Katalog

Edebiyatta kediler! Edebiyat tarihi, bilim insanlarının “Felis silvestris catus” adını verdiği kedilerle yazarlar arasında tutkulu bir ilişki olduğunu yazar. Ezop’tan beri edebiyatçılar kedileri hep sevmişlerdir. Kediler de onları, özellikle çalışma odalarını. Colette’den Paul Léautaud’ya Doris Lessing’ten Bilge Karasu’ya, Truman Capote’den Enis Batur’a, Lewis Carroll’dan Gürsel Korat’a Ernest Hemingway’den Lale Müldür’e, Baudelaire’den Ahmet Hamdi Tanpınar’a, daha nice yazarın yapıtlarında kedilerden söz edildiğini, onların gündelik yaşamını zenginleştirdiğini, onlara esin kaynağı olduğunu biliyoruz. düzen ve temizlik hastasıdır; alışkanlıklarına bağlı sakin, inmiş ruhlar olduğuna inanır, kedinin bir bulutun üzerinde ZEYNEL KIRAN sessiz, filozof gibi bir hayvandır; onun dostluğuna layıksa- yürüyebileceğini düşünür”. Ama kediler için en güzel sözü Lotüs’e nız dostunuz olur ama asla köleniz olmaz”. Leonardo de Vinci söylemiştir: “Her kedi bir sanat eseridir.” Amerikalı yazar Mark Twain ise “Tanrının yarattıkla- GAUTHIER: ‘FİLOZOF GİBİ BİR HAYVAN’ KADINA DÖNÜŞMÜŞ KEDİ SÖYLENİ! rı arasında kırbaçla dize gelmeyecek tek bir yaratık varsa Kediler eski Mısır’da Tanrı, Paris’te Tanrıça’dır. Paris ke- Kediye adanmış zengin dünya edebiyatını okuyunca ya- o da kedidir. İnsan kediyle çiftleştirilseydi bu insanın hay- dileri her zaman onurlandırmıştır; onun için de dünyanın en zarın ister erkek ister kadın olsun doğası gereği, kediyi rına olur, kedi ise zararlı çıkardı. Sahi siz hiç sirk hayvanı güzel kedi mezarlığı Paris’tedir. Kedigillerin bu en küçük özellikle dişi olarak tanımladığına tanık oluruz, çünkü eril olarak kedi gördünüz mü?” der. üyesi kedi, dünyanın en vahşi, en canlı, Baudelaire’in dedi- olma özelliği köpeğe özgüdür. ği gibi en “elektrikli” en esin verici ve en kaprisli yaratığı- Yazarların düş dünyasında en sık yinelenen kadına dö- DA VINCI: ‘HER KEDİ BİR SANAT ESERİDİR’ dır; sanki en yüksek noktasına dek acı çekmek ve yaşamdan nüşmüş kedi söylenidir; belki de bu nedenle kedi hep kadı- Edebiyat tarihi, bilim insanlarının “Felis silvestris ca- haz almak için programlanmıştır. Her şeyden önce dişi, yani nın özü olarak görülür, kedi kadınla özdeşleştirilir. Bunun tus” adını verdiği bu sevimli yaratıklarla yazarlar arasında kadındır ve kadının tüm zarafetini taşır üzerinde. Ölüme kar- dışında, kedi kendini yazarın hayatının ve yapıtının vazge- tutkulu bir ilişki olduğunu yazar. şı o kadar dirençlidir ki yedi¹ canlı olduğu söylenir. Kedile- çilmez bir yardımcı ögesi olarak dayatır. Colette’den Paul Léautaud’ya Doris Lessing’ten Bil- ri büyük bir tutkuyla seven ve her türden kedisi olan, onla- ge Karasu’ya, Truman Capote’den Enis Batur’a, Lewis HUXLEY: ‘İNSANLARI BETİMLEMEK rı büyük bir dikkatle inceleyen Paul Morand “kedilerin her Carroll’dan Gürsel Korat’a Ernest Hemingway’den Lale İÇİN ÖNCE KEDİLERİ GÖZLEMLEYİN!’ zaman büyük bir giz olarak kalacağı” sonucuna varmıştır. Müldür’e, Baudelaire’den Ahmet Hamdi Tanpınar’a nice ya- Şairlerin prensi Stéphane Mallarmé günlüğüne şunları Belki de kediyi bu kadar çekici yapan şey, onun bu gize- zarın yapıtlarında kedilerden söz edildiğini, onların gündelik yazmıştır: “Bembeyaz sevimli mi sevimli bir metresim var, minden kaynaklanmaktadır. Eski Mısır’dan günümüze yaşamını zenginleştirdiğini, esin kaynağı olduğunu biliyoruz. adı ‘Kar’. Cins, güzel bir kedi. Her sabah onun pembe bu- kedi insanları büyülemiş, kendine çekmiştir. Yeri gelmiş Ezop’tan beri edebiyatçılar kedileri hep sevmişlerdir. Ke- rununu öperim. Yazarken o da masamın üzerinde dolaşır insan onu Tanrılaştırmış, yeri gelmiş şeytanlaştırılmıştır diler de onları, özellikle çalışma odalarını. “Crazy” adlı ke- ve kuyruğu yazdığım dizelerimi siler.” Aldous Huxley ise ama kedi her zaman tüm inançların konusu olmayı sürdür- disinin ölümünden sonra on iki yaşındayken ilk şiirini yazan yazarlara şunu öğütler: “İnsanları betimlemek istiyorsanız, müştür. İnsan ona pek çok felsefi erdemler yüklemiş, etra- önce kedileri gözlemleyin”. Ernest Hemingway, kedilerin “çok farklı bir namus anlayışı fında efsaneler yaratmıştır. Dünya edebiyatının ünlü kedileri olarak Hippoly- olduğunu, insanların şu ya da bu biçimde duygularını giz- Pek çok yazara göre, varlıkları insana huzur verir, insan te Taine’in filozof kedisini, Honoré de Balzac’ın lediklerini, kedilerin bunu asla yapmadıklarını” yazmıştır. için bir rehber, sadık bir dosttur. Sevilmekten, okşanmaktan “Beauty”sini, Natsuma Soseki’nin “Vahşi Japon”unu, Pek çok yazar kedilerinden esinlenmişler, bazen sözü onla- başka bir çıkarı yoktur. Kedilerle konuşmak, onlara dokun- Truman Capote’nin adsız kedisini, Charles Baudelaire’in ra bırakıp “ben” demelerine izin vermişlerdir. Jean Cocteau mak çok önemlidir; ama en önemlisi bunların zamanlamasıdır. “Benim Güzel Kedim”i, Louis Ferdinand de Céline’nin Fransız yazar Théophile Gauthier’nin deyimiyle, “Kedi için “kedi evin ruhudur”. Jules Verne, “kedilerin yeryüzüne “Bébert”ini, Lewis Carroll’ın “Chester”ini, Edgar Allan Poe’nun “Kara Kedi”sini, Charles Perrault’nun “Çizme- li Kedi”sini ve May Sarton’un “Tom Jones”unu sayabiliriz. BAUDELAIRE VE ‘BENİM GÜZEL KEDİM’ Ben sadece “Benim Gü- zel Kedim”den söz edeceğim: Aşktan güzelliğe her şey Ba- udelaire için acı ve düş kırık- lığı olmuştur. Yaşamı ve ölü- mü hüzün vericidir. Hasta, ya- şamın yıprattığı, çağdaşlarının tanımazlıktan geldiği, alay et- tiği, yargıladığı Baudelaire hiç kuşkusuz Fransız edebiyatının en büyük şairlerinden biridir. Paul Morand Mark Twain Colette Doris Lessing Baudelaire kadınları, >> 18 20 Ekim 2022