Katalog

DAMON GALGUT’TAN ‘VAAT’ Bir 21. yüzyıl romanı! Güney Afrikalı yazar Damon Galgut 2021 Booker Ödülü’nü alan Vaat (Çeviren: Hasan Can Utku / Delidolu Yayınları), adlı romanında, Güney Afrikalı beyaz ırktan Swart ailesinin dağılışını ve yıllarca onlara hizmet etmiş siyahi emekçileri Salome’ye verdikleri ancak tutamadıkları sözü konu ediyor. Okuyucuyu yalın olduğu kadar şiirsel bir metinle de buluşturan yazar, dört ayrı cenaze töreni etrafında şekillenen romanında, bir ailenin utanç ve suçluluk duygusuyla yoğrulan dokunaklı hikâyesinin kıyısında, toplumsal ayrışmanın hem sınıf hem de renk üzerinden belirgin olduğu Güney Afrika tarihinin apartheid sonrası toplumsal çalkantılarına ve 30 yılına ayna tutuyor. Babanın ve halanın ölümünden sonra abla- MEHMET ATİLLA sı Astrid ve ağabeyi Anton’dan da beklediği desteği alamayınca çareyi evden uzaklaşmakta üney Afrikalı yazar Damon Galgut’un buluyor ve Swart ailesinde beklenmedik ölüm- kısa listesine 2003 ve 2010 yılların- ler, terk etmeler, vefasızlıklar, ikiyüzlülükler G da da girdiği Booker Ödülü’ne 2021 içinde bir çöküntü baş gösteriyor. yılında değer görülen romanı Vaat (The Pro- Tüm bu yaşananları yaklaşık onar yıllık zaman mise), Hasan Can Utku’nun özenli çeviri- dilimleri hâlinde ve Amor dışındaki aile birey- siyle Delidolu Yayınları tarafından kısa sü- lerinin cenaze törenleri üzerinden aktaran Gal- re önce yayımlandı. gut, gerek ana karakterlerin gerekse yan karak- Seçici Kurul’un “Vaat, anlatı perspek- terlerin çelişkilerini, savrulmalarını, bencillik- tifinin sürekli değiştiği, biçimsel olarak lerini yetkin benzetmeler eşliğinde yansıtıyor. yenilikçi bir roman. Galgut’un alışılma- Öte yandan Güney Afrika’nın son 40 yılı- dık anlatı stili, roman türünün 21. yüzyıl- na damgasını vuran yönetim değişikliklerini, da geldiği noktanın bir kanıtı. Uzun yıllar siyasal ve sosyal kargaşaları da tarihsel ger- okurlarda yankı uyandıracağına inanıyo- çeklerle bağlantılı olarak veriyor Galgut. Ola- ruz.” yargısına katılmakla birlikte şunu da ğanüstü halden Mandela yönetimine, Thabo vurgulamak gerekir ki bu satırlar okurun Mbeki döneminden Jacob Zuma’nın istifasına gözünü korkutmamalı. kadar olan süreçte yaşanan kaypak ve çıkarcı İçinden çıkılmaz, karmaşık, kaygan bir ki- ilişkiler, dinsel sömürüler döneminin örtük bir tap değil Vaat. Olay örgüsü açık seçik, kur- eleştirisi olarak beliriyor. gusal zamanlama da düzgün bir akışa sahip. Tüm bunları yaparken yazarın metni siyahi ba- Yapılması gereken Tanrısal anlatıcı olarak nitelene- Afrika’nın apartheid sonrasındaki toplumsal çalkantıla- kış açısından uzaklaştırdığını ve sert bir politik düzleme bilecek genel anlatıcının bakış açısındaki esnekliği ya- rını arka plana almasıyla tarihsel bir fon da kazanıyor. kaymaktan özellikle kaçındığını da fark ediyoruz. Ailenin kalamak. Metnin içine yan anlatıcıların da sızmasına ve Zaten olay örgüsünün eksenini Swart ailesinin siyahi soyadının Afrikaancada “siyah” anlamına gelmesi bir ya- okurun karakterlerin zihninde dolaşmasına da izin veri- hizmetçileri Salome yararına verilen bir sözü (vaadi) bir na, hizmetçi Salome ve oğlu Lukas’ın perde arkasında tu- yor yazar. Hatta kimi yerlerde birinci tekil kişi kullana- türlü yerine getirmemesi oluşturuyor. tulması, olup bitenler karşısında ikisinin de suskun kalma- rak gözlemci bakış açısından da yararlanıyor. Genç yaşta ölen anne Rachel, son nefesini vermeden sı, bu yaklaşımın bilinçli bir tercih olduğunu gösteriyor. “Süslemelerin pirinci neşeyle ışıldarken sözcükler de önce kocası Manie’den bir iyilik yapmasını istiyor ve Siyasal atmosferin bu denli karmaşık olduğu bir coğ- beyne ulaşmış, resimlere dönüşmüşlerdi ve bunların bir kıdemli hizmetçileri Salome ve oğlu Lukas’ın yıllardır rafyada yazarın böylesi boşluklarla okuru baş başa bı- kısmına katlanmak çok zordu. Evet, insanlara en büyük yaşamakta olduğu evi kendilerine bağışlaması konusun- işkenceyi zihindeki resimler yapar, belki zaten biliyorsu- rakmak isteyişi, insanların apartheid öncesi ve sonrasına da söz alıyor. Manie böyle bir niyeti olmamasına karşın nuzdur bunu.” (s. 177) ait bilgi birikimlerine güven duymasının göstergesi ola- o anda yalnız olmalarının rahatlığıyla bu isteği kabul et- rak yorumlanabilir. Galgut’un tarihsel birikime yaslanma bağlamında miş gibi görünüyor. Coetzee’yi, modernist anlatı bağlamında da Woolf ya da Vaat, modernist anlatıdan beslenen arayışları uygula- Bu konuşmaya gizlice kulak misafiri olan evin küçük Faulkner’i anımsatan bir ustalık sergilediğini de belirt- kızı Amor, annesinin bu isteğinin yerine getirilmesi için madaki başarısıyla edebiyattan haz almayı önemseyen- mek gerekir. önce babasına, sonra da ailenin öteki bireylerine ısrarcı lerin ilgisiz kalamayacakları bir yapıt. Tartışılmayı, ko- nuşulmayı hak eden taraflarının gündeme geleceğini Roman, beyaz ırktan Swart ailesinin 1986-2018 yılları davranıyor ve bir anlamda ailenin vicdanı hâline gelerek arasındaki sarsıntılı yaşamı üzerinden ilerlese de Güney baskısını yıllar boyunca hissettiriyor. beklemek de hoş bir sabırsızlık. n EGON HOSTOVSKY’DEN ‘SIĞINAK’ kaldığı evin bodrum katına sığınmakta bulur. “Kaderim karara bağlanmadan çok zaman önce, Orada geçirdiği iki yıla yakın gönüllü tutsaklığı esna- bir nevi önseziyle tekrar ve tekrar çocukluğuma, ta o sında karısı Hana’ya iletilmek üzere yazdığı özlem ve kayıp cennetin eşiğine geri dönerdim çünkü yeni bir pişmanlık dolu uzun bir mektuptur Sığınak. başlangıç ancak oradan mümkün: Çocuğa dönüş ve Gerçeklikle bağını yavaş yavaş yitirirken, Doktor dünyayı dönüştür!” Romandan... Aubin’in de parçası olduğu “Fransız direnişi” için ka- derini değiştirecek bir eyleme kalkışması gerekecektir. Egon Hostovsky’nin Livera Yayınları tarafından ya- “Yeniden güneşi gördüm ve yine özgürdüm. Ama yımlanan ve dilimize çevrilen ilk romanı Sığınak’ın güneş o zamanlar ne tuhaf ışıldıyordu ve özgürlüğüm (Çeviren: Martin Alaçam) mühendis olan baş karakteri, ne kadar gülünçtü! Sürek avında köylülerin çemberin- Prag’daki ailesini terk edip, umutsuz bir aşkın, Olga’nın de kalıp ellerine düşen tavşanı düşünüyordum hep. peşinden Paris’e gider. Ancak yalnızca reddedilmek- Kaçarken vurmak için tavşanı tekrar salarlar, av- le kalmaz, Fransa’da geçirdiği süre zarfında Almanlar cılık onuru bunu gerektirir. Ölümünden önceki o kı- tarafından işgal edilen ülkesine de artık geri dönemez. sa anlarda özgür müdür? Güneşi görür mü? Kürkünü Müdürünün de yanlış yönlendirmesiyle Naziler, ge- düşünür mü? Ya mis kokulu yoncaları?” n liştirdiği uçaksavar nişangâhının planlarını Fransız ordusuna satmak için Paris’e gittiğini düşünerek hakkında yakalama emri çıkarınca, Sığınak / Egon Hostovsky / Çeviren: Martin Alaçam / çareyi tesadüfen Paris sokaklarında karşılaştığı Doktor Aubin’in Livera Yayınları / 112 s. / 2022. 10 20 Ekim 2022