÜRK KAVİMLERİ lidi Togan’ın, Orta Asya ve Çin tarihçisi olan kızı İsenbike Japonya tarihini ise Japonya’yla modern zamanlarda ya- KARŞILAŞTIRMALI TÜRK TARİHİ Togan kapsamlı araştırmalarıyla esere Asya tarihi ile ilgi- kın ilişkimiz olduğu için ve Türkiye Cumhuriyeti tarihiy- A. Zeki Velidi Togan, 1927’den itibaren İstanbul li yeni araştırmaların birikimini aktarmış, 1960’larda veril- le karşılaştırma yöntemi sağladığı için önemsemektedir. Üniversitesi’nde verdiği Umumi Türk Tarihi derslerine meye başlanan derslerden oluşan kitabın önemli bir ölçüde Japon tarihinde, Samurai Shogunluğu ile Karlukların “Türk tarihinin ancak Asya ve Avrupa milletleri tarihiyle bugüne taşınmasını mümkün kılmıştır. “Sagun” statüsüne benzerliğine ve Korece ile Türki dille- birlikte öğrenileceği” sözleriyle başlar. rin ortak özelliklerine değinirken Japonya feodalitesi ile Yıllarca üzerinde çalıştığı Asya tarihinin ders Avrupa feodalitesini kıyaslamakta ve Türk kavimlerinin ÇİN TARİHİNİN TÜRK TARİHİ İÇİN ÖNEMİ olarak üniversitede okutulabilmesi ise uzun uğ- feodalite özellikleri arasında üçlü bir karşılaştırma Cumhuriyet’in erken döneminde, Çin ta- raşılarının sonucu ancak 1968-1969 dönemin- yapmaktadır. rihinin Türk tarihi için öneminin bilinciy- de mümkün olabilmiştir. Avrupa ve Japonya feodalitelerinin toprak ve tarım le Çince eğitimi Türkiye’de erken dönemde “Asya Tarihine Bir Bakış” başlığıyla baş- ekonomisinin kaynaklarının sömürülmesi için köylüle- başlamıştır. ladığı derslerde, üç gruba ayırdığı Asya dev- rin toprağa bağımlı serf / köle statüsünde feodal senyörle- Ancak, birçok üniversitede genel Asya tari- letlerinden Türk tarihi açısından çok önemli rin hâkimiyeti altında olmaları yönüyle benzeştikleri, öte olduğunu vurguladığı Çin, Japonya ve Hindi- hi ve Asya çalışmaları için gereken Çince, Ja- yandan Orta Asya Türk kavimlerinin feodalitesinin aske- çin’i en eski devirlerinden güncel konularına ponca, Korece gibi dillerin ve bu toplumların ri ve idari hâkimiyetle sınırlı olması dolayısıyla üreticinin kadar ele alır. tarihlerinin ileri düzeyde eğitimi ve öğrenilme- göreceli olarak daha serbest statüde olduğu analizi Metot olarak tarih eğitimi konusunda kay- si ise ancak son 20-30 yıl içinde gelişmiştir. ilgi çekicidir. nak niteliği taşıyan Asya Tarihi (Türkiye İş Az sayıda da olsa bazı üniversitelerde araş- Son dönem Japonya’nın 1868’den sonraki Meiji döne- Bankası Kültür Yayınları), İstanbul Üniver- tırma alanı olarak ortaya çıkmaktadır. minin tarihine ise Osmanlı-Türkiye modernleşmesiyle eş- sitesi Edebiyat Fakültesi 1968-1969 ders yılı Ayrıca, Avrupa tarihi ile beraber Asya ta- zamanlı bir karşılaştırma yöntemi içinde yaklaşmaktadır. notlarına resimler ve haritalar eklenerek ya- rihinin öğrenilmesi ülke tarihçiliğimizin yıma hazırlanmıştır. dünya tarihi yaklaşımını güçlendirecektir. JAPONYA VE TÜRKİYE’NİN Asya Tarihi, Togan’ın her biri ayrı konular- Dolayısıyla bu eser, Asya tarihi eğitimi için SİYASAL MODERNLEŞMESİ... da bir kitap olacak şekilde düşündüğü ders notlarından ya- kıymetli bir kaynak niteliğindedir. Modern Japonya kısmında göze çarpan bir husus, o dö- yıma hazırlanan ilk eserdir. A. Zeki Velidi Togan, Asya Tarihi derslerinde Türk ta- nemde 1964 yılında henüz yeni yayımlanmış olan Dank- A. Zeki Velidi Togan, Romanov Çarlık Rusyası’ndan, rihi için önemsediği konuları seçmiştir. Kitapta, Türklerle wart Rustow ve Robert Ward’ın Political Modernizati- 1917 Bolşevik Devrimi’nden sonra kurulmasına öncülük tarihi ilişkileri olan ve zengin kaynaklara sahip Çin’in ta- on in Japan and Turkey (Japonya ve Türkiye’nin Siya- ettiği Başkurdistan Cumhuriyeti’ne, Orta Asya Türkistan rihini kapsamlı bir şekilde vermektedir. sal Modernleşmesi) isimli, Japon, Milli Birliği Başkanlığı’ndan 1925’te Türk ve Amerikalı Japonya ve Os- geldiği İstanbul Üniversitesi’ne uza- manlı / Türkiye uzmanlarının, ulus- nan yaşamı içinde yoğrulan akade- lararası konferansta sunulan ma- misyen, yazar ve siyasetçi kimliği ile kalelerinden oluşan ve Princeton Türk tarihini karşılaştırmalı bir yak- Üniversitesi’nde yayımlanmış olan laşımla dünya tarihi içinde ele alabi- eseri dikkatle inceleyerek genel len çok yönlü bir tarihçidir. noktalarını Japonya tarihi kısmının Döneminin Rusça, İngilizce, Fran- sonuna eklemesidir. sızca ve Almanca eserlerinin çerçeve- Dönemin Amerikan akademi- si içinde Farsça, Arapça, Türkçe Or- yasında ortaya çıkan modernizas- ta Asya kaynaklarına hâkimiyetiyle, yon teorisi yaklaşımını sergileyen Türkiye’deki kütüphanelerden ve bu bu önemli yayının Türkçeye çevril- arada Süleymaniye Kütüphanesi ve memiş olması Türkiye’de dönemin Osmanlı Arşivi’nden bilgileri yara- sosyal bilim tartışmalarında Japon- tıcı bir şekilde birleştirip hazırladığı ya gibi o dönemde “marjinal” gö- Asya Tarihi dersleri, bugün Türk ka- rülen bir coğrafyanın ilgi çekme- muoyunun nihayet ilgisini çeken As- mesinden kaynaklanmış olsa gerek. ya dünyasının tarihine giriş eseri ola- Bu eserin dışında Japonya ve rak kıymet kazanmaktadır. Türkiye’nin ortak bir modernleş- Kapsamlı notlar, resimler ve ha- me karşılaştırmasının ayrıca ayrın- tıyla ele alınmaya devam edilme- ritalar eklenerek yayıma hazırlanan Asya Tarihi döneminin içinde de- miş olması da, ayrıca üzerinde dü- ğerlendirilecek özelliklerinin yanı şünülmeye değer bir husus. >> 6 20 Ekim 2022